اقتصاد ۲۴- پیروزی مسعود پزشکیان، رئیس جمهور جدید اصلاح‌طلب ایران، انتظارات را در مورد تغییر سیاست نفتی این کشور عضو اوپک را افزایش داده است. با توجه به اظهارات رئیس جمهور جدید در مبارزات انتخاباتی، وی به دنبال رفع تحریم‌های اعمال شده علیه کشور بوده و همچنین میزان تخفیف در قیمت فروش نفت خام را کاهش خواهد داد.
ایران یکی از اعضای سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) است، اما از توافق کاهش تولید اوپک پلاس مستثنی است و بر اساس داده‌های ماهانه اوپک که توسط «Specialized Energy» مستقر در واشنگتن اعلام شده، تولید نفت ایران در ماه می (۲۰۲۴) حدود ۷۰۰۰ بشکه در روز افزایش یافت و به ۳.۲۲۶ میلیون بشکه در روز رسید. همچنین، بر اساس داده‌های استاندارد اند پورز، در نیمه اول سال جاری (۲۰۲۴) صادرات نفت ایران با ۲۰ درصد افزایش سالانه به طور متوسط به ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسیده است.
همکاری با چین در دولت جدید
مسعود پزشکیان کارزار انتخاباتی خود را بر اساس ایده احیای توافق هسته‌ای متوقف شده بین ایران و غرب بنا کرد. وی توضیح داد که ایران به گشایش نیاز دارد و هیچ راهی برای دستیابی به توسعه اقتصادی بدون سیاست تعاملی با خارج وجود ندارد. پزشکیان با انتقاد از دولت فعلی که نفت ایران را با قیمتی کمتر از بازار می‌فروشد، نقش دلالان تحریم‌ها را در مبادله نفت ایران با قیمت پایین زیر سوال برد.
پزشکیان در مناظره‌ای که قبل از پیروزی در انتخابات برگزار شد، گفت که بدون رشد صادرات و سرمایه گذاری خارجی، دستیابی به رشد اقتصادی ممکن نیست. وی افزود: «ما ارزان می‌فروشیم و گران می‌خریم، ضرر زیادی از فروش نفت خود متحمل می‌شویم.» این اظهارات موجی از خوش‌بینی را در مورد افزایش تولید و صادرات نفت و گاز برانگیخت تا خون تازه به رگ‌های تاسیسات قدیمی نفت و گاز ایران تزریق شود.
بیشتر بخوانید: سناریوهای احتمالی صادرات نفت در دولت پزشکیان
البته بسیاری تحلیلگران جهانی انتظار ندارند که رئیس جمهور جدید ایران تأثیر مستقیمی بر پایه‌های صنعت نفت و فضای بازار داشته باشد. آن‌ها باور دارند که اختیار مطلق در تعیین بخش بزرگی از سیاست خارجی و تصمیمات داخلی در اختیار رئیس جمهور نیست. از همین روی، انتظار می‌رود تولید نفت ایران تا پایان سال ۲۰۲۵ در سطح ۳.۲ میلیون بشکه در روز باقی بماند، اگرچه براساس اعلام تهران در ماه می (۲۰۲۴) تولید آن در ۱۰ ماه به ۴ میلیون بشکه افزایش یافته است. بر اساس گزارش استاندارد اند پورز گلوبال، تحلیل‌ها همچنین نشان می‌دهد که ظرفیت‌های پالایشی ایران تا پایان سال آینده نیز به سطحی نزدیک به ۲.۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
همچنین، علیرغم تحریم‌های ایالات متحده بر فروش نفت ایران، این کشور همچنان تامین کننده عمده و رو به رشد نفت خام سنگین آسیا است. بر اساس داده‌های استاندارد اند پورز گلوبال، واردات نفت خام ایران توسط پالایشگاه‌های مستقل چین در ژوئن (۲۰۲۴) ۴.۳ درصد افزایش یافت و به بالاترین سطح در ۸ ماه گذشته با ۶.۱ میلیون تن رسید.
حجم صادرات نفت ایران در ژوئن بالاترین میزان از اکتبر ۲۰۲۳ است که به ۶.۲۲ میلیون تن (۴۴.۲ میلیون بشکه) رسید. صادرات نفت ایران حدود ۶۵.۷ درصد از کل سبد مواد خام (خوراک) پالایشگاه‌های کوچک مقیاس مستقل در شاندونگ چین را در ماه ژوئن گذشته تشکیل داده، در حالی که این رقم در ماه می ۵۴.۲ درصد بود. افزایش واردات پکن در ژوئن عمدتاً ناشی از نیاز‌های خوراک پالایشگاه‌های مستقل است. البته، محموله‌های نفت سنگین ایران بیشتر از نفت خام سبک ایران به بازار شاندونگ می‌رسد که عمدتاً به دلیل قیمت نسبتاً پایین است.
