اقتصاد۲۴- فرمانده قرارگاره خاتم الانبیاء اعلام کرده است: شواهد حاکی از این است که کویتی‌ها درباره استفاده از میدان آرش شرکتی ایجاد و کار را شروع کردند و فراخوان هم منتشر شده، اما بدانند که میدان آرش حق مسلم مردم ایران است.
گفته می‌شود نزدیک به ۴۰ درصد محدوده میدان گازی آرش در آب‌های ایران قرار دارد. در سال‌های گذشته شرکت ملی نفت ایران برای تعیین میزان ذخایر در میدان گازی آرش یک حلقه چاه اکتشافی به نام «چاه شماره یک آرش» حفاری کرد.
میدان گازی آرش در شمال خلیج فارس و در استان بوشهر قرار دارد و بین ایران و کشور‌های کویت و عربستان سعودی مشترک است. ذخیره در جای گاز طبیعی میدان آرش ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خام درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود.
میدان آرش در سال ۱۳۴۶ توسط شرکت ژاپنی AOC کشف شد. ایران بهره‌برداری از میدان گازی آرش را در سال ۱۳۹۱ آغاز کرد. در مارس ۲۰۲۲ کویت و عربستان سعودی قراردادی برای تقسیم منابع میدان گازی آرش امضا کردند که اعتراض ایران را برانگیخت. اگر چه در همان سال وزیر خارجه کویت اعلام کرد که میدان گازی آرش، یک میدان سه‌جانبه بین کویت، عربستان و ایران است، اما اکنون خبرهای جدید از تنش دوباره بین این سه کشور حکایت می‌کند.
بر اساس گفته‌های سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، تاکنون ۹ دور مذاکره برای تحدید حدود میدان گازی آرش انجام شده و پیگیری‌ها همچنان ادامه دارد. ناصر کنعانی اعلام کرده بود: «ما مواضع اصولی خود را مکرر درباره ادعا‌های شورای همکاری خلیج فارس اعلام کردیم. مرز‌های دریایی ایران و کویت تاکنون تحدید حدود نشده و از این رو نمی‌توان از سهم کشور‌ها در آرش سخن گفت.»
در این رابطه مرتضی بهروزی فر، عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین المللی انرژی به اقتصادآنلاین گفت: متاسفانه ادعا‌های کویت و عربستان تمامی ندارد، اما لازم است ایران مجددا محدوده آبی خود را مشخص و سهم‌اش از این میدان گازی مشخص شود. متاسفانه ایران به دلیل تحریم‌ها منزوی شده و در گوشه دنیا قرار گرفته است و این موضوع ما را دچار مشکل کرده است؛ بنابراین شما به عنوان تصمیم گیرنده موقعی که منابع محدودی دارید، باید جایی سرمایه‌گذاری کنید که بازده مالی بالاتری داشته باشد. میادین نفت و گازی که مال ماست هر چقدر ما از آن برداشت نکنیم موقعیت از دست ما می‌رود. البته همه مشکلات ما از تحریم‌ها نیست و ما مدیریت قوی هم در بخش‌های نفت و گاز نداشتیم و این موضوع نقشی اساسی هم در بهره برداری از میادین نفتی و گازی و هم عقب ماندن ما از تکنولوژی استخراج دارد.
بیشتر بخوانید: بزرگترین میدان گازی اروپا تعطیل شد
بهروزی‌فر اضافه کرد: عربستان و امارات و سایر کشور‌های حاشیه جنوب خلیج فارس دسترسی مطلق به تمام شرکت‌های بزرگ دنیا دارند. بر اساس گفته برخی از کارشناسان حقوقی این مناقشه در دادگاه لاهه حل می‌شود. اما مساله قدرت و ارتباطات بین‌المللی ایران است که هر کشوری به خود اجازه ندهد در مورد میادین نفت و گاز مشترک چنین حرفی را بزند. در برخی از مسایل اینچنینی مساله ریال و دلار و سود اقتصادی نیست. بلکه مساله حیثیت و تمامیت ارضی ایران است. نیاز است تا برخی از کشور‌ها را به عنوان شریک استراتژیک در نظر بگیریم و با توسعه ارتباطات سیاسی و تجاری حمایت آنان را داشته باشیم.
این کارشناس حوزه انرژی بیان کرد: اگر ما در روابط بین‌الملل قدرتمند نباشیم همین مسایل مثل میدان گازی آرش برای ایران به وجود خواهد آمد. متاسفانه روسیه و چین و کشور‌هایی که اعلام می‌کنیم دوست ما هستند، صرفاً دنبال منافع خودشان هستند و منافع ما برایشان اهمیتی ندارد.
نیاز به یک شرکت بین المللی برای تعیین حدود میدان گازی
در ادامه نرسی قربان، کارشناس حوزه نفت و انرژی هم به اقتصاد آنلاین گفت: باید یک گروه متخصص از ایران بررسی کنند و ببینند ایران چه میزان سهم از میدان گازی آرش دارد و حد و مرز‌های جغرافیایی را مشخص کنند. با این حال آنچه که مشخص است اینکه ایران حق دارد که به ادعای کویت و عربستان اعتراض کند چرا که ما از این ناحیه متضرر می‌شویم. هر چند میدان گازی آرش، میدان خیلی بزرگی مثل پارس جنوبی نیست، اما بستگی به این دارد که واقعاً چقدر از این میدان در مرز ما و در داخل خاک ایران باشد. حتما ضرر و زیان بهره بردای کویت و عربستان متوجه ما خواهد شد. برای اینکه بالاخره از یک منبع انرژی محروم می‌شویم.
