اقتصاد۲۴-طی دو هفته گذشته که مونا فرجاد؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران در صفحه شخصی خود در اینستاگرام از کمبود داروی پت‌اسکن که نقش حیاتی در تشخیص بیماری سرطان دارد، نوشت، برخی کاربران کمبود و تاخیر در روند انجام این آزمایش را تایید کردند و برخی هم این حرف‌ها را مورد تردید قرار دادند و حتی به او خرده گرفتند که چرا چنین موضوعی را نوشته.
چند روز بعد ماشاءالله ترابی، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرد؛ اگرچه کمبود‌هایی در این زمینه وجود دارد، اما در کار درمان بیماران، وقفه‌ای ایجاد نشده و خدمت‌رسانی در حال انجام است. «اعتماد» برای بررسی موضوع، با چهار تن از بیماران و نزدیکان آنها درباره شرایط دسترسی به این آزمایش گفتگو کرد تا درباره تاثیر تاخیر یا لغو نوبت آزمایشگاه در زندگی‌شان توضیحات دقیق‌تری داشته باشد. همچنین سراغ مونا فرجاد رفتیم تا جزییات دیگری از این موضوع داشته باشیم و در کنار آن برای درک بهتر موضوع با یک فوق‌تخصص هماتولوژی و آنکولوژی صحبت کردیم تا از شرایط واقعی بیماران بگوید.
پس از پیگیری از دانشگاه علوم پزشکی تهران، سازمان انرژی اتمی در نهایت به مدیر بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان شریعتی رسیدیم. ماحصل بررسی‌های «اعتماد» نشان می‌دهد که در نیمه دوم شهریور ماه، یکی از مهم‌ترین مراکز تهیه داروی پت‌اسکن به مدت سه روز، دچار اشکال شده؛ اشکالی که به تحریم‌ها هم چندان بی‌ارتباط نیست و روند ارسال برخی تجهیزات را با اختلال مواجه کرده است، اما این مشکل سه روزه برطرف شده است. فارغ از این مطلب به نظر می‌رسد در حالت عادی و با وجود تلاش‌ها، روند انجام آزمایش پت سی‌تی‌اسکن نیازمند سرعت بیشتری باشد، اما تعداد اندک دوربین‌ها و ابزار‌های تولید این دارو (سیکلوترون‌ها) در کنار افزایش مراجعه‌کننده به مراکز، کار را کمی سخت کرده است، آن‌هم درحالی که شرایط ویژه ساخت و مدت زمان نگهداری این دارو اجازه واردات آن را نمی‌دهد. دارو برای هر بیمار، شخصی‌سازی می‌شود، تاریخ مصرف آن به‌شدت کوتاه است و با گذشت هر ۱۱۰ دقیقه دوز آن به نصف کاهش می‌یابد.
گلایه بیماران از مدت زمان انجام پت‌اسکن
«نسرین سلطان‌پور» یکی از افرادی است که دو نفر از اعضای خانواده‌اش درگیر بیماری سرطان هستند. او به «اعتماد» می‌گوید که نوبتی که دهم مرداد برای پت‌اسکن پدرش گرفته بود، ۲۰ مرداد طی یک تماسی تلفنی لغو شد: «نوبت ما در یکی از این مراکز ۲۴ مرداد بود، اما ۲۰ مرداد تماس گرفتند، گفتند که دستگاه خراب است و نمی‌توانیم پت‌اسکن انجام دهیم. معلوم هم نبود چه زمانی درست می‌شود ولی گفتند اگر درست شد، تماس می‌گیرند.
