اقتصاد۲۴- بلوای تعطیلی پنجشنبه یا شنبه را گویا نقطه پایانی نیست. در حالی که یک بار مساله تعطیلی با تصویب روز شنبه به عنوان دومین روز تعطیل هفته در صحن مجلس به شورای نگهبان ارسال شده بود، اما با بازگشت طرح از شورای نگهبان به مجلس و رد این روز، حالا بار دیگر خبر رسیده که کمیسیون اجتماعی مجلس روز پنجشنبه را به عنوان دومین روز برای تعطیلی هفته انتخاب کرده است.
پرش دوباره مجلس از شنبه به پنجشنبه
در همین حال به گزارش اقتصاد ۲۴، پیش‌تر مجلس با تعطیلی روز شنبه به عنوان دومین روز تعطیل موافقت کرده بودT اما شورای نگهبان ۱۳ مردادماه، تعطیلی روز شنبه در لایحه افزایش تعطیلات آخر هفته را خلاف موازین شرع دانست و با آن مخالفت کرد. همچنین هیات عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در ۱۲ خرداد ماه پس از بررسی مصوبه مجلس درباره تعطیلی شنبه، این مصوبه را مغایر با سیاست‌های کلی نظام قانونگذاری و سیاست‌های کلی تشویق سرمایه گذاری دانست.
این رد و برگشت مصوبه به مجلس در شرایطی روی داد که خلیل بهروزی‌فر، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در مصاحبه با دیده‌بان در ۲۷ فرودین سال جاری گفته بود: «ما موافق تعطیلی شنبه بودیم. دلیل مربوط به فشار‌ها به مجلس و دولت برای تعطیل نشدن روز شنبه، مربوط به مبحث تاریخی یهودیان است.»
بیشتر بخوانید: تجارت ایران در تله تعطیلی پنجشنبه‌های دولت/ آلمان به استقبال تعطیلات سه روزه رفت، ایران در پیچ و خم دو روز تعطیلی
این در حالی است که محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران در ۲۸ فروردین ماه سال جاری و در چهاردهمین جلسه هیات نمایندگان اتاق تهران در دوره دهم در نقد تعطیلی پنجشنبه‌ها گفته بود: این اتفاق را برخلاف سیاست‌های نظام و شعار سال جاری، جهش تولید با مشارکت مردم خواند و او تاکید کرد که تعطیلات پنجشنبه‌ها شرایط اقتصادی را بدتر خواهد کرد.
کما این که او خبر داده بود که محمدباقر قالیباف از ۵ تن از مراجع قم در مورد اینکه به لحاظ شرعی روز شنبه تعطیل باشد ایراد دارد یا نه؛ استفتا گرفته است که آن‌ها نیز اعلام کردند این موضوع مشکل شرعی ندارد.
کمیسیون اجتماعی باز به سراغ تعطیلی پنجشنبه رفت
اما حال در آخرین تحولات رخ داده، این بار فضل الله رنجبر عضو هیات رییسه کمیسیون اجتماعی مجلس روز یکشنبه ۲۵ شهریور با اشاره به مصوبات این کمیسیون، خبر داد که دومین روز تعطیلی هفته، پنجشنبه‌ها خواهد بود.
همچنین، ولی داداشی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس دوازدهم نیز از تصویب تعطیلی روز پنجشنبه به استثنای برخی دستگاه‌های اجرایی ضروری مانند گمرک، بیمارستان‌ها، سازمان امور مالیاتی و این قبیل دستگاه‌ها در جلسه کمیسیون اجتماعی مجلس خبر داد.
نکته قابل توجه و قابل تامل، اما یکی این بخش از سخنان سخنگوی کمیسیون اجتماعی است که می‌گوید: «البته یک سری از دستگاه‌های ضروری مانند گمرک، سازمان امور مالیاتی، بیمارستان‌ها و این قبیل دستگاه‌های اجرایی که ضرورتاً باید برقرار باشند، استثنا شدند.»
بانک‌ها هم تعطیل شدند؟
در استثنای جدید، آنچه که فارغ از تغییر تعطیلی شنبه به پنجشنبه چشمگیر و قابل ملاحظه است مساله تعطیلی بانک هاست که در طرح جدید جزو استثنائات نیستند و تعطیل تلقی شده اند. در واقع یکی از موارد انتقاد که بدون تعطیلی بانک‌ها این قانون همه جانبه نیست به نظر می‌رسد مرتفع شده، اما در مقابل با تغییر زمان تعطیلی از روز شنبه به پنجشنبه احتمالا انتقادات به طرح این تعطیلی به این شکل و به زیان اقتصاد ایران بیش از پیش افزایش خواهد یافت.