در مجموع، به نظر می‌رسد که در دولت جدید ایران نیز همکاری نفتی ایران و چین ادامه و حتی در صورت رفع تحریم‌ها و حل موضوع FATF به سطوح بالاتر نیز افزایش یابد. البته، احتمالا دولت پزشکیان سازوکار جدیدی را برای نرخ فروش و نحوه بازگشت ارز حاصل از آن انتخاب خواهد کرد تا سود بیشتری نصیب کشور شود
ایران به دلیل تحریم‌های غرب در تهیه اکثر تجهیزات با مشکل مواجه و حوزه فناوری بخش نفت تحت تاثیر این امر است. این محدودیت‌ها اجازه توسعه زنجیره‌های تولید و تامین را نمی‌دهد که این مانع بزرگی بر سر فعالیت شرکت‌های بوده و استخراج نفت و گاز را به نوبه خود تحت تاثیر قرار می‌دهد. از همین روی، تعهد ایران و غرب به احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ می‌تواند زمینه را برای رفع تحریم‌های نفتی فراهم کند. همچنین، بهبود تعامل ایران با پرونده FATF برای حل مسائل اقتصادی نیز می‌تواند به گشایش بیشتر بازار‌های بین المللی برای صادرات نفت ایران کمک کند.
بدون تردید رئیس جمهور جدید در تلاش برای رفع تحریم‌های اعمال شده علیه ایران و یا حتی کاهش آن برای مجوز صادرات نفت ایران و بهبود وضعیت اقتصادی کشور، راه دشواری را پیش رو خواهد داشت. البته این امر بستگی زیادی به نتیجه انتخابات ایالات متحده نیز دارد، بطوریکه دولت احتمالی ترامپ تمایل دارد موضعی سختگیرانه در قبال ایران اتخاذ کند، اما اگر ایران متمایل به مذاکره باشد، به نوعی ممکن است گفتگو با ترامپ را به واقعیت تبدیل کند. از سوی دیگر، دیپلماسی انعطاف‌پذیرتر بایدن احتمالا به تعامل مجدد با ایران کمک کند، اما وضعیت نوار غزه و موضع ایالات متحده در قبال آن همچنان مانع بزرگی در برابر هر گونه گرم شدن در سیاست خارجی ایران و آمریکا است.
بنابراین، تغییر در ریاست جمهوری ایران به تنهایی نمی‌تواند روابط ایران و غرب را بهبود بخشد، زیرا چشم انداز آینده پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تا چند ماه دیگر مشخص می‌شود. با این وجود، به باور برخی از کارشناسان اگر بایدن دوباره انتخاب شود، می‌توان گفت که توانایی ایران برای فروش نفت و بازگرداندن پول‌هایش بهبود خواهد یافت. اما اگر شاهد بازگشت ترامپ به قدرت باشیم، ممکن است اوضاع بسیار پیچیده‌تر و موضع او در قبال ایران به طرز باورنکردنی سخت‌تر شود و حتی فروش نفت ایران را مانند سال ۲۰۱۸-۲۰۱۹ با کاهش شدید مواجه کند.
برخی از کارشناسان باور دارند که در یک سناریوی بدبینانه دیگر، رئیس جمهور جدید در هر صورت نمی‌تواند تحریم‌ها را لغو کند، بلکه می‌تواند تاثیر آن‌ها را کاهش دهد، یعنی مانند زمان اوباما توافقی امضا شود که ایران تسهیلاتی برای صادرات نفت و بازیابی بخشی از پولی بلوک شده را دریافت کند.
اولویت دیگر پزشکیان در بخش نفت علاوه بر رفع تحریم‌ها معطوف به جذب سرمایه گذاری خارجی و کاهش مصرف سوخت داخلی است. به عبارت دیگر، هدف رئیس جمهور جدید جذب فناوری و سرمایه جدید و ارتقای ظرفیت تولید نفت ایران با گشودن در‌های صنعت نفت کشور به روی سرمایه گذاری خارجی است. البته این امر بستگی به نحوه تعامل با جامعه بین‌المللی دارد تا سرمایه‌گذاری خارجی بسیار مورد نیاز را به این صنعت بازگرداند.
در مجموع، چشم انداز صادرات نفت ایران در دولت دکتر پزشکیان تا حدود زیادی به انتخابات آمریکا و نحوه برخورد واشنگتن با تهران دارد. اگر تحریم‌ها تشدید و یا حفظ شود، برنامه دولت احتمالا بر روی صادرات حداکثر تا ۱.۵ میلیون بشکه‌ای به پالایشگاه‌های مستقل چینی خواهد بود. اما اگر تحریم‌ها و کاهش و حتی مذاکره مستقیم تهران و واشنگتن برقرار شود، امکان ورود سرمایه گذاری خارجی فراهم و صادرات نفت ایران افزایش خواهد یافت.
منبع: انرژی پرس