خودم هم که تماس گرفتم، گفتند معلوم نیست. بنابراین همسرم ۳۰ مرداد ماه، به صورت حضوری به مراکز دیگری در تهران مراجعه کرد و توانست برای ۱۷ شهریور که زمان انتظار زیادی هم داشت وقت بگیرد، اما ۱۶ شهریور تماس گرفتند و گفتند که به علت نبود دارو، امکان انجام آزمایش وجود ندارد و نوبت ما لغو شده است. دلیل آن را هم نبود دارو اعلام کردند. البته من، نوبت مسیح دانشوری را کنسل نکرده بودم تا اگر این هم کنسل شد، شانسی برای انجام آزمایش داشته باشیم. در این بین از مسیح دانشوری تماس گرفتند و گفتند که مشکل دستگاه برطرف شده، بنابراین قبل از اینکه نوبت دوم کنسل شود آزمایش را انجام داده بودیم، اما فکر کنید همین وقفه‌ها در روند پیشروی بیماری چقدر موثر است و چقدر انسان را دچار نگرانی می‌کند. البته من، چون تجربه همسرم را داشتم و نسبت به این بیماری آگاه‌تر بودم درباره بیماری پدرم خیلی زود اقدام کردیم ولی به هر حال این پت‌اسکن در روند تشخیص و تمام مراحل درمان از جمله شیمی‌درمانی تاثیر زیادی دارد.» او که مدتی هم در استان اصفهان زندگی کرده، می‌گوید این شرایط پایتخت است و وضع در شهرستان‌ها به مراتب بدتر است. مثلا اصفهان که شهر بزرگی است، فقط یک دستگاه دارد.
تا همین چند سال پیش، بسیاری از پزشکان برای تشخیص و بررسی بیماری سرطان به نمونه‌برداری اکتفا می‌کردند، امااز آغاز دهه ۹۰ که نخستین دستگاه پت‌اسکن در بیمارستان مسیح دانشوری نصب شد تا همین حالا که حدود ۱۲ تا ۱۸ مرکز به این تجهیزات مجهز شده‌اند، تجویز آزمایش پت‌اسکن بیشتر شده است و با روند رو به رشد سرطان در ایران، افزایش تقاضا برای استفاده از این آزمایش هم اصلا موضوع دور از انتظاری نیست.
«آرش شاطریان» که از حدود ۱۲ سال پیش درگیر این بیماری است و روز‌های سختی را از سر گذرانده، درباره نحوه نوبت‌گیری پت‌اسکن و سابقه آن توضیحاتی به «اعتماد» داد؛ «دهم مرداد برای دریافت نوبت پت‌اسکن به بیمارستان امام‌خمینی رفتم، اما گفتند که برای آذر ماه می‌توانند به من نوبت بدهند. شما تصور کنید در این وقفه چند ماهه، چه اتفاقاتی خواهد افتاد. چند سال قبل هم یادم است برای این آزمایش نوبت داشتم، اما به قدری در رسیدن دارو تاخیر به وجود آمد که مجبور شدیم همراهان‌مان را عوض کنیم، چون خسته شده بودند.»
او البته معتقد است کادر درمان، تلاش زیادی در این باره دارند، اما گاهی مردم به علت ناآگاهی، قضاوت‌های دیگری نسبت به آنها پیدا می‌کنند که موجب بروز برخی رفتار‌ها می‌شود؛ «هزینه انجام این آزمایش در بیمارستان‌های مختلف یکسان نیست، مثلا در بیمارستان امام‌خمینی حدود ۱۰ میلیون تومان می‌شود، در بیمارستان خاتم‌الانبیا و مسیح دانشوری حدود ۱۷ میلیون و هر بار حدود ۳ میلیون تومان هم برای خدمات جانبی دریافت می‌شود. دارو هم با توجه به سن، وزن و نوع و شرایط بیماری، برای افراد شخصی‌سازی می‌شود، برای همین اگر فردی مراجعه نکند، پول او بازگردانده نمی‌شود، چون عمر این دارو تنها یک ساعت و نیم است و بعد از آن دیگر خاصیت لازم را ندارد.»
