اقتصاد۲۴- بر اساس آمار‌های سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، سرانه مصرف شیر در کشور‌های توسعه‌یافته بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ لیتر است، در حالی که در ایران این عدد به‌شدت کاهش یافته است.
صادرات اجباری
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران صادرات محصولات لبنی را از روی اجبار می‌داند: «اگر صادراتی هم رخ می‌دهد که ۸۰ درصد آن به کشور‌های همسایه عراق، پاکستان و افغانستان است، به نوعی از روی ناچاری بوده و کاهش قدرت خرید مردم چاره‌ای جز صادرات باقی نگذاشته است. اگر توان خرید داخل بهبود پیدا کند، حتی محصولات با قیمت‌های بهتری صادر می‌شوند». این بدان معنا است که کاهش قدرت خرید مردم نه تنها باعث شده است که سهم مصرف شیر در سبد خانوار کاهش یابد، بلکه صادرات شیر نیز با قیمت پایین‌تری انجام می‌شود.
قیمت شیر افزایش یافت؟
چندی پیش خبر افزایش ۲۰ درصدی قیمت شیر جریان‌ساز شد. نهاد‌ها و تشکل‌های مختلف از جمله ستاد تنظیم بازار، نرخ‌هایی را برای شیر خام اعلام کردند. این در حالی است که قیمت شیر باید در شورای قیمت‌گذاری تعیین شود. به تازگی نیز انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران با ارسال نامه‌ای به معاون اول رئیس جمهوری، خواستار اعلام نرخ خرید تضمینی شیر خام از سوی وزیر جهاد کشاورزی شد. در نهایت، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های کشاورزی دامداران اعلام کرد که شیر خام همچنان با قیمت گذشته عرضه می‌شود. مرکز آمار ایران و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان نیز گزارش‌های متعددی درباره تأثیرات افزایش قیمت شیر بر مصرف داخلی ارائه داده‌اند.
کوچک شدن سفره مردم استراتژی اقتصادی نیست
رئیس مؤسسه تحقیقات علوم دامی اعلام کرده است که «فرآورده‌های لبنی یکی از مهم‌ترین کالا‌های صادراتی بخش کشاورزی است». بر اساس آخرین آمار‌های سازمان FAO، ایران بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات لبنی در آسیا در سال میلادی گذشته بوده است. سال گذشته، سهم ایران از صادرات شیر و لبنیات در کشور‌های قاره آسیا ۱۷ درصد بوده است. برخی صادرات شیر به کشور‌های همسایه را یک استراتژی اقتصادی می‌دانند که منجر به ارزآوری برای کشور می‌شود. اما این استراتژی اقتصادی تنها در صورتی موفقیت‌آمیز است که صادرات به دلیل کاهش قدرت خرید مردم در داخل نباشد. در حال حاضر، شیر و برخی از مواد غذایی از سبد خانوار حذف شده‌اند و این کاهش مصرف پیامدی ندارد جز به خطر انداختن سلامت جامعه. داده‌ها نشان می‌دهند که سرانه مصرف شیر در ایران به کمتر از ۷۰ لیتر در سال رسیده است، در حالی که این عدد در کشور‌های توسعه‌یافته به‌طور متوسط بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ لیتر است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز بر اهمیت مصرف لبنیات برای سلامت عمومی تأکید دارد و کاهش مصرف این محصول می‌تواند منجر به افزایش بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با کمبود کلسیم شود.
شیر به کجا صادر می‌شود؟
ایران در سال‌های اخیر به کشور‌های مختلفی از جمله عراق، افغانستان، و کشور‌های حوزه خلیج فارس شیر و محصولات لبنی صادر کرده است. عراق به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازار‌های هدف ایران شناخته می‌شود. بر اساس گزارش‌های گمرک ایران، صادرات شیر و محصولات لبنی در سال‌های اخیر افزایش یافته و به کشور‌هایی مانند عراق و افغانستان ارسال شده است. برای مثال، در سال ۱۴۰۱، صادرات شیر به عراق حدود ۳۰ درصد از کل صادرات لبنیات را تشکیل داده است. سازمان FAO نیز آمار‌های جهانی و منطقه‌ای درباره تولید و صادرات شیر را ارائه می‌دهد. طبق این آمارها، ایران در بین کشور‌های خاورمیانه در رتبه‌های بالای تولید شیر قرار دارد.
بیشتر بخوانید:لبنیات دوباره گران می‌شود؟
تأثیرات منفی کاهش مصرف شیر بر سلامت عمومی
سازمان بهداشت جهانی (WHO) در تحقیقات خود تأکید می‌کند که مصرف کافی شیر و فرآورده‌های لبنی برای سلامت عمومی و پیشگیری از بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان، سوءتغذیه و کمبود کلسیم بسیار مهم است. کاهش مصرف شیر، به ویژه در گروه‌های کم‌درآمد که توانایی خرید محصولات لبنی را ندارند، باعث افزایش مشکلات سلامت عمومی می‌شود. در ایران، داده‌ها نشان می‌دهند که به‌دلیل کاهش قدرت خرید، بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، از مصرف کافی لبنیات محروم شده‌اند. مطالعات داخلی نیز به افزایش موارد سوءتغذیه و کمبود کلسیم در میان کودکان و بزرگسالان در طبقات کم‌درآمد اشاره می‌کنند. این وضعیت، اگر به همین شکل ادامه پیدا کند، می‌تواند منجر به افزایش بیماری‌های مرتبط با استخوان و دیگر مشکلات ناشی از کمبود مواد مغذی ضروری شود.
کاهش قدرت خرید مردم نه تنها منجر به کاهش مصرف شیر در ایران شده است، بلکه صادرات این محصول با قیمت پایین‌تر به کشور‌های همسایه نیز تنها راه پیش روی تولیدکنندگان داخلی بوده است. هرچند صادرات محصولات لبنی ارزآوری دارد، اما پیامد‌های اجتماعی کاهش مصرف داخلی شیر، به‌ویژه بر سلامت جامعه، قابل چشم‌پوشی نیست.