البته سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس همچنان با اشاره مجدد به اینکه کلیات بحث تعطیلی روز پنجشنبه و کاهش ساعات کاری به ۴۰ ساعت در هفته در جلسه مصوب شده؛ این موضوع را تصریح کرد که در بحث دستگاه‌هایی هم که از این مصوبه مستثنی شدند، مصداق تعیین دستگاه به سازمان برنامه و بودجه، سازمان اداری و امور استخدامی و معاونت‌های ریاست جمهوری واگذار شده که کدام‌ها ضرورتاً باید برقرار باشند.
باز هم این عدم نام بردن صریح از بانک ها، آن هم در شرایطی که در دور قبل به صراحت گفته شده بود بانک‌ها از تعطیلی استثنا هستند، اما خود نشان از این مهم دارد که احتمالا در تصویب تازه رخ داده در کمیسیون اجتماعی مجلس قرار است روز پنجشنبه بانک‌ها نیز تعطیل شوند.
واکنش بخش خصوصی به تعطیلی پنجشنبه‌ها
از سوی دیگر در مقابل تصویب روز پنجشنبه به عنوان دومین روز تعطیل در کشور، چنان که قابل پیش بینی بود با واکنش بخش خصوصی و بازرگانان و فعالان اقتصادی رو به رو شد. چنانچه رییس اتاق بازرگانی تهران در نخستین واکنش به مصوبه تازه کمیسیون اجتماعی گفت: همه کشور‌های دنیا غیر از جیبوتی که جمعه تعطیل است، شنبه و یکشنبه تعطیل هستند حتی افغانستان و عراق هم جمعه و شنبه تعطیل هستند. اصلا حرف بخش خصوصی را گوش نمی‌دهند، ده سال است که نفهمیدیم چرا رابطه بانکی ما با جهان قطع است.
وی البته یادآور شد که تعطیلی دو روز در هفته باز هم به مجلس بازگشت و با وجود استدلال‌های اتاق بازرگانی در کمیسیون اجتماعی بر عدم تعطیلی پنج شنبه این امر تصویب شد و البته گمرکات و سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت از تعطیلی پنج شنبه استثنا شده‌اند.
همچنین رییس اتاق بازرگانی تهران تاکید کرده بود: دستگاه حاکمیت اصلا حرف بخش خصوصی را گوش نمی‌دهد، ده سال است که نفهمیدیم چرا رابطه بانکی ما با جهان قطع است با این حال ناامید نیستیم و باید این مملکت را بسازیم، اما با این روند بعید به نظر می‌رسد به رشد هشت درصدی برسیم.
بیشتر بخوانید: اینفوگرافی/ نظر مردم درباره تعطیلی پنجشنبه
انتقاد به مساله تعطیلی پنجشنبه‌ها به جای شنبه، اما بسیار جدی است و اتاق بازرگانی ایران و بسیاری از فعالین اقتصادی بار‌ها به این مساله اعتراض کرده بودند.
در مقابل دلایلی عجیبی چون تعطیل بودن همزمان روز شنبه با تعطیلی یهودیان، یا طرح این مساله که روز پنجشنبه برای مسلمانان به دلیلی زیارت قبور دارای اهمیت است یا حتی آمادگی برای نماز جمعه از دلایل مخالفان تعطیلی شنبه است. این در حالی است که تقریبا تمامی کشور‌های مسلمان دقیقا برخلاف این ادعا روز شنبه را تعطیل کرده اند تا مسلمانان بعد از عبادت بتوانند استراحت کنند و یا مهم‌تر از همه اینکه تعطیلی یهودیان روز‌های جمعه و شنبه است، چرا پس این مخالفان تعطیلی روز‌های شنبه با همین استدلال تعطیلی روز جمعه را ناپسند نمی‌دانند نیز محل سوال است.
کشور‌های مسلمان و تعطیلات پایان هفته
اما در ادامه نگاهی خواهیم داشت به روز‌های تعطیل در برخی از کشور‌های مسلمان و به خصوص همسایگان ایران:
امارات متحده عربی، ساختارشکنی با تعطیلی شنبه و یکشنبه
روز‌های تعطیل در این کشور شنبه و یکشنبه است. امارات از اولین کشور‌های اسلامی بود که با تاکید برای برپایی نماز جمعه، اما روز‌های تعطیل آخر هفته خود را به طور کامل منطبق بر روز‌های تعطیلی جهانی کرد تا بتواند به هماهنگی بهتر اقتصادی با جهان دست یابد.