بیشتر بخوانید:مشکل کمبود دارو چطور حل می شود؟
او در نهایت توانسته پت‌اسکن را در حدود دو هفته پیش در یکی از مراکز کرج انجام دهد، اگرچه مرکز به‌شدت شلوغ بوده و زمان زیادی در آنجا معطل شده: «من ساعت ۴-۳ که به مرکز رفتم، ساعت ۱۱ و نیم کارم انجام شد. این در حالی بود که باید ناشتایی را هم حفظ می‌کردم و این زمان انتظار طولانی، حالم را خیلی بد کرد.» «مریم» که پدرش به تازگی مبتلا به این بیماری شده می‌گوید؛ اردیبهشت ماه که برای انجام پت‌اسکن در مشهد به بزرگ‌ترین بیمارستان این شهر که به داشتن تجهیزات پزشکی هم معروف است، مراجعه کرده‌اند به آنها گفته شده، حداقل سه ماه زمان لازم است تا داروی پت‌اسکن به دست آنها برسد: «گفتند به تهران یا شیراز برویم. بیمارستان خاتم‌الانبیا برای یک ماه بعد به ما وقت داد. پدر من یک بازنشسته مستمری‌بگیر است و هزینه‌های پت اسکن به همراه هزینه‌های رفت و آمد و اقامت، با یک همراه برای او، خیلی زیاد است.
فکر کنید یک نفر نتواند این هزینه‌ها را پرداخت کند، تکلیف چیست.» این سفر برای انجام یک آزمایش تشخیصی در نهایت برای خانواده آنها حدود ۴۰ میلیون تومان هزینه داشته است، درحالی که وقفه طولانی در انجام آزمایش، نگرانی زیادی را به آنها تحمیل کرده است: «پدرم نمی‌خواست درمان را ادامه دهد. می‌گفت؛ نمی‌خواهم شما به دردسر بیفتید، اما حالا با اصرار ما روند درمان را شروع کرده‌اند.»
«محمدرضا» بعد از دو ماه دوندگی درنهایت مجبور شده برای انجام آزمایش پدر از همدان به تهران مراجعه کند تا پت‌اسکن را در بیمارستان طالقانی برای پدر انجام دهند. او می‌گوید؛ این وقفه دو ماهه که به خاطر نبود دارو اتفاق افتاده، باعث شده است که حال پدرش روز به روز بدتر شود؛ «هزاران بیمار در شرایط بدتری قرار دارند، اما کسی پاسخگو نیست. متاسفانه هزینه‌ها هم بالاست و متاسفانه هر کسی که پول نداشته باشد باید منتظر مرگ باشد. در این شرایط بیمار هم از سوی برخی بیمارستان‌ها درک نمی‌شود، مخصوصا اگر در شهرستان باشد مدام باید در رفت و آمد باشد.»
روایت مونا فرجاد از تلاش کادر درمان و کمبود امکانات
«مونا فرجاد» در هفته‌های گذشته نسبت به نبود این دارو گلایه کرده و در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشته بود: «لطفا با دقت هزار بار از روی آن بخوانید. کسانی که خود یا عزیزشان بیماری سرطان دارند، می‌دانند چه آزمایش مهم و گرانی برای ادامه روند درمان این بیماری است. در ایران چند مرکز درمانی محدود این دستگاه را دارند که مدتی است داروی آن موجود نیست. بیماران و خانواده‌های آنها سرگردان و چشم‌انتظار هستند تا دارو بیاید و این آزمایش انجام شود. درد و رنج و نگرانی از خود بیماری به کنار، باید به آن اضطرابِ نبود دارو را هم اضافه کنیم. همه می‌دانند که چقدر زمان در روند درمان موثر است و نیاز به هیچ سواد یا تخصصی در تشخیص اهمیت زمان وجود ندارد.»
