اقتصاد۲۴-چنان‌که‌مرکز آمار می‌گوید میزان سرمایه‌گذاری خارجی کشور در سال ۱۴۰۱، حتی به یک میلیارد دلار هم نرسیده و ۶۸۷.۵ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که همین امسال، احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم بار‌ها مدعی شکسته شدن رکورد سرمایه‌گذاری خارجی کشور در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ شده و حتی گفته بود «در طول ۱۷ سال گذشته بالاترین میزان سرمایه‌گذاری محقق‌شده متعلق به سال ۱۳۹۶ بود، آن هم با کمتر از ۲ میلیارد و ۸۰۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری خارجی، این در حالی است که رکورد این مساله در سال ۱۴۰۱ شکسته و به ۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار و در سال ۱۴۰۲ به ۵.۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی تبدیل شد.»، اما حالا و با آمار تازه مشخص شده که چنین ادعایی نادرست است.
هرچند پیش از این هم گفته شده بود که تحریم‌ها عامل اصلی نوسان سرمایه‌گذاری خارجی بوده‌اند و ضعف قوانین مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی و شفاف نبودن حقوق مالکیت باعث به وجود آمدن فضایی مه‌آلود و نامشخص در اقتصاد کشورشده است، از همین‌رو نمی‌توان انتظارداشت که سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد ایران با تحول روبه‌رو شود. آمار‌ها نشان می‌دهند که بیشترین سطح سرمایه‌گذاری خارجی در کشور در سال ۹۱ اتفاق افتاده است. در این سال ۴.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد ایران انجام گرفته است.
با این‌حال بعد از شروع تحریم‌های بین‌المللی در سال ۹۰ و آغاز تاثیر آن‌ها بر اقتصاد کشور، سرمایه‌گذاری خارجی روندی نزولی به خود گرفت. به‌طوری که سطح آن از ۴.۵ میلیارد دلار در سال ۹۱ به پایین‌تر از یک میلیارد دلار رسید. تا اینکه در سال ۹۵ سطح سرمایه‌گذاری خارجی با ۲.۲ میلیارد دلار افزایش به ۳.۲ میلیارد دلار رسید. با این‌حال همچنان این سطح با مقدار سرمایه‌گذاری خارجی در اوایل دهه ۹۰ فاصله‌ای به میزان ۲.۳ میلیارد دلار داشته است. افت سرمایه ناخالص نگران‌کننده‌تر از سرمایه‌گذاری خارجی است
پیمان مولوی، اقتصاددان در خصوص افت شدید سرمایه‌گذاری خارجی کشور به «اعتماد» گفت: سال‌هاست که سبد سرمایه‌گذاری خارجی بسیار کوچک شده و از این مساله نگران‌کننده‌تر، افت سرمایه ناخالص در اقتصاد کشوراست که منفی هم شده است. مولوی ادامه داد: اگر سرمایه ناخالص داخلی مثبت باشد آن زمان است که سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند نقش حمایتی داشته باشد، اما متاسفانه شاخص سرمایه ناخالص منفی هم شده است و به این معنی است که ما در حوزه سرمایه‌گذاری‌ها به نقطه‌ای رسیده‌ایم که زیرساخت‌های اقتصادی کشور در حال مستهلک شدن است.
رتبه بین‌المللی کشور‌ها بر جذب سرمایه‌گذاری‌ها بسیار موثر است
او با بیان اینکه روند سرمایه‌گذاری خارجی رابطه مستقیمی با رتبه اعتباری بین‌المللی دارد تصریح کرد: از جو سرمایه‌گذاری خارجی هم این روز‌ها کاملا مشخص است که مه‌آلودتر از قبل شده است چرا که سرمایه‌گذاران در کشوری که پر ریسک‌تر است و رتبه اعتباری بین‌المللی‌اش CCC است رغبتی برای سرمایه‌گذاری از خودشان نشان نمی‌دهند. این کارشناس ارشد اقتصادی خاطرنشان کرد: بخش عمده جذب سرمایه‌گذاری خارجی به رتبه بین‌المللی کشور‌ها برمی‌گردد، ایران در دوره‌هایی دارای رتبه‌های بالاتری هم بوده است و بین سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۲ رتبه اعتباری بین‌المللی ایران ۴ از ۷ بود و شدت تحریم‌ها هم به این اندازه نبود و سایه جنگ هم بر کشور گسترده نشده بود و بحران‌های اقتصادی هم به واسطه درآمد‌های نفتی کمتراز امروز بود که اغلب سرمایه‌گذاری‌ها در این سال‌ها رخ داد.
