اقتصاد۲۴-انتشار ادعای یک کاربر در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) مبنی بر اینکه همه ایرانیان حداقل یک بار در کودکی خود تجربه سفر خارجی، آن هم به اروپا را داشته‌اند، آغازگر بحث‌های طولانی در این مورد شد. در این میان، محمدرضا جوادی یگانه جامعه‌شناس نیز در صفحه شخصی خود با استناد به یافته‌های «موج سوم پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» آماری را در مورد سفر‌های خارجی هموطنان منتشر کرد. بر اساس این پیمایش که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده بود، ۹۳ درصد ایرانیان تا آن زمان به هیچ سفر خارجی‌ای نرفته بودند. بیشترین تعداد سفر‌های خارجی نیز متعلق به مردم استان‌های یزد (۱۸ درصد)، خوزستان (۱۵ درصد) و تهران (۱۴ درصد) بود. در مقابل، مردم استان‌های کرمانشاه (۶ دهم درصد) و سیستان و بلوچستان (۱.۵ درصد) کمترین تجربه سفر خارجی را داشتند.
نگاهی به متن پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها (موج سوم) نشان می‌دهد که در آن زمان، «لرستان» در جایگاه سوم استان‌هایی با کمترین سفر خارجی قرار گرفته بود و تنها ۲.۴ درصد از مردم این استان به سفر خارجی رفته بودند.
این پیمایش اشاره‌ای به مقصد سفر‌های خارجی ایرانیان نمی‌کرد، اما جوادی‌یگانه در توئیت خود نوشته است که «قاعدتا» بیشتر آن‌ها «زیارتی» بوده‌اند.
پژوهش‌های جدیدتر در مورد سفر خارجی ایرانیان چه می‌گویند؟
«پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» را دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در بازه‌های چند ساله انجام می‌دهد. نتایج این پیمایش‌ها تاکنون سه بار در سال‌های ۱۳۷۹، ۱۳۸۲ و ۱۳۹۴ منتشر شده است. موج چهارم این پیمایش دی سال گذشته رونمایی شد، اما در ادامه مُهر محرمایه خورد و در دسترس عموم قرار نگرفت. هر چند بخش‌هایی از آن در این مدت به طور پراکنده رسانه‌ای شده است، داده‌های این پیمایش هنوز به طور کامل منتشر نشده‌اند.
در عین حال، در مدت اخیر پژوهش‌هایی انجام شده است که حاوی آمار و اطلاعاتی از سفر‌های ایرانیان هستند. برای مثال، پیمایش «سنجش سبک زندگی ایرانیان» که به سفارش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت ارشاد در سال ۱۴۰۲ انجام شده، به این موضوع نیز پرداخته است. چندی پیش، علی محمدزاده همکار مجری طرح در نشستی اعلام کرد که ۳۴ درصد از ایرانیان در پنج سال گذشته حداقل پنج بار به سفر تفریحی [داخلی و خارجی]رفته‌اند، در حالیکه ۴۱.۵ درصد به سفر زیارتی نرفته‌اند و ۷۰.۳ درصد نیز سفر خارجی نداشته‌اند.
همچنین عراق با ۱۸ درصد و ترکیه با هشت دهم درصد، بیشترین فراوانی سفر‌های خارجی را در میان پاسخ‌دهندگان به پرسش‌نامه‌های این پیمایش به خود اختصاص داده‌اند (ایرنا و تسنیم). این آمار نشان می‌دهد که نتیجه‌گیری جوادی‌یگانه جامعه‌شناس نیز می‌تواند درست باشد؛ بیشتر سفر‌های خارجی ایرانیان به مقاصد زیارتی بوده است.
رشد آمار سفر‌های خارجی
برخی آمار‌های دیگر نیز رشد تعداد سفر‌های خارجی را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد. ایرنا در اردیبهشت امسال، گزارشی را از تعداد نشست و برخاست‌های پرواز‌های داخلی و بین‌المللی در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۲ منتشر کرد. داده‌های این گزارش نشان می‌داد که در آن بازه زمانی آمار پرواز‌های داخلی ۲۳۹ هزار فروند و برای پرواز‌های خارجی ۲۵ هزار فروند بوده است؛ این اعداد به ترتیب ۲ درصد کاهش و ۱۹ درصد افزایش را در سفر‌های داخلی و خارجی نسبت به سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.
البته طبیعتا همه مسافران پرواز‌های بین‌المللی ایرانی نبوده‌اند. در عین حال، سعید چلندری مدیرعامل شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) در فروردی امسال به رشد ۳۱ درصدی مسافر و افزایش ۲۵ درصدی پرواز‌های خارجی در تعطیلات نوروز ۱۴۰۳ اشاره کرد. به گفته او، بیشتر پرواز‌ها در این بازه زمانی به ترکیه، امارات و عراق بود (ایسنا).
بیشتر بخوانید:کارت سفر ۳۰ میلیونی برای هر خانواده ایرانی
در خرداد امسال نیز وب‌سایت رسمی سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه اعلام کرد که شمار ایرانیان بازدیدکننده از این کشور در چهار ماه نخست سال جاری میلادی، رشدی حدود ۵۲ درصد را تجربه کرد.
هر چند داده‌های مختلف گویای افزایش سفر‌های خارجی ایرانیان در سال‌های اخیر بوده‌اند، اما آمار ۷۰ درصدی هموطنانی که تاکنون اینگونه مسافرت‌ها را تجربه نکرده‌اند نشان می‌دهد که ادعای مطرح شده در ابتدای گزارش تا چه حد از واقعیت به دور است.