او حالا در توضیح بیشتر به «اعتماد» می‌گوید: «خواهرم برای ادامه درمان باید پت‌اسکن بگیرد و دارو هم از طرف تاسیسات انرژی هسته‌ای دراختیار تعدادی از مراکز قرار می‌گیرد، اما کمبود این دارو کار درمان بیمار را با وقفه مواجه می‌کند. بیمارستان خاتم‌الانبیا به ما وقت داده بودند، اما ۲۴ ساعت قبل اعلام کردند داروی پت ندارند و باید صبر کنیم تا دارو به دست‌شان برسد و آزمایش انجام شود. بعد بیمارستان امام‌خمینی اقدام کردیم که وقت دادند، اما منوط به اینکه دارو داشته باشند تا آزمایش انجام شود. روزی هم که نوبت ما رسید، دارو نیامده بود و نتوانستند آزمایش را انجام دهند درحالی که در بیماری سرطان این آزمایش یک موضوع حیاتی است. بعد برای بیمارستان مسیح دانشوری وقت گرفتم و از آنجایی که دارو همانجا تولید می‌شود، پت‌اسکن انجام شد. تجربه ما برای داروی به این حساسی این بوده است. ما بهترین دکتر‌های دنیا را در ایران داریم و تشخیص‌شان خیلی درست است. این حرف‌های من دلیل بر این نیست که کادر درمان کوتاهی می‌کنند، آنها به بهترین شکل کار خود را انجام می‌دهند، اما فکر می‌کنم ما مشکل امکانات پزشکی و دارو داریم. یکسری از افراد در اینستاگرام به من حمله می‌کنند که فلان کشور هیچ چیز ندارد، بله شاید نداشته باشد، اما ما سرزمین ثروتمندی هستیم و تمام خاک این مملکت طلاست.
آدم را متهم می‌کنند درحالی که این حرف‌ها گناه نیست و گفتن از این مشکلات حق من است به عنوان یک شهروند. ما چرا نباید بهترین امکانات را داشته باشیم، وقتی پزشک‌های خوب و این کادر درمان بی‌نظیر را داریم.» او هم معتقد است که وقفه در این آزمایش در روحیه بیمار تاثیر زیادی دارد: «این سردرگمی که حالا چه می‌شود و اگر نتوانیم آزمایش بگیریم و ندانیم چه اتفاقی در بدن بیمارمان رخ می‌دهد، باید چه کار کنیم. این کابوس شبانه تک‌تک اعضای این خانواده بود که به روی همدیگر هم نیاوردند. این بیماری به اندازه کافی هزینه سنگین دارد و درمان آن سخت است. بیمار هم به اندازه کافی درد و ساید افکت‌ها را تحمل می‌کند و نگران آینده نامشخص هم هست، حالا فکر کنید، فرد ببیند آزمایش هم نمی‌تواند انجام دهد. در خارج این‌طور نیست و یک آزمایش خون کلی زمان‌بر است و چقدر خوب است که اینجا هر وقت بخواهید می‌توانید آزمایش بدهید و وضعیت بیماری را چک کنید؛ در چنین مملکتی که این‌قدر سریع می‌توان به داد بیمار رسید و درمان کرد، این مسائل در کار وقفه می‌اندازد.»
کمبود‌ها در تجویز پزشک و پروسه درمان اختلال ایجاد می‌کند
کمتر پزشکی تمایل دارد در این باره صحبت کند. دلیل این عدم تمایل هم بر کسی پوشیده نیست. اما «دکتر سحر توکلی»، از متخصصان هماتولوژی و آنکولوژی در این باره سخن گفت. او که عضو اصلی هیات‌مدیره خیریه محمدحسین رضوی است، وقفه‌های طولانی برای انجام آزمایش بیماران را تایید کرده و به «اعتماد» می‌گوید که طولانی شدن زمان انجام این آزمایش، منجر به اختلال در روند درمان می‌شود و بیمار را دچار نگرانی می‌کند. دکتر توکلی در ابتدا درباره پت‌اسکن توضیحاتی را ارایه کرد: «این دستگاه در واقع اسکن پیشرفته‌ای است که با رادیو دارو‌ها انجام می‌شود که با اسکن‌های معمولی متفاوت است و در واقع تفاوت آن در ماده حاجبی است که به بیمار تزریق می‌شود یا باید به صورت خوراکی مصرف شود.