این تحلیلگر حوزه انرژی ادامه داد: از طرف دیگر اگر میدان گازی آرش مشترکاً با عربستان سعودی و کویت تولید شود، ایران احتمالاً باز هم باید گاز خود را به آن‌ها بفروشد. به نظرم بهترین راه این است که سه کشور با هم یک شرکت بین‌المللی را استخدام کنند که بر روی سهم هر کشور از این میدان گازی کار کند و منجر به همکاری سه کشور و تولید بیشتر از این میدان شود. این کارِ یک گروه کارشناسی زبده است که مشخص کند که سهم هر کشور از آن چقدر است. این بستگی به تعاملات بین کشور‌ها و منافع ملی هر سه کشور دارد.
دادگاه بین المللی تنش را حل می‌کند؟
مسایل حقوقی میدان گازی آرش اکنون مورد توجه برخی از مقامات ایران و حتی کارشناسان ژئوپولیتیک قرار گرفته است. سوال اصلی اینجاست که واقعا چگونه می‌توان این مناقشه مهم در حوزه انرژی را حل و فصل کرد؟
سال گذشته پیروز مجتهدزاده استاد ژئوپولیتیک و جغرافیای سیاسی در گفتگو با خبرگزاری مهر با اشاره به نام و میزان گاز میدان آرش، توضیح داده بود: «عرب‌ها به میدان آرش، الدره می‌گویند که میدان گازی بسیار بزرگی است و در ابتدای اکتشافات و بر اساس بررسی‌های به عمل آمده تکنیکی، میزان ذخایر گاز آن ۳۶۵ تریلیون فوت مکعب بود؛ مسلماً با پیشرفت تکنولوژی امروز ذخایر این میدان به مراتب بیشتر تخمین زده می‌شود. هرچند رقم اولیه هم بسیار بزرگ است.»
به گفته وی، «همچنین ذخیره ثروتی عظیم این چنینی مورد توجه همسایگانی واقع می‌شود که مرز‌های آن‌ها با این حوزه با میدان نفتی تداخل پیدا می‌کند. این دولت‌ها عبارتند از دولت ایران، کویت و عربستان سعودی که البته دعوای اصلی میان دولت ایران و کویت است، اما، چون جنوب کویت یک منطقه بی طرف میان کویت و عربستان قرار دارد، در نتیجه، کویت و عربستان دارای حاکم مشترک در خصوص آن هستند به همین دلیل پای عربستان هم به میدان گازی آرش باز شده است.»
مجتهدزاده با بیان راه کار طرح موضوع اختلاف و ارجاع به محاکم بین‌المللی تاکید کرده بود: «شاید طرف‌ها بخواهند به سمت وساطت بین‌المللی حرکت کنند در این صورت لذا اگر شکایتی به دادگاه‌های بین‌المللی صورت بگیرد، خود به خود آن شکایت به دادگاه لاهه یا همان ICJ ارجاع خواهد شد. مانند نمونه‌های دیگر که در منطقه خلیج فارس وجود داشته است و بر اساس حکمی که دادگاه ارائه کرد و طرف‌های درگیر آن را پذیرفتند.»
عدم تمایل ایران یا نبود تکنولوژی
با این حال طرف کویتی ادعا می‌کند خود ایران تاکنون تمایلی برای تعیین حدود و سهم از این میدان گازی نداشته است. بر اساس گزارش دویچه‌وله، ایران حدود سه دهه پیش مذاکراتی نیمه‌تمام با کویت برای تعیین مرز‌های دریایی آغاز کرد، اما اکنون کویت ادعا می‌کند ایران مذاکرات را نیمه‌تمام گذاشته است. پاسخ مقامات کشورمان این است که شرکت نفت فلات‌قاره ایران عملیات لرزه‌نگاری در این میدان را قبلا انجام داده است و ۴۰ درصد مخزن در آب‌های ایران قرار دارد.
از سوی دیگر کارشناسان، بهره‌برداری و حفاری از میدان گازی آرش را نیازمند تکنولوژی‌های جدید می‌دانند. چرا که استفاده از تکنولوژی قدیمی منجر به کاهش استخراج نفت و گاز خواهد شد. نمونه این تجربه در بهره‌برداری از پارس جنوبی دیده می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، بخش ایرانی مخزن «پارس جنوبی» تا سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۲۰ اتمسفر فشار داشت، اما آمار‌های رسمی وزارت نفت نشان می‌دهد بخش ایرانی این میدان از سال ۱۴۰۲ وارد نیمۀ دوم عمر خود می‌شود و هر سال ۷ اتمسفر از فشار طبیعی میدان کاسته و تولید آن هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب افت خواهد داشت. برای جلوگیری از افت تولید، نیاز به سکو‌های ۲۰ هزار تنی (۱۵ برابر سکو‌های فعلی تولید گاز در فاز‌های بخش ایرانی پارس جنوبی) با قابلیت حمل کمپرسور‌های عظیم است.