اقتصاد۲۴-پروتکل اینترنت نسخه ۶ (Internet Protocol version ۶) یا به اختصار (IPv۶) جدیدترین نسخه پروتکل اینترنت است که ارتباط‌های اینترنتی بر پایه آن شکل می‌گیرد. IPV ۴ از فضای آدرسی ۳۲ بیتی استفاده می‌کند که اجازه وجود حدود ۴ میلیارد آدرس در اینترنت را می‌دهد. با توجه به اینکه امروزه بسیاری از دستگاه‌ها افزون بر کامپیوتر‌ها مانند موبایل‌ها، دوربین‌ها و حتی لوازم خانگی و قاب عکس‌های دیجیتال به اینترنت متصل می‌شوند، این فضا رو به اتمام است و به همین دلیل ۶IPV در حال جایگزین شدن است که مشکل فضای آدرسی را رفع می‌کند.
قطع کنترل شده دسترسی به اینترنت
انجمن تجارت الکترونیک تهران می‌گوید: «درست در زمانی که شرکت‌های پیشرو حوزه ابری در حال توسعه زیرساخت‌ها و پیشرفت و ارایه خدمات بر بستر ۶IPv بودند، ناگهان این پروتکل در کشور، بدون هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی و توضیح درباره علت و اهمیت موضوع، قطع شد!» طبق بررسی‌های انجام شده این انجمن «از روز یکشنبه، ۳۰ اردیبهشت سال جاری شرکت ارتباطات زیرساخت ۴۹۶۶۶AS حجم گسترده‌ای از مسیر‌های تعریف شده مرتبط با ایران روی بستر ۶IPv به اینترنت را از حالت ارسال خارج کرده است.» این اختلال ۶ روز به طول انجامیده، اما انجمن تجارت الکترونیک تایید کرده که «با توجه به همزمانی این اتفاق با درگذشت رییس‌جمهور و هیات همراه، به نظر می‌رسد این اختلال به نوعی قطع کنترل شده دسترسی آزاد به اینترنت در بستر نسخه ششم پروتکل اینترنت باشد. با گذشت چند هفته از این حادثه، مانند سابق با وجود پیگیری رسانه‌ها و افراد مختلف هنوز پاسخ رسمی‌ای به این موضوع داده نشده است.»
هماهنگی گزارش سوم با وزارت ارتباطات
در حالی که گزارش دوم کیفیت اینترنت ایران با انتقاد وزیر ارتباطات مواجه شده بود، پویا پیرحسینلو، رییس کمیسیون اینترنت و زیرساخت انجمن تجارت الکترونیک در نشست رونمایی و تحلیل گزارش کیفیت اینترنت در بهار ۱۴۰۳ گفت: «سعی کردیم این گزارش را با هماهنگی و بررسی اولیه کارشناسی وزارت ارتباطات انجام دهیم. نظرات آن‌ها را دریافت کردیم، اما این‌طور نیست که بتوان گفت این گزارش تایید آن‌ها را دارد. در واقع بعد از کنترل‌های لازم و دریافت اطلاعات دو طرف، هیات‌مدیره انجمن تصمیم گرفت گزارش را ارایه دهد.»
فیلتر یک شبکه اجتماعی فقط با ۴ رای!
حمید رضا احمدی، نایب‌رییس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیکی نیز با اعلام اینکه هیچ شبکه اجتماعی خارجی در ایران نیست که فیلتر نشده باشد، گفت: شبکه اجتماعی توییچ فقط با ۴ رای فیلتر شده است. طبق گفته او اگر قرار باشد شبکه اجتماعی فیلتر شود با اکثریت نسبی، رای به فیلتر داده می‌شود، اما اگر قرار باشد از فیلتر خارج شود باید تمامی اعضا در جلسه کمیته تعیین مصادیق مجرمانه حضور پیدا کنند و رفع فیلتر با اکثریت مطلق آرا صورت گیرد.
فیلترینگ و سیاست‌های سلیقه‌ای
گزارش سوم کیفیت اینترنت در ایران می‌افزاید: «یافته‌ها درباره وب‌سایت‌های محدودشده نشان می‌دهد که برخی دامنه‌ها با قوانین کلی مصادیق محتوای مجرمانه منطبق هستند، اما سهم قابل‌توجهی از وب‌سایت‌های پربازدید کاربردی هم فیلتر هستند که مجموعا این وب‌سایت‌ها سهم قابل‌توجهی از نیاز‌های روزمره ایرانیان را شامل می‌شوند.