این ماده، قدرت توزیع و اشعه رادیواکتیو دارد و وقتی به مریض تزریق می‌شود به قسمت‌هایی می‌رود که تولید سلول تومور داشته باشد و توسط آن جذب می‌شود و درنهایت اشعه ساطع می‌کند. این رادیوداروها در ایران ساخته می‌شود و ظاهرا ایران در آن به خودکفایی رسیده است، اما روند ساخت و توزیع آن در مراکز پزشکی هسته‌ای، بسیار چالش‌برانگیز است.» او تاکید می‌کند که علت کمبود را نمی‌داند، اما به عنوان کسی که بیماران سرطانی زیادی را تحت نظر دارد به دفعات مشاهده کرده است که بیماران در این زمینه دچار مشکل شده‌اند: «این آزمایش زیاد استفاده می‌شود و شاید تا همین سه، چهار سال پیش، به دلیل نبود همین رادیوداروها، پت‌اسکن زیاد برای تشخیص استفاده نمی‌شد، اما الان زیاد استفاده می‌شود. پت سی‌تی‌اسکن جزو اولین تصویربرداری‌هایی است که برای برخی سرطان‌ها مانند سرطان لنفوم هوچکین، اساس درمان است، یعنی درمان باید صرفا براساس نتیجه پت سی‌تی‌اسکن انجام شود. برای چنین بیماری باید میزان پیشرفت بیماری، پاسخ به درمان و نتیجه نهایی درمان را ارزیابی کنیم و در پروسه درمان نیاز است که بیمار در سه نوبت پت سی‌تی‌اسکن انجام دهد؛ شروع درمان، وسط درمان و انتهای درمان. فرض کنید برای بیمار پت سی‌تی‌اسکن تجویز کرده‌ام بعد او به مراکز مراجعه می‌کند و به او می‌گویند برو، یک ماه و نیم دیگر بیا، چون داروی ماده حاجب نیست و نمی‌توانیم این آزمایش را انجام دهیم. این موضوع بار‌ها برای بیماران سرطانی ما پیش آمده است. در واقع محدودیتی که به عنوان متخصصین و فوق تخصصین آنکولوژی در این زمینه احساس می‌کنیم، کمبود این رادیوداروها است که منجر به تاخیر مراکز در انجام پت سی‌تی‌اسکن، طبق زمان‌بندی و نیاز بیمار می‌شود. این اتفاق، اختلال زیادی در روال درمان بیمار ایجاد می‌کند.»
این پزشک متخصص در توضیح بیشتر از سرطان لنفوم هوچکین می‌گوید که در این بیماری، درمان و شیمی‌درمانی باید ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تشخیص آغاز شود: «انتظار دارم که بیمار، جواب پت‌اسکن را سریع بیاورد و بعد درمان را شروع کنم، اما بیماری که باید سریع درمان را شروع کند، مجبور است دو هفته در نوبت آزمایش باشد و در بهترین حالت این زمان ۷ تا ۱۰ روز است. سه ماه بعد از درمان هم باید دوباره برای بررسی اثرگذاری درمان، پت سی‌تی‌اسکن انجام دهیم تا ببینیم آیا در نقاطی که قبلا جذب وجود داشت شرایط بهتر و جذب کم شده یا نه. بهترین زمان بعد جلسه چهارم یا پنجم شیمی‌درمانی است.