افزایش ریسک‌های سیستماتیک
مولوی خاطرنشان کرد:، اما پس از این سال‌ها و شدت گرفتن تحریم‌ها ریسک‌های سیستماتیک تحریم‌ها هم افزوده شده است و ناخودآگاه میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی هم کمتر شد. این اقتصاددان تصریح کرد: البته یک بخشی از این قضیه هم به ساختار اقتصادی ایران برمی‌گردد که آیا قادر به جذب سرمایه است یا خیر، زیرا ما نشان داده‌ایم که در نگهداشت سرمایه‌های قبلی با مشکل مواجه هستیم و روند خروج سرمایه از کشور هم موید همین مساله است. مولوی در ادامه خاطرنشان کرد: اقتصاد ایران مانند هر حوزه دیگری برای اینکه بقایی پیدا کند نیازمند توسعه زیرساخت‌هاست که این زیرساخت‌ها دارای چند بعد است که یک بعد آن به زیرساخت‌های ارتباطی برمی‌گردد، مانند حمل و نقل و جاده‌ها و خطوط ریلی و خطوط هوایی و بنادر و کشتی‌ها.
بیشتر بخوانید:پذیرش FATF و رفع تحریم مقدمه جذب سرمایه‌های خارجی است؟
او افزود: هر چند در مورد سرمایه‌گذاری در کشتی‌ها اقداماتی شده است، اما در حوزه بنادر هنوز ناموفق هستیم و در حوزه ریلی هم اقدامات زیادی انجام نگرفته است و در خصوص جاده‌ها هم متاسفانه نه‌تن‌ها اقدامات موثری نشده است، بلکه جاده‌ها هم در حال مستهلک شدن هستند و ناوگان هوایی کشور هم جزو ضعیف‌ترین ناوگان‌های هوایی‌های دنیا محسوب می‌شوند و با وجود این تحریم‌ها هم ناوگان هوایی کشور با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است.
حل تنش‌ها و اقتصاد رقابتی یا اقتصادی با در‌های بسته؟
مولوی ادامه داد: در بخش ماشین‌آلات و تجهیزات کارخانجات نیز به دلیل عدم فاینانس نبود سرمایه در گردش ماشین‌آلات هم مستهلک شده‌اند. این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا انتخابات پیش روی امریکا می‌تواند در میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران موثر باشد یا خیر، خاطرنشان کرد: مسلما انتخابات امریکا بر روی میزان سرمایه‌گذاری‌های کشور اثرگذار است، اما پیش از انتخابات امریکا باید دید اقتصاد کشور به کدام سمت در حرکت است اینکه قرار است روند اقتصاد آزاد و رقابتی را در پیش بگیرند و به سمت حل تنش‌ها بروند یا آنچه که تاکنون رخ داده است را ادامه خواهند داد که هر دوی این‌ها با هم متفاوت است.
او در پاسخ به این پرسش که کشور به چه میزان سرمایه‌گذاری نیاز دارد گفت: در بخش انرژی که شامل گازو نفت است نیازمند حدود ۸۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری هستیم، در حوزه برق نیز به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، در حوزه زیرساخت‌های حمل و نقل کشور هم به ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است و در سایر حوزه‌ها هم به همین مقدار سرمایه‌گذاری نیاز است.