اقتصاد۲۴- محوطه‌های باستانی تکه‌تکه شده؛ از تخت سلیمان تا غنی‌ترین محوطه‌های سیستان و بلوچستان. از مازندران و گیلان تا خوزستان و اصفهان! حفاران غیرمجاز بخش قابل توجهی از محوطه‌ها را غارت کرده‌اند، اما عزم جدی در سطح کلان برای مبارزه با قاچاق اشیای تاریخی و مبارزه با گنج‌یابی دیده نمی‌شود، بلاگر‌های گنج‌یابی با فالور‌های میلیونی در شبکه‌های مجازی با قدرت می‌تازند. باستان‌شناسان نظاره‌گرند و مدیران میراث‌فرهنگی توان مقابله با حفاری‌های سیستماتیک و سازمان‌یافته را ندارند و در برخورد با بلاگر‌های گنج‌یابی در شبکه‌های اجتماعی هم ناتوانند. این درحالی است که به‌گفته رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی تقاضا همچنان برای خرید آثار تاریخی ایران بالاست و به‌گفته او، دوبی مرکز فعالیت مافیای گنج‌یابی ایران است.
ارزشمندترین عنصری که در یک گور باستانی وجود دارد، اسکلت است نه اشیاء اطرافش
«مصطفی‌ده‌پهلوان»، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور، گفت: امروز حفاری‌های غیرمجاز شکل افسارگسیخته‌ای پیدا کرده است که برای این اتفاق عوامل متعددی از جمله فقر، سوداگری، طمع و عوامل بی‌شماری می‌توان آورد که بگوییم چرا حفاری غیرمجاز و قاچاق در سطح کشور صورت می‌گیرد؟
او گفت: ما حتی اجازه کاوش گسترده روی محوطه‌های باستانی به باستان‌شناسان نمی‌دهیم و معتقد هستیم این محوطه‌ها یک ذخیره باستانی است که باستان‌شناسان در صد سال آینده بسیار بهتر از ما کاوش خواهند کرد؛ بنابراین باستان‌شناس باید به اندازه‌ای که پاسخ پرسش‌های خود را دریافت کند، به گمانه‌زنی و کاوش بپردازد. ولی وقتی یک حفار غیرمجاز شبانه به دل یک گورستان می‌زند و از محوطه‌ای که غارت می‌کند فقط ظرف و ظروف را می‌بیند همانند این است که یک نفر برای برداشتن آینه یک ماشین، با بیل و کلنگ به تخریب یک خودروی گرانقیمت می‌پردازد. حکایت حفار غیرمجاز هم همین است این درحالی است که ارزشمندترین عنصری که در یک گور باستانی وجود دارد، اسکلت است نه اشیاء اطرافش.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی گفت: اسکلت‌های باستانی سرشار از اطلاعات زیستی هستند که ما می‌توانیم از طریق ایزوتوپ‌های پایدار به شناسایی انگل‌ها، بیماری‌های کهن، جهش‌های ویروسی و انگلی بپردازیم.
او گفت: ما برای تحقیقات خود دانش محدودی داریم. مطمئن باشید اگر امروز راجع به یافته‌های باستانی ۵۰ صفحه گزارش نوشته می‌شود صدسال دیگر ۵۰۰ صفحه گزارش خواهند نوشت، اما آن زمان؛ دقیقا زمانی است که بسیاری از گورستان‌های ما ویران شده و از بین رفته‌اند و شاید در صد سال آینده بفهمیم که چقدر از میراث ایران به تاراج رفته است.
در گذشته غربی‌ها آثار تاریخی را غارت می‌کردند و حالا فرزندانِ ایران!
رقابت برای جمع‌آوری و خریداری آثار تاریخی و هنری پیشینه‌ای دیرینه دارد. شکل‌گیری این نگاه نخستین‌بار در ایتالیا در دوره رنسانس جایی که تحت سلطه حکومت جمهوری فلورانس تحت سلطه بانکدران ثروتمند بود، ایجاد شد و سپس کل اروپا را فراگرفت. رقابتی سخت که غربی‌ها را پس از جمع‌آوری آثار تاریخی خودشان ترغیب به جمع‌آوری هنر‌ها و آثار شرقی کرد.
بیشتر بخوانید:کشف سکه‌های طلای امپراتوری هخامنشی ایران در ترکیه + عکس
به طوری که جمع‌آوری آثار هنری و تاریخی در غرب به یک فرهنگ چندصدساله تبدیل شد. کشور‌های غربی در یکصدسال اخیر بسیاری از آثار تاریخی ایران را برای باشکوه‌تر شدن موزه‌هایشان به یغما برده‌اند. گوی رقابتی که به نظر می‌رسد امروز چینی‌ها از دست غربی‌ها ربوده و با جمع‌آوری آثار تاریخی دنیا پیشتاز شده است. رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی با تایید این مطلب گفت: در گذشته غربی‌ها، آثار تاریخی ایران را غارت می‌کردند و متاسفانه امروز فرزندان ایران؛ خود میراث خود را نابود می‌کنند.
ده‌پهلوان افزود: می‌گویند چین حراج آثار تاریخی کشور‌های دنیا را قرق کرده است با چه هدفی؟ نمی‌دانم! اما تا زمانی‌که تقاضا باشد عرضه هم وجود دارد خیلی وقت‌ها شما می‌بینید مافیا‌های گنج‌یابی در دوبی هستند آن‌ها تقاضا می‌دهند و، چون نقاضا وجود دارد، عرضه هم وجود دارد.
او تاکید کرد: در حوزه حفاری غیرمجاز حرف‌های بسیاری از سوی این افراد مطرح می‌شود، گاه می‌گویند دولتی‌ها می‌برند، پول نفت است، سرمایه کشور است و ما در آن سهیم هستیم. سهم ما کجاست و حتی ممکن است برخی با نگاه شرعی به این موضوع نگاه کنند که گنج است و با پرداخت خمس آن حلال است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی با بیان اینکه انواع مختلف نگاه و رویکرد در نسبت گنج‌یابی وجود دارد، ادامه داد: در شرایط فعلی حفاری غیرمجاز در ایران تبدیل به یک غول بی‌شاخ و دم شده است و برای این معضل بزرگ باید راهی پیدا کرد. ما در پژوهشگاه تصمیم گرفتیم یک محفل همفکری در این زمینه داشته باشیم که اگر دستگاه‌های اجرایی نمی‌خواهند به موضوع ورود پیدا کنند، شاید ما دانشگاهیان بتوانیم به همفکری به راهکاری دست پیدا کنیم.
ده‌پهلوان، اما در پاسخ به این پرسش که پژوهشگاه قرار نیست در سطح کلان این موضوع را پیگیری کنید و آیا با مقامات دولتی نشست و جلساتی برگزار کرده‌اید، گفت: در آن سطح نه، چون من اختیارات ندارم با وزیر، اما جلساتی داشتیم که قرار شد اتفاقاتی بیفتد که به‌دلیل اتفاقاتی که رخ داد و دولت عوض شد دیگر نمی‌دانم در آینده چه خواهد شد، اما مطمئن باشید این موضوع را دنبال خواهیم کرد.