دوباره بیمار را برای پت سی‌تی‌اسکن می‌فرستم، اما باز هم مریض می‌گوید به من گفتند دو ماه دیگر بروم. اینکه نمی‌شود، من الان باید تکلیفم برای ادامه درمان روشن شود و ببینم آیا بدن به درمان جواب داده یا نه. اگر بدن به درمان جواب نداده باشد باید لاین درمان را عوض کنم و این ماجرا اختلال زیادی ایجاد می‌کند بنابراین پزشک مجبور است بدون توجه به گاید لاین‌ها کار را انجام دهد تا زمانی که بیمار نتیجه پت‌اسکن را بیاورد.»
بیشتر بخوانید:امکان خرید دارو از طریق سکو‌های اینترنتی
در این میان گاهی جواب پت‌اسکن‌ها زمانی به پزشکان می‌رسد که کار از کار گذشته یا مثلا بررسی متخصص بر اساس نتیجه پت‌اسکن نشان می‌دهد که پیشروی بیشتر بوده و درمان دو جلسه اضافه تجویز شده است؛ «به دفعات پیش آمده که بیماران ما وقت پت سی‌تی‌اسکن می‌گیرند، اما نوبت‌شان بعد از مدتی، لغو می‌شود. اگرچه در حال حاضر کمی شرایط بهتر شده است، اما در دو، سه ماه گذشته این موضوع بیشتر بود و اخیرا فکر می‌کنم مساله رفع شده است، اما باز هم معضل کمبود دارو وجود دارد. شاید هم گاهی دستگاه‌ها خراب می‌شوند و کار مریض‌ها عقب می‌افتد و نوبت‌ها کنسل می‌شود ولی فکر می‌کنم دلیل اصلی، کمبود رادیو داروهاست.» او بار‌ها بی‌قراری و نگرانی بیماران را در پروسه طولانی این آزمایش دیده است؛ شرایطی که در آن بیمار فکر می‌کند بیماری به این مهمی که قرار بود طبق پروتکل منظم درمان شود، طبق آن پیش نمی‌رود و باید برای دریافت نوبت آزمایش تشخیصی آن دوندگی‌های زیادی داشته باشد؛ «در این شرایط میزان آشفتگی بیماران را می‌توانید، مشاهده کنید. چنین بیماری که برای تهیه دارو مشکل دارد و همچنین با حجم زیادی از عوارض درگیر است، تازه باید برای چنین موضوع ساده‌ای که در واقع اطمینان به پروسه درمان او را بیشتر می‌کند هم نگران باشد.
فرد با یک بیماری مهلک روبه‌رو است و تازه اگر همه‌چیز خوب پیش برود، با درصد اطمینان ۵۰درصدی شاید درمان شود، اما می‌بیند درمان، طبق چه پروسه‌ای پیش می‌رود. از شرایط کشور‌های دیگر در این زمینه چندان اطلاعی ندارم، اما قطعا شرایط‌شان بهتر است، چون ما طبق گایدلاین‌های امریکایی و اروپایی رفتار می‌کنیم و هر روز می‌بینیم که نتایج بیماری‌های‌شان را براساس پت‌اسکن گزارش می‌کنند و این کار به طور روتین انجام می‌شود. قطعا بحث تجهیزات پزشکی و تصویربرداری در کشور‌های مدرن با ما فاصله زیادی دارد، چون چنین تجهیزاتی نیاز به دانش، مدرنیته و امکانات قوی مالی دارد و همه این موارد به امکانات و سرانه کلی درآمد آن کشور برمی‌گردد که از آن استفاده می‌کند.»
جزییاتی درباره پت‌اسکن و نحوه ساخت آن
این رادیوداروها به کمک یک شتاب‌دهنده تحت عنوان سیکلوترون تولید می‌شوند که در حال حاضر چهار دستگاه از آن در کل کشور فعال است؛ سیکلوترون سازمان انرژی اتمی در سایت البرز، سیکلوترون شیراز بیمارستان قلب کوثر، سیکلوترون بیمارستان مسیح دانشوری تهران سیکلوترون بیمارستان رضوی مشهد و البته به این‌ها یک سیکلوترون کوچک در بیمارستان پیام کرج هم اضافه شده است. با وجود اینکه ۵-۴ مرکز برای ساخت این دارو وجود دارد، اما تنها سیکلوترون دو مرکز نخست با توان تولید بالا به چند مرکز خدمات ارایه می‌کند.
