اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: کارایی اقتصادی به این معنا است که تمامی کالاها و عوامل تولید در یک اقتصاد به بهترین و باارزش‌ترین استفاده‌های خود تخصیص داده شوند و هدررفت منابع حذف یا به حداقل برسد. یک سیستم زمانی از نظر اقتصادی کارا محسوب می‌شود که عوامل تولید در بالاترین یا نزدیک به بالاترین ظرفیت خود مورد استفاده قرار گیرند.
در مقابل، یک سیستم زمانی ناکارآمد تلقی می‌شود که عوامل موجود به ظرفیت کامل خود نرسند. کارایی اقتصادی در ابعاد مختلفی از جمله کارایی در تولید، کارایی در توزیع و کارایی پارتو تعریف می‌شود. در این مطلب به بررسی کارایی اقتصادی و ناکارآمدی اقتصادی خواهیم پرداخت و ابعاد مختلف آن را بررسی خواهیم کرد.
کارایی اقتصادی چیست؟
اگر در اقتصاد یک کشور هر منبع به بهترین شکل به خدمت افراد یا نهادها درآید و همزمان هدررفت و ناکارآمدی به حداقل برسد، این کشور توانسته به اقتصادی کارا دست یابد. در شرایط کارایی اقتصادی، از نظر تولید، کالاها با کمترین هزینه ممکن تولید می‌شوند، همان‌طور که ورودی‌های متغیر تولید نیز با کمترین هزینه ممکن تأمین می‌شوند.
برخی از اصطلاحات که شامل مراحل کارایی اقتصادی می‌شوند، عبارتند از: کارایی تخصیصی، کارایی تولیدی، کارایی توزیعی و کارایی پارتو. اگرچه کارایی اقتصادی در یک کشور هیچگاه به حد اعلای آن نخواهد رسید و حد نهایی آن که قابل دستیابی نیست، اما می‌توان به آن نزدیک شد. اقتصاددانان میزان زیان بین کارایی خالص و واقعیت را جهت ارزیابی عملکرد اقتصادی بررسی می‌کنند.
کارایی اقتصادی و کمبود منابع
اصول کارایی اقتصادی بر اساس مفهوم کمبود منابع بنا شده است. در جهان منابع کافی وجود ندارد تا تمام جنبه‌های یک اقتصاد در همه زمان‌ها با بالاترین ظرفیت خود عمل کنند. بنابراین منابع محدود باید به نحوی توزیع شوند که نیازهای اقتصاد را به بهترین شکل برآورده کنند و در عین حال میزان هدررفت منابع را نیز محدود کنند. حداکثر کارایی منجر به بالاترین سطح رفاه ممکن براساس منابع موجود می‌شود. بنابراین هدف اصلی کارایی اقتصادی دستیابی به بیشترین رفاه در جامعه است و از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌ریزی اقتصادی کشورها برخوردار است.
اندازه‌گیری کارایی اقتصادی
اقتصاددانان روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری کارایی اقتصادی دارند، از جمله تخصیص ورودی‌ها، هزینه‌ها یا تخصیص کالاهای مصرفی نهایی. یکی از روش‌های اندازه‌گیری کارایی اقتصادی بر اساس ظرفیت تولیدی استفاده نشده در یک اقتصاد یا سیستم است. در ایالات متحده، این اطلاعات هر سه ماه یک بار در نظرسنجی از ظرفیت کارخانه‌ها که توسط اداره سرشماری منتشر می‌شود، گزارش می‌شود.
کارایی در تولید، تخصیص و توزیع
شرکت‌های تولیدی به دنبال حداکثر کردن سود خود با کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد هستند. برای انجام این کار، آنها ترکیبی از ورودی‌ها را انتخاب می‌کنند که کمترین هزینه را داشته باشد و در عین حال بیشترین تولید ممکن را ایجاد کند. با این کار، آنها نهایت کارآمدی را دارند؛ و هنگامی که تمام شرکت‌ها در یک اقتصاد این کار را انجام دهند، به آن کارایی تولیدی گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: مدل مالیاتی نوردیک چیست و طرفداران و مخالفان آن چه می‌گویند؟
مصرف‌کنندگان نیز به دنبال حداکثر کردن رفاه خود با مصرف ترکیبی از کالاهای نهایی مصرفی هستند که بیشترین رضایت را با کمترین هزینه برای آنها فراهم کند. تقاضای مصرف‌کننده تولیدکنندگان را هدایت می‌کند تا مقادیر مناسبی از کالاهای مصرفی را در اقتصاد تولید کنند که بالاترین رضایت مصرف‌کننده را نسبت به هزینه‌های ورودی فراهم کند. هنگامی که منابع اقتصادی بین شرکت‌ها و صنایع مختلف به‌گونه‌ای تخصیص یابد که مقدار مناسبی از کالاهای نهایی مصرفی تولید شود، این وضعیت را کارایی تخصیصی می‌نامند.
به گزارش اقتصاد۲۴ سرانجام، از آنجا که هر فرد ارزش متفاوتی برای کالاها قائل است و بر اساس قانون مطلوبیت نهایی نزولی، توزیع کالاهای مصرفی نهایی در یک اقتصاد می‌تواند کارآمد یا ناکارآمد باشد. کارایی توزیعی زمانی حاصل می‌شود که کالاهای مصرفی در یک اقتصاد به گونه‌ای توزیع شود که هر واحد از آن توسط فردی که بیشترین ارزش را برای آن واحد در مقایسه با دیگران قائل است، مصرف شود.
کارایی پارتو در اقتصاد نیز به موقعیتی اشاره دارد که بهبود وضعیت یک فرد بدون آسیب رساندن به وضعیت فرد دیگر غیرممکن باشد.
کارایی اقتصادی و رفاه
اندازه‌گیری کارایی اقتصادی اغلب ذهنی است و بر اساس فرضیاتی است که درباره خیر اجتماعی یا رفاه ایجاد شده و میزان خدمتی که به مصرف‌کنندگان ارائه می‌شود. در این زمینه، رفاه به استاندارد زندگی و راحتی نسبی مردم در اقتصاد اشاره دارد.