اقتصاد۲۴- محققان در فراخوان خود از سازمان غذا و داروی آمریکا خواستند عاملی را که اغلب نادیده گرفته می‌شود در آزمایشات دارویی در نظر بگیرند: رنگ پوست بیمار.
مقاله جدیدی که در ۹ اکتبر در هیومن ژنومیکس منتشر شد، نشان می‌دهد که ملانین- رنگدانه پوست- ممکن است با ترکیبات دارویی تداخل پیدا کند و روی نحوه تعامل بدن با دارو تأثیر بگذارد.
این یافته تبعاتی برای میلیون‌ها بیمار خواهد داشت و ممکن است رویکرد آزمایات بالینی، ایمنی دارو و دوز آن را تغییر بدهد.
رنگدانه‌های پوست اثرات دارو را تمدید می‌کنند
نویسندگان متوجه شدند که رنگدانه‌های پوست با برخی از ترکیبات دارویی تداخل دارند که مستلزم انجام تحقیقات بیشتر درباره نحوه تأثیر آن‌ها بر اثربخشی دارو است.
دو نوع ملانین در بدن وجود دارد: اوملانین که بیشتر در پوست‌های تیره وجود دارد و فئوملانین که بیشتر در پوست‌های روشن دیده می‌شود.
اوملانین بیشتر به ترکیبات خاص نظیر دارو‌های ضد مالاریا مانند کلروکین، دارو‌های ضد روان‌پریشی مانند کلوزاپین و آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سیپروفلوکساسین تمایل دارد.
این داروها را می‌توان برای یک مدت طولانی در بافت‌های رنگدانه‌دار مانند پوست و چشم‌ها ذخیره کرد که درعمل موجب اثربخشی طولانی دارو یا افزایش سمیّت آن می‌شود.
سیمون گروئن، از نویسندگان مقاله و استادیار زیست‌شناسی تکاملی در دانشگاه کالیفرنیا-ریورساید، در بیانیه مطبوعاتی خود گفت: «تأثیر ملانین بر ایمنی و دوز دارو تا حد زیادی نادیده گرفته شده و با توجه به تنوع گسترده رنگ پوست انسان، سؤالات نگران‌کننده‌ای درخصوص اثربخشی دوز استاندارد مطرح شده است.»
سوفی زئیر، از نویسندگان مطالعه و مشاور و محقق متخصص در تحقیق و توسعه پیش‌بالینی و کارآزمایی‌های بالینی، به اپک تایمز گفت: «بیشتر شواهد مربوط به اثرات نامطلوب ملانین از مطالعاتی به دست آمده‌اند که جهت بررسی سمیّت آن برای چشم‌ها انجام گرفته‌اند.»
زئیر گفت: «سلول‌های شبکیه چشم از بیشترین ملانین برخوردارند که ممکن است با دارو‌های خاصی تداخل پیدا کند. سنگین‌ترین عوارض جانبی برخی از این داروها کشف شده است.» او افزود: «پوست در مقایسه با چشم از ملانین کمتری در رده سطحی و سلولی برخوردار است، اما از آن‌جا که پوست بزرگ‌ترین اندام بدن است، مقدار ملانین ذخیره‌شده در سطح پوست بسیار زیاد است.»
جدا از رنگدانه پوست، توانایی افراد در سوخت‌و‌ساز داروها نیز می‌تواند روی واکنش آن‌ها به برخی از داروها تأثیر بگذارد.
رنگدانه پوست روی جذب نیکوتین تأثیر می‌گذارد
محققان همچنین به شواهدی دست یافتند که نشان می‌دهد تمایل متقابل نیکوتین و رنگدانه‌های پوست می‌تواند روی عادتِ سیگار کشیدن در افراد با رنگ پوست‌های مختلف تأثیر بگذارد و سؤالاتی را درخصوص تأثیر چسب‌های نیکوتین‌دارِ ترک سیگار ایجاد می‌کند.
در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، نیکوتین در پوست و مو انباشته می‌شود که می‌تواند به ماندگاری طولانی‌مدت نیکوتین در بدن منجر شود.
ماندگاری طولانی‌مدت ممکن است روی وابستگی به نیکوتین تأثیر بگذارد، زیرا افرادی که سطح ملانین بالاتری دارند، علائم ترک ادامه‌داری را تجربه می‌کنند.
