اقتصاد۲۴- مدتی است که کارشناسان وجود شکاف‌های عمیق در اطراف نقش رستم و تخت‌جمشید را گزارش کرد‌ه‌اند. نظر اولیه گروه حدوداً ۱۵ نفره اساتید دانشگاه شیراز که پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت‌ماه سال جاری مشاهده کردند و بررسی اولیه‌ای از این محوطه باستانی داشتند، این بود که «بخشی از آنچه در نقش‌رستم رخ داده، فروشُست بوده است، همچنین در محوطه رانش اتفاق افتاده است. از طرفی، اثرات فرونشست‌های گسترده طی سال‌های گذشته در دشت مرودشت، در این محوطه به‌دلیل ضعف و سستی خاک، بیشتر بوده است».به گزارش تسنیم، علیرضا عسگری چاوردی؛ مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید گفته است: «خاک در محوطه نقش‌رستم سُست است و آب به آن نفوذ کرده است.»
رئیس گروه آب‌زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اعلام کرد دشت مرودشت در دو سال اخیر ۲۱ سانتی‌متر فرونشست داشته و سازه‌های هخامنشی علاوه بر فرونشست، درگیر شکاف‌های عمیق سنگی است.
به گزارش مهر، به نقل از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ایمان انتظام‌سلطانی، رئیس گروه آب‌زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گفت: فرونشست معمولا در مرکز دشت مرودشت، جایی که زیرساخت اصلی سازه‌های هخامنشی قرار دارد، زیاد بوده و در نواحی که به کوه می‌رسیم، فرونشست کمتر شده، اما شکاف‌هایی ایجاد می‌شود که باعث ایجاد شکل نامتقارن شده است و شکاف‌های زیادی در مرز سنگی سازه‌های هخامنشی مثل تخت جمشید یا نقش رستم با بخش خاکی آن که همان دشت مرودشت است، وجود دارد.
در رابطه با این موضوع، ایمان انتظام سلطانی؛ رییس گروه آب‌زمین‌شناسی این سازمان اظهار کرد: فرونشست معمولاً در مرکز دشت مرودشت جایی که زیرساخت اصلی سازه‌های هخامنشی قرار دارد، زیاد بوده و در نواحی که به کوه می‌رسیم، فرونشست کمتر شده، اما شکاف‌هایی ایجاد می‌شود که باعث ایجاد شکل نامتقارن شده است، بنابراین شکاف‌های زیادی در مرز سنگی سازه‌های هخامنشی مثل تخت جمشید یا نقش‌رستم با بخش خاکی آن که همان دشت مرودشت است، وجود دارد.
بیشتر بخوانید: محیط زیست حلقه گمشده در برنامه نامزدها/ تناقض چشم اندازه دولت سعید جلیلی با حفاظت از محیط زیست ایران
وی ادامه داد: در دشت‌هایی که کشاورزی در آن انجام می‌شود و رودخانه‌ای کنار آن نیست، برای تأمین آب کشاورزی از آب‌های زیرزمینی برداشت می‌شود، به‌ویژه در دشت‌های ممنوعه که به‌دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی، حفر چاه‌های آب جدید امکان‌پذیر نیست.
رئیس گروه آب‌زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در پاسخ به این پرسش؛ آیا فرونشست‌های دشت مرودشت به تخریب سازه‌های هخامنشی منجر می‌شود یا نه؟ توضیح داد: فرونشست در مناطق سنگی نه رخ می‌دهد نه پیشرفت می‌کند. شکاف‌های پیش‌آمده در قسمت خاکی دشت یعنی بخش‌هایی نزدیک به نقش‌رستم یا تخت جمشید هستند، اما نکته حائز اهمیت این است که بارندگی باعث می‌شود شکاف‌هایی که بین دشت و کوه به وجود می‌آید، فرسایش خندقی پیدا کند و به‌مرور زمان بزرگ‌تر شود.
وی در ادامه تأکید کرد: شسته‌شدن این شکاف‌ها و فرسایش خندقی ناشی از آن، به قسمت‌هایی از آثار تاریخی که در بخش خاکی واقع شده‌اند مثل کعبه زرتشت در نقش‌رستم، تأثیر منفی می‌گذارد، متأسفانه هرسال با شروع فصل بارش عمیق‌تر شدن شکاف‌ها بیشتر می‌شود.