بنابراین در کل کشور تنها یک سیکلوترون فعال نیست، اما بیشترین میزان تولید با اختلاف زیاد، توسط سازمان انرژی اتمی انجام می‌شود و در آینده نزدیک، یک سیکلوترون دیگر هم به چرخه اضافه می‌شود تا روند تولید، سرعت بیشتری پیدا کند. عمر کوتاه و ۱۱۰ دقیقه‌ای این دارو، امکان واردات آن را غیرممکن می‌کند، چراکه پس از گذشت زمان مورد نظر، میزان رادیودارو به نصف کاهش می‌یابد به عنوان مثال اگر هشت دوز دارو تولید شود، حدود شش ساعت بعد فقط یک دارو باقی می‌ماند. تولید دارو در کمتر از سه ساعت انجام می‌شود و کل فرآیند آن مکانیزه است؛ سال ۱۳۹۹ حدود هفده هزار دوز، سال بعد حدود بیست هزار دوز و سال گذشته نیز حدود بیست و شش هزار دوز دارو تولید شده و امسال نیز تولید آن طبق پیش‌بینی‌ها به بیش از سی هزار دوز دارو خواهد رسید. این دارو طی یک فرآیند بسیار منسجم و برخط با دو ساعت پرتودهی در شتاب‌دهنده، سپس حدود نیم ساعت تولید ماژولار و پس از آن تقسیم دارو انجام می‌شود و کل زمان تولید، کمتر از سه ساعت است.
بیشتر بخوانید:تداوم کمبود و گرانی دارو در کشور؛ هشدار جدی درباره بی‌پولي زنجیره توليد و تامين دارو
یک منبع آگاه «اعتماد» در حوزه رادیو دارو‌ها در توصیف روند تولید دارو می‌گوید: «این دستگاه‌های شتاب‌دهنده، تجهیزات بسیار پیچیده و گران‌قیمتی هستند که می‌بایست به‌طور مستمر تحت تعمیرات دوره‌ای مختلف قرار بگیرند، هفته گذشته یک قطعه در سیکلوترون دچار مشکل شد که به‌رغم چالش‌های موجود در کمترین زمان ممکن از خارج از کشور تامین و با تلاش شبانه‌روزی متخصصین صنعت، تعمیرات انجام پذیرفت و دستگاه به چرخه تولید بازگشت، هر چند بایستی توجه داشت تعمیرات برای تمام تجهیزات وجود داشته و بخشی از فرآیند به حساب می‌آید، لکن این دستگاه باید در کمترین زمان و بهترین وجه انجام شود که تاکنون هم با تلاش دست‌اندرکاران چنین بوده است.»
قطعات این دستگاه را تحریم هستیم
«امین مختاری»، مسوول بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان شریعتی هم توضیحات کاملی درباره این موضوع ارایه می‌کند. او به «اعتماد» می‌گوید: «ما برای انجام پت‌اسکن، نیازمند رادیوداروی FDG هستیم که تولید آن توسط شرکت پارس ایزوتوپ که زیر مجموعه سازمان انرژی اتمی است، تامین و تحویل داده می‌شود. از میان ۴ سیکلوترون فعال در کشور، عمده نیاز کشور از مرکز فعال در کرج تامین می‌شود. هفته گذشته بیمارستان شریعتی و کل مراکزی که از مرکز فعال در کرج، دارو دریافت می‌کردند، به مدت سه روز با مشکل مواجه شدند. این خط، جزو محدود خط‌هایی است که قابلیت گرفتن GMP بین‌المللی را دارد، بسیار منظم و دقیق، با تکنولوژی پیشرفته و به‌روز است، آن‌هم در شرایطی که ما تحریم هستیم. این دستگاه یک شتاب‌دهنده امریکایی است که دیگر به ایران فروخته نمی‌شود، اما مانند تمام دستگاه‌ها به طور سالانه به سرویس دوره‌ای نیاز دارد و مثل هر ماشین دیگری، اگر سرویس نشود، دچار مشکل می‌شود. ما هم البته به علت شمار زیاد تقاضا به شرکت ایزوتوپ فشار می‌آوریم که تولید را به صورت مداوم انجام دهد و کار متوقف نشود، آنها هم با تلاش شبانه‌روزی این کار را انجام می‌دهند. ما قطعات این دستگاه‌ها را تحریم هستیم، حتی نقشه‌ها و پروتکل‌های سرویس آن را به شرکت نداده‌اند، اما آنها، تمام متخصصان داخلی را جذب کرده‌اند، نقشه در آورده‌اند، قطعه می‌سازند، سرویس می‌کنند و کارشان شبانه‌روزی است.