گروئن در بیانیه مطبوعاتی خود گفت: «آیا سیگاری‌هایی که برای ترک سیگار به چسب نیکوتین روی می‌آورند و رنگ پوست تیره‌تر دارند، درعمل فریب می‌خورند؟»
اثرات ملانین بر جذب نیکوتین متناقض به نظر می‌رسند.
محققان در مقاله خود نوشتند: «ارتباط بین تنوع رنگدانه‌های پوست و مصرف تنباکو در مطالعه‌ای با حضور داوطلبان آفریقایی-آمریکایی کشف شد. این درحالی است که یک مطالعه کوچک‌تر نیز انجام گرفت و ارتباط خاصی بین این‌دو پیدا نشد.»
مطالعه‌ای نشان داد که آقایان سیاه‌پوست شانس کمتری برای ترک سیگار دارند، اما این مسئله درخصوص خانم‌های سیاه‌پوست صدق نمی‌کند. مطالعه دیگری نیز روی بیش از ۴۰ فرد سیاه‌پوست انجام گرفت که مدرکی دال بر ارتباط ملانین و نیکوتین ارائه نکرد.
زئیر گفت موضوع چسب‌های نیکوتین و رنگ پوست به شکل عمیق‌تر در دانشگاه کالیفرنیا-سان‌فرانسیسکو در دست مطالعه قرار دارد. اگر سطح بالاتر ملانین با ماندگاری طولانی‌تر نیکوتین ارتباط داشته باشد، چسب‌های نیکوتین‌دار باید براساس رنگ پوست طراحی شوند یا محصولات دیگری برای افراد دارای پوست تیره‌تر تولید شود.
بیشتر بخوانید: آنچه برای سلامت قلب باید بدانید
تأثیر غلظت دارو‌های ضد روان‌پریشی
محققان از داروی ضد روان‌پریشی کلوزاپین به‌عنوان نمونه‌ای از تأثیر رنگ پوست بر اثربخشی دارو یاد کردند. کلوزاپین برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی که از دارو‌های دیگر جواب نمی‌گیرند تجویز می‌شود.
غلظت این دارو در بدن سیاه‌پوستان آفریقایی‌تبار در مقایسه با اروپایی‌ها کمتر بود. مطالعات ژنتیکی نشان داده که سوخت‌و‌سازِ آنزیم‌هایی که باعث تجزیه سریع‌تر داروها می‌شوند در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار سرعت بیشتری دارد و باعث کاهش غلظت دارو می‌شود.
از قضا کلوزاپین در سطح پوست با ملانین جفت می‌شود. نویسندگان می‌گویند فعل و انفعالات رنگدانه‌ای پوست ممکن است به آزاد شدنِ کندتر دارو منجر شوند.
گروئن به اپک تایمز گفت: «پیام اصلی مقاله ما این است که تأثیر بالقوه رنگدانه‌های پوستی بر ایمنی و اثربخشی داروها باید مورد آزمایش قرار بگیرد.»
گروئن می‌گوید همان‌طور که داروها روی افراد با رنگ پوست تیره‌تر تأثیر متفاوت می‌گذارند، آفت‌کش‌ها و دیگر ترکیبات شیمیایی نیز می‌توانند تأثیر متفاوتی داشته باشند. او افزود: «برخی از کود‌ها و آفت‌کش‌ها به ملانین تمایل دارند که باعث می‌شود هرکسی با توجه به رنگ پوست خود به شکلی متفاوت در معرض ترکیبات شیمیایی قرار بگیرد.»
به گفته محققان، تأثیر رنگدانه‌های پوست بر تداخلات دارویی در دستورالعمل فعلی سازمان غذا و داروی آمریکا برای آزمایش سمیّت به اندازه کافی مورد بررسی قرار نگرفته است.
زئیر در بیانیه مطبوعاتی خود گفت: «مراحل اولیه تولید دارو همچنان به‌طور عمده روی آزمایش سفیدپوستان اروپای شمالی متمرکز هستند.»
او در ایمیلی به اپک تایمز گفت: «امیدواریم تضمین کنیم که همه، صرف‌نظر از پیشینه آبا و اجدادی خود، از نظر اثربخشی و ایمنی دارو از شانس مساوی برخوردار باشند. این کاری است که ما فعالان حوزه زیست‌پزشکی قادر به انجام آن هستیم: یک هدف دسترس‌پذیر که تحت کنترل خودمان قرار دارد.»