اقتصاد ۲۴ - بحث گران شدن بنزین همچنان جزو اخبار مهمی است که در میان مردم مرتب بیان شده و نگرانی‌های مختلف درباره وضعیت اقتصادی بعد از آن همچنان ادامه دارد. اما این اتفاق تنها منحصر به دولت چهاردهم نبوده و طی چندین دوره اخیر چالش تامین بنزین و هزینه‌بر بودن واردات آن مطرح شده است.
جدای از مسئله تاثیر افزایش نرخ بنزین در تمامی حلقه‌های اقتصادی، بحران فقدان زیرساخت‌های مناسب برای توسعه پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه برای تکمیل زنجیره ارزش افزوده، آن هم در بحث نفت و انرژی تبدیل به یک دغدغه جدی شده است.
امروز اینکه ایران به عنوان یک کشور نفت‌خیز و غنی از سوخت‌های فسیلی، همواره درگیر فروش نفت آن هم با هزار و یک اما و اگر است و خود باید بنزین مصرفی را وارد کند، در نگاه اول خنده‌دار به نظر می‌رسد، اما نگاهی عمیق‌تر به ماجرا روشن می‌کند که ایران طی دهه‌های گذشته رویکرد جدی برای توسعه زیرساخت‌های فنی و پتروپالایشگاهی خود نداشته و تنها خام فروشی کرده و بر درآمد‌های فروش مستقیم نفت تکیه کرده است. با این استراتژی است که امروز شاهد این هستیم که مدیران از ارائه بنزین سوبسیددار به مردم گلایه می‌کنند و دولت‌ها از عرضه بنزین به قیمت واقعی واهمه دارند و افزایش قیمت آن به یک مسئله امنیتی تبدیل شده است.
دوراندیشی‌هایی که درباره بنزین نشد
سعید میرترابی، کارشناس اقتصاد انرژی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ ، نبود برنامه بلند مدت برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها را یکی از ایرادات مدیریت صنعت نفت در طی سال‌های اخیر عنوان کرد و در این‌باره گفت: ایران به عنوان یک کشور صنعتی شناخته می‌شود و فارغ از این موضوع، جمعیت بالای کشور و تمرکز نیروی انسانی در شهر‌های بزرگ، نیاز به انرژی در کشور را چندین برابر کرده است. سال‌هاست که با بحران تامین انرژی همچون برق در فصل تابستان، گاز در زمستان و بنزین برای مصارف شهری و مردم مواجه هستیم.
بیشتر بخوانید: نگرانی جدی کارشناسان اقتصادی از احتمال افزایش یکباره قیمت بنزین/ آتش گرانی شعله‌ورتر می‌شود؟
میرترابی تصریح کرد: این روز‌ها هم بنزین دغدغه جدی‌تری شده و گران شدن آن به دلیل کمبود این حامل سوختی، تب و تاب گرانی را در کشور مجدد شعله‌ور کرده است. این محدودیت‌ها و کمبود‌ها در حالیست که ایران از نظر وجود ذخایر نفتی و گازی غنی بوده و تنها توسعه زنجیره ارزش افزوده آن می‌توانست از بروز بحران بنزین جلوگیری کند.
این کارشناس اقتصاد انرژی ادامه داد: در بحث توسعه پتروپالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی کشور برنامه‌ریزی جامع، راهبردی و بلند مدت نداشته و از این رو نتوانستیم گسترش و پیشرفت مناسبی را در این بخش شاهد باشیم. نه‌تنها توسعه بلکه ایجاد زیرساخت‌هایی که به نیاز داخلی پاسخ دهد.
اثر داخلی و خارجی توسعه پالایشگاه‌ها
میرترابی خاطرنشان کرد: با حمایت از توسعه پتروپالایشگاه‌ها، مواد خام فرآوری شده و به کالا‌هایی با ارزش افزوده بالاتر تبدیل می‌شوند. در ادامه نیز فرآورده‌های نفتی تهیه شده، هم به نیاز‌های داخلی پاسخ می‌دهند و کشور را از واردات بی‌نیاز می‌کنند و هم در موارد صادراتی از آن‌ها می‌توان کمک گرفت. در سال‌های اخیر با وضع تحریم‌های شدید بین‌المللی برای صادرات نفت خام ایران، توجه به سایر بستر‌هایی که می‌تواند این شرایط دشوار را تسهیل کند، از اهمیت چندانی برخوردار است.
این کارشناس انرژی ادامه داد: یکی از راه‌های مهم خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی، توجه به زنجیره ارزش افزوده و دوری از صادرات مواد خام است. به عبارت دیگر توسعه پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند از راهکار‌های مهم و موثر در این زمینه باشد. به دلیل آن‌که صادرات این تولیدات جزو تحریم‌ها نیست، با صادرات آن‌ها ارزآوری مناسبی صورت خواهد گرفت.
گرانی بنزین راهکار نهایی است؟
به گزارش اقتصاد ۲۴، توسعه صنایع معمولا با دو منبع مالی داخلی و خارجی انجام می‌شود و در بحث نفت که یکی از مسائل استراتژیک جهانیست، سرمایه‌گذاری خارجی راهگشاتر است. بنا به نظر مدیران، خروج سرمایه‌های خارجی و کاهش رغبت فعالان بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری بر صنعت نفت و پتروپالایشگاه‌های ایران، به دلیل افزایش تحریم‌ها رخ داد. نبود این منابع مالی مهم سبب شد تا در این زمینه دچار ضعف‌هایی شویم.
اما برخی دیگر بر این باورند عدم اهتمام دولت‌ها به نیاز‌های زیرساختی و بهره‌مندی از تمامی ظرفیت‌های حوزه پتروشیمی، منجر به نیاز جدی کشور به واردات بنزین شده است. چه ایراد را در نبود سرمایه‌های خارجی بدانیم و چه تقصیر را گردن دولت‌ها بیاندازیم، طی دهه‌های متمادی توسعه زیرساختی صنعت نفت به شیوه‌ای مطلوب حاصل نشده و خلا‌ءها و نقایص زیادی دارد.
این نقایص کشور را با چالش‌های فعلی مواجه کرده و به نظر نمی‌رسد گران کردن بنزین کم کیفیتی که دولت برای عرضه آن هزار منت بر سر مردم می‌گذارد، راه چاره باشد.