بیشتر بخوانید:ایران در محدودیت اینترنت، رتبه پنجم جهان را کسب کرد؛ محدودتر از چین، بهتر از سودان و کنگو!
به‌طور کلی این وضعیت را می‌توان نمادی از ناکارآمدی ساختار و عملکرد فیلترینگ به اصطلاح «هوشمند» در کشور دانست که شهروندان را از دسترسی به اطلاعات کاربردی محروم می‌کند؛ چیزی که از نتیجه بدیهی سیاست‌های سلیقه‌ای، ایران را در قعر کشور‌های بدون دسترسی آزادانه به اینترنت قرار داده است.»
بدترین وضعیت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی
این گزارش می‌افزاید: شبکه‌های اجتماعی توییتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌آپ، فیس‌بوک، یوتیوب، توییچ و پینترست در ایران فیلتر است و از این نظر ایران همراه چین و ترکمنستان در صدر کشور‌های با محدودیت حداکثری در شبکه‌های اجتماعی قرار دارد. وب‌سایت Surfshark در آمار‌های تحلیلی منتشر شده در نیمه اول سال جاری میلادی، ۲۹ کشور جهان درگیر انواع سانسور‌های اینترنتی را بررسی کرده که طبق آن ایران جزو کشور‌های با بدترین وضعیت دسترسی آزادانه به شبکه‌های اجتماعی بوده است.
این گزارش اضافه می‌کند: «افزون بر نیمی از کاربران با وجود اعمال شدیدترین محدودیت‌ها، همچنان از پلتفرم‌های مسدودشده به‌طور خاص اینستاگرام، واتس‌آپ و تلگرام استفاده می‌کنند و اعمال محدودیت بر شبکه، افزایش قیمت و تحمیل دردسر‌ها و زحمت‌های فراوان برای کاهش کاربران این پلتفرم‌ها، صرفا در کاهش ترافیک این پلتفرم‌ها یا جلوگیری از افزایش بیشتر ترافیک مصرفی آن‌ها کارگر افتاده که هرگز نمی‌توان این موضوع را به منزله کاهش محبوبیت نزد کاربران در نظر گرفت و این اتفاق بیش از همه باعث موفقیت بزرگ صنعت فیلترشکن‌های داخلی و خارجی شده است.»
موضع خود را روشن کنید
پویا پیرحسینلو، رییس کمیسیون اینترنت و زیرساخت انجمن تجارت الکترونیک در نشست رونمایی از این گزارش عنوان کرده که «ما از رییس‌جمهور آینده می‌خواهیم از اقدامات خود در برابر تحریم، فیلترینگ و انحصار به مردم گزارش و جواب شفاف و دقیق بدهد. علاوه بر این با توجه به دور جدید مجلس سه درخواست از ریاست مجلس مطرح کرده‌ایم تا در کنار شفاف‌شدن ۶ رای ریاست‌جمهوری، ۲ رای مجلس هم درباره فیلترینگ شفاف شود.» او اضافه کرد: «امیدواریم در مورد رفع انحصار هم گزارش شفاف دهند تا ما هم به‌طور دقیق وضعیت را رصد کنیم. به‌دلیل تحریم‌ها خیلی از شرکت‌های ایرانی نمی‌توانند وارد باراز جهانی شوند، بعضی از طریق پروکسی‌ها یا شرکت‌های نیابتی اقدام می‌کنند و بسیاری ناچار به مهاجرت می‌شوند. در این شرایط ما هم فرصت را از دست می‌دهیم، هم متحمل هزینه و هم تحریم می‌شویم.»
خدمت به صنعت فیلترشکن
حمیدرضا احمدی، نایب‌رییس کمیسیون اینترنت و زیرساخت انجمن تجارت الکترونیک نیز در این نشست عنوان کرد: «ممکن است در دفاع از فیلترینگ بگویند امریکا هم تیک‌تاک را فیلتر می‌کند. اما مساله این است که هیچ شبکه اجتماعی پرمخاطبی باقی نمانده که در ایران فیلتر نکرده باشند. در دفاع از سیاست فیلترینگ شبکه‌های احتماعی می‌گویند این اقدام موفق بوده، اما واقعیت این است که فقط خدمت بزرگی به صنعت فیلترشکنها رسانده است. از پاییز ۱۴۰۱ استفاده از فیلترشکنها سه برابر شده است.» او افزود: «بر اساس منابع پیمایشی و تحلیل شرکت‌ها ۸۳.۶ درصد کاربران اینترنت از فیلترشکن استفاده می‌کنند و این رقم رابطه مستقیمی با فیلتر شدن اینستاگرام و واتس‌آپ داشته است.