عربستان سعودی، بیش از یک دهه تعطیلی در جمعه و شنبه
عربستان سعودی در سال ۲۰۱۳، شروع تعطیلات دو روزه خود را از پنجشنبه تا جمعه به جمعه تا شنبه تغییر داد تا به هماهنگی روز‌های کاری و بانکی با سایر نقاط جهان کمک کند.
در واقع آنچه اکنون محل بحث در ایران است بیش از یک دهه است در عربستان حل شده و جالب‌تر اینکه ایران در حالی در پیچ خم دو روز شدن تعطیلات است که اساسا این مساله در عربستان سال‌هاست انجام می‌شده و از حدود ۱۱ سال پیش روز‌های تعطیل در عربستان جمعه و شنبه است. این کشور همواره تلاش دارد سیستم بانکی و ارتباطی خود را با جهان هماهنگ‌تر کند و با این جا به جایی تعطیلات نیز در پی همین هدف بوده است.
عراق، جمعه و شنبه به تعطیلات می‌رود
اما احتمالا روز‌های تعطیل در عراق نیز شما را شگفت زده خواهد کرد. کشور دوست و برادر عراق نیز روز‌های تعطیل آن جمعه و شنبه است. در واقع طرح تازه کمیسیون اجتماعی مجلس در تعطیلی پنجشنبه و جمعه‌ها، حتی ارتباط اقتصادی با عراق را نیز دچار چالش می‌کند و مساله فقط ارتباط با اروپا و کشور‌های دورتر از حوزه خلیج فارس نیست بلکه کشوری مسلمان همچون عراق نیز روز‌های تعطیل آن جمعه و شنبه است.
عمان، بحرین، کویت و قطر، جمعه و شنبه برای آخر هفته
در هر ۴ کشور مورد اشاره که اتفاقا در سال‌های اخیر مورد تاکید ایران برای مراودات بوده اند، روز‌های تعطیل، جمعه و شنبه است. در واقع حتی با همان شعار همیشگی، ارتباط با همسایگان به جای ارتباط با جهان نیز باز هم در همه این کشور‌های مسلمان نشین، روز‌های تعطیل سال هاست که دو روز است (در ایران هنوز این دو روز محل دعواست) و همچنین روز تعطیل دوم شنبه است و نه به عبادات شهروندانش در روز جمعه خدشه‌ای وارد شده و نه برای یهودیان محل سوال و تردید بوده است. البته که کشور‌هایی با دینی مسیحی نیز روز تعطیل اول آنان شنبه است و تاکنون درگیر چنین شبیه سازی عجیبی نبوده اند.
ترکیه، تعطیلات شنبه یکشنبه ای
اما کشور مسلمان دیگر در همسایگی ایران، ترکیه است. ترکیه اساسا پا را از این فراتر نهاده و تعطیلات پایان هفته خود را شنبه و یکشنبه تعیین کرده است. البته که مراسم مذهبی روز جمعه نیز در این کشور برگزار می‌شود و هیچ مشکلی نیز تاکنون برای شهروندانش ایجاد نشده است. نکته اینکه تمامی ادارات و ارگان‌ها به طور کامل در ترکیه این دو روز را تعطیل هستند.
لبنان و تعطیلات آخر هفته در روز‌های شنبه و یکشنبه
لبنان در سال ۲۰۱۷، یک الگوی رسمی جدید از ۳۵ ساعت در هفته در ادارات دولتی با روز‌های شنبه و یکشنبه به‌عنوان تعطیلات آخر هفته اتخاذ کرد، اما این کشور به دنبال این بود که با این اقدام تا حد امکان مردم را راضی کند. ساعات کار بخش عمومی از دوشنبه تا پنجشنبه ۸ صبح تا ۲ بعدازظهر و جمعه از ۸ صبح تا ۱۱ صبح است و به مسلمانان اجازه می‌دهد در نماز ظهر شرکت کنند و از ساعت ۸ صبح تا ۱ بعد از ظهر شنبه با یکشنبه تعطیل است تا به مسیحیان اجازه دهد تا در مراسم دعا شرکت کنند. لبنان با در نظر گرفتن روز‌های مذهبی بسیاری در داخل کشور، دارای بیشترین تعداد تعطیلات بخش عمومی در جهان است. مسلمانان این کشور نیز تاکنون هیچ مشکلی با این تعطیلات نداشته اند!