انتظام سلطانی درخصوص راهکار‌های احتمالی مقابله با این پدیده گفت: راهکار کوتاه‌مدت شیوه‌های مهندسی مانند تزریق سیمان در شکاف و یا دورکردن آب از آن است که همگی راه‌حل‌های موقتی محسوب می‌شوند، اما نکته اصلی اینجاست که دشت مرودشت باید به حالت تعادل آبی برسد و بیشتر از ورودی از آن برداشت آبی نشود. در دو سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ دشت مرودشت چیزی بین ۲۱ تا ۲۵ سانتی متر فرونشست داشته است و این در حالی است که در یک بازه ۹ ساله از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ حداکثر نشست‌ها تجمعی بوده است که میانگین آن در مرودشت به ۱۰۰ سانتی‌متر می‌رسد.
رئیس گروه آب‌زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در پاسخ به این پرسش که «آیا فرونشست‌های دشت مرودشت به تخریب سازه‌های هخامنشی منجر می‌شود یا نه؟» توضیح داد: فرونشست در مناطق سنگی نه رخ می‌دهد و نه پیشرفت می‌کند. شکاف‌های پیش‌آمده در قسمت خاکی دشت یعنی بخش‌هایی نزدیک به نقش رستم یا تخت جمشید هستند. اما نکته حائز اهمیت این است که بارندگی باعث می‌شود شکاف‌هایی که بین دشت و کوه به وجود می‌آید، فرسایش خندقی پیدا کند و به مرور زمان بزرگ‌تر شود.
زنگ خطر جدی برای تخت جمشید
پدر علم هیدورولوژی ایران با تأکید بر اهمیت انجام مطالعات دقیق برروی تخت جمشید گفت: با توجه به جنس آهکی خاک زیرین تخت جمشید، احتمال ایجاد فروچاله در این منطقه بسیار جدی است. عزت الله رئیسی با بیان اینکه برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در استان فارس عامل اصلی پدیده عمیق‌ترین فروچاله خاورمیانه در منطقه استهبان است اظهار داشت: چنانچه اقدامات لازم برای مدیریت منابع آب انجام نشود، و به دنبال آن به دلیل وجود زمین‌های کشاورزی در منطقه مرودشت، تخت جمشید نیز در معرض خطر جدی فروچاله قرار می‌گیرد.
به گفته این استاد دانشگاه با توجه به اینکه در این روزها خشکسالی‌ها و گرمای زمین در حال افزایش است و همزمان سطح سفره‌های آب زیرزمینی کاهش یابد بستگی به شرایط زمین شناسی خطر ایجاد شکاف در زمین وجود دارد. این استاد دانشگاه شیراز با اشاره مطالعات انجام شده در منطقه تخت جمشید که یکی از دانشجویان وی انجام داده است افزود: متوجه شدیم زیر نقش رستم، خاک ۳۰ متر نشست کرده و موجب شکاف‌های متعددی در این محدوده شده هشدار فرونشست داده شد.
وی با یادآوری اینکه به مدیر وقت میراث فرهنگی وگردشگری استان و همچنین سازمان‌های مربوطه پیشنهاد شد در حریم تخت جمشید چاه‌های آب جمع آوری شود و اجازه کف شکنی داده نشود.
به گفته این استاد دانشگاه در ۱۵۰ متری دیوار صفحه تخت جمشید، شکافی به طول ۳۰۰ متر ایجاد و چند شکاف موازی نیز به عمق یک متر در غرب تخت جمشید به وجود آمده است.
بیشتر بخوانید: تخت‌جمشید در کام گلسنگ‌ها و زاگرس در کام آتش؛ محیط‌زیست و میراث، جاماندگانِ وعده‌های انتخابات + ویدیو
این پژوهشگر حوزه آب‌شناسی با یادآوری مطالعات متعددی که درباره خشکسالی در فارس انجام شده افزود: سازمان آب مطالعاتی را درباره کم آبی در دشت‌های فارس انجام داده اما کشاورزان به برداشت آب به اندازه پروانه خود قانع نیستند و درخواست برداشت آب بیشتری دارند. پدر علم هیدورولوژی ایران با تأکید بر اهمیت انجام مطالعات دقیق برروی تخت جمشید گفت: با توجه به جنس آهکی خاک زیرین تخت جمشید، احتمال ایجاد فروچاله در این منطقه بسیار جدی است.
رئیسی مطرح کرد: فرو چاله استهبان در زمین کشاورزی بود و این موضوع برای کسی چندان مهم واقع نشد اما موقعیت تخت جمشید شرایط ویژه ای دارد به همین منظور نیاز به توجه بیشتر دارد.