در هفته گذشته که مشکل ایجاد شد در واقع یکی از قطعات دستگاه به مشکل خورد که باید تامین می‌شد و به واسطه تحریم، این قطعات به ما داده نمی‌شود با وجود این، درنهایت مسوولان شرکت سه روزه مشکل را برطرف کردند.» البته بیمارستان شریعتی هم یک شتاب‌دهنده دارد که از حدود ۱۳ سال پیش، کار نکرده، اما اخیرا مشکلات آن با حمایت کارشناسان این شرکت حل شده و احتمالا تا ۲۰ روز دیگر وارد چرخه تولید رادیودارو برای مصرف بیمارستان و سه زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌شود تا کمی فشار از مرکز فعال در کرج برداشته شود. از میان بیمارستان‌های تهران، مسیح دانشوری هم این دستگاه را در مجموعه داخلی خود دارد، اگرچه به گفته این متخصص حوزه پزشکی هسته‌ای، هنوز هم به دلیل ظرفیت پایین و گرانی مواد اولیه، بخشی از نیاز خود به این رادیودارو را از طریق شرکت پارس ایزوتوپ دریافت می‌کند. یکی از موضوعاتی که به‌طور کلی بیماران و پزشکان متخصص از آن گلایه دارند، روند کند نوبت‌دهی است که از نظر مختاری، به دلیل امکانات است؛ «در حال حاضر ۱۸ مرکز در کل کشور، دوربین پت‌اسکن دارند که از میان آنها ۱۲مرکز فعال است. بقیه یا هنوز نصب نشده یا در حال نصب است بنابراین تعداد مراکز و دوربین‌ها در برابر تقاضای اساتید و پزشکان کم است. این مدالیته تصویربرداری در دو سال اخیر بیشتر رشد کرده و پزشکان نسبت به درصد بالای اطمینان و تاثیر آن در پروسه درمان، آگاه شده‌اند، بنابراین تجویز آن برای بیماران نیز بیشتر شده است.
در کنار این افزایش تقاضا، هزینه این آزمایش هم از اردیبهشت ماه امسال تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفته است. تا پیش از آن بسیاری از بیماران که توان پرداخت هزینه را نداشتند، از خیر آن می‌گذشتند، اما حالا با استفاده از امکان صندوق بیماران صعب‌العلاج، هزینه‌های‌شان کاهش می‌یابد بنابراین تعداد مراجعه‌کننده به مراکز بیشتر شده است.» او درنهایت می‌گوید که براساس تصویب در سال‌های گذشته، وزارت بهداشت قرار است تا پایان سال، تعداد دوربین‌ها را به ۴۰ مورد برساند؛ قرار داد‌هایی با شرکت‌های واردکننده بسته شده، چند مورد وارد شده و احتمالا با بالا رفتن تعداد دوربین‌ها و در مدار آمدن سیکلوترون‌های موجود، این مشکل کمتر خواهد شد.