بیشتر بخوانید: اینترنت ایران رکورددار تورم!
در روز هر کاربر ایرانی ۴ ساعت از فیلترشکن استفاده می‌کند و یک چهارم آن‌ها برای وی‌پی‌ان پول پرداخت می‌کنند. این پولی است که در شرایط ایده‌آل می‌تواند وارد چرخه نوآوری، زیرساخت و شبکه شود، اما می‌رود سمت کسانی که وی‌پی‌ان می‌سازند و پخش می‌کند.» در گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز آمده که «اصرار بر تداوم اعمال این سیاست در سطوح ناشفاف و عدم بازنگری جدی در یک سال اخیر، به تعمیق شکاف اجتماعی، دو‌قطبی شدن هر چه بیشتر جامعه و تضعیف انسجام اجتماعی رضایت داده و شهروندان را به سمت کلونی‌های جدا افتاده و «اتاق‌های پژواک» رهنمون کرده است.»
کیفیت اینترنت در قعر رده‌بندی‌های جهانی
اما نگاهی به گزارش سوم انجمن تجارت الکترونیک تهران نشان می‌دهد ایران در بین ۱۰۰ کشور در جایگاه ۹۵ دسترسی آزاد به اینترنت قرار دارد و اگر کشور‌های بدون اطلاعات کافی در رابطه با محدودیت را حذف کنیم، اینترنت ایران در وضعیتی پایین‌تر از چین و کامرون در صدر کشور‌های دارای محدودیت در دسترسی آزاد به اینترنت است. در واقع ایران در شاخص‌های کلی کیفیت اینترنت در قعر رده‌بندی‌های جهانی قرار دارد؛ وضعیتی که بنا به گفته بسیاری از متخصصان و سیاست‌پژوه‌های حوزه اینترنت، نتیجه سیاستگذاری‌های محدودیت‌ساز داخلی و تحریم‌کننده یک‌جانبه بین‌المللی است.
اختلال و کندی پابرجاست
این گزارش اضافه می‌کند: «در طول ۶ ماه گذشته تغییر جدی در بخش اختلالات دیده نمی‌شود و همچنان نزدیک به یک درصد ارتباطات با ۵۰۰۰ وب‌سایت پربازدید کشور با کندی کامل و بیش از ۳۲ درصد با کندی یا اختلال نسبی مواجه است.» اگر این اختلال بر اساس وب‌سایت‌های فیلتر شده بررسی شود، مشخص می‌شود که میزان کندی و اختلال به شکل چشمگیری و تا ۵ برابر افزایش می‌یابد.
اثر تخریبی تحریم‌ها
این گزارش همچنین به تحریم‌های مرتبط و تاثیرگذار روی کیفیت دسترسی آزاد به اینترنت در ایران می‌پردازد و می‌گوید: «کاربـران معمولـی ایرانـی بـدون فیلترشکن/تحریم شـکن قابلیـت دسترسی بـه بسـیاری از سـرویس‌های بین‌المللی را ندارنـد و معمولا بــا خطای معــروف ۴۰۳ مواجــه می‌شوند، حتــی بــا تغییــر IP نیــز به دلیــل تحریم‌های بانکی از ســرویس‌های دارای Subscription خارجــی محــروم می‌مانند. مهم‌تریــن و در آینــده پررنگ‌تریــن اهمیــت ایــن مساله، ســرویس‌های هــوش مصنوعــی خواهند بــود؛ مـدل کسـب درآمـد این‌گونـه سـرویس‌ها معمولا بـه شـکل گرفتـن اشـتراک ماهانه اسـت.»
فیلترینگ سایت‌های داخلی برای خارجی‌ها
انجمن تجارت الکترونیک می‌افزاید: «عجیب‌تر از فیلتر کردن ســایت‌های خارجی، فیلتر کردن سـایت‌های داخلـی بـرای کاربران خارج از کشـور اســت. بسیاری از وب‌سایت‌های دولتی و بانک‌های ایرانـی بـرای کاربران بین‌المللـی دردسترس نیسـتند. وب‌سایت‌های مهــم کشــور از جملــه مجلس، وزارتخانه‌ها، سازمان‌های بــزرگ کشور، شــاپرک و... بــرای کاربران خارج از ایران دردسترس نیســت! نکته مهم در این زمینه، این است که از زمان انتشار گزارش دوم تاکنون حدود ۵۰ دامنه دیگر به این فهرست اضافه شده‌اند!»