جمهوری آذربایجان و تعطیلی در روز‌های شنبه و یکشنبه
اما شاید جالب باشد بدانید که دولت باکو که زمانی برخی از امامان جماعت در ایران، آن را خاک اسلام نامیده بودند نیز روز‌های شنبه و یکشنبه است و در این کشور حتی روز جمعه در ردیف تعطیلات آخر هفته محسوب نیز نمی‌شود.
افغانستان و پذیرش تعطیلی روز‌های جمعه و شنبه به راحتی
شاید برایتان جالب باشد بدانید که دقیقا بعد از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان بود که مساله تعطیلات دو روزه در این کشور رسمی و اجرا شد. تا پیش از این افغانستان، پاکستان، جیبوتی و ایران تنها کشور‌های جهان با یک روز تعطیلی بودند که با تصویب روز شنبه به عنوان روز دوم تعطیلات، افغانستان از این لیست خارج شد. اکنون در افغانستان دو روز جمعه و شنبه به عنوان روز‌های پایان هفته تعطیل هستند.
تونس، مراکش؛ تعطیلی‌های شنبه و یکشنبه
مقامات تونس در سال ۲۰۲۱ بود که اعلام کردند که هفته کاری در این کشور از دوشنبه تا جمعه خواهد بود و در روز جمعه، بسیاری از کسب‌وکار‌ها یک مرخصی طولانی ناهار برای نماز عصر می‌گیرند.
هفته کاری استاندارد در مراکش نیز ۴۸ ساعت یا هشت ساعت در روز از دوشنبه تا جمعه است. این بدان معناست که تعطیلات پایان هفته در هر دو این کشور‌های مسلمان روز‌های شنبه و یکشنبه است.
الجزایر، لبیی، اردون و مصر؛ تعطیلی در روز‌های جمعه و شنبه
آخر هفته مصر از جمعه شروع می‌شود و تا شنبه ادامه می‌یابد و روز‌های کاری از روز شنبه تا پنج شنبه است.
مقامات لیبی نیز در سال ۲۰۰۶، تصمیم گرفتند تعطیلات آخر هفته را به جای تعطیل یک روز جمعه به دو روز جمعه و شنبه تغییر دهند.
هفته کاری در اردن نیز یکشنبه تا پنج شنبه است و روز‌های تعطیل جمعه و شنبه هستند.
الجزایر از سال ۱۹۷۶ تعطیلات آخر هفته پنج شنبه تا جمعه را داشت، اما در سال ۲۰۰۹ این الگو را به جمعه تا شنبه تغییر داد.
پاکستان و جیبوتی، مورد‌های عجیب و استثنایی
هر دو این کشور‌ها از موارد استثنایی هستند. پاکستان به عنوان شاید پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان جهان تنها یک روز تعطیل است و آن نیز روز یکشنبه است، نه جمعه یا پنجشنبه و جیبوتی نیز دیگر کشوری است که در کنار ایران روز تعطیل آن جمعه است و بنا به روایت تازه از رئیس اتاق بازرگانی ایران، تعطیلی دیگرش روز پنجشنبه است و اگر ایران این روز را تعطیل کند در جهان کنار جیبوتی قرار خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید: درخواست فعالان اقتصادی برای تعطیلی شنبه به جای پنجشنبه
نگاهی اجمالی به همین کشور‌های مسلمان در جهان نشان می‌دهد اکثر روز‌های تعطیل در این کشور‌ها، روز‌های جمعه و شنبه و در مرحله بعد نیز شنبه و یکشنبه است و تقریبا هیچ کدام از این کشور‌ها که اتفاقا تلاش دارند به صدر جایگاه‌های اقتصادی و تکنولوژی و علمی در جهان برسند، از جمله عربستان و امارات و قطر، هیچ کدام به بهانه‌های مذهبی دست به تعطیلی روز پنجشنبه نزده اند.
توجه کنید با تعطیل شدن پنجشنبه در ایران و تعطیل بودن شنبه و یکشنبه در جهان عملا شبکه بانکی ایران برای سه روز به طور کامل ارتباط خود را از دست می‌دهد و البته در کنار این مسئله باید مساله تغییر ساعت در دو سوی جهان را نیز در نظر داشت. از طرف دیگر نکته‌ای که نباید از نظر پنهان بماند یکی همین است که دستمزد کارگر ایرانی در میان همه کشور‌های منطقه پایین‌ترین رقم است و به این رقم پایین و ناچیز باید این مساله را نیز افزود که کارگران در کشور‌های دیگر دو روز تعطیلی دارند و کارگر ایرانی تنها با یک روز تعطیلی رکورد پایین‌ترین رقم دستمزد را نیز دارد.