اقتصاد۲۴- لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ در زمان قانونی خود توسط مسعود پزشکیان به مجلس تحویل داده شد، لایحه‌ای که هر چند این بار سر وقت به ایستگاه بهارستان رسید، اما ماجرای اعداد شگفت انگیز آن کم نیست و حالا باید تا ۱۰ آبان ماه بخش دوم بودجه و جداول نیز تحویل داده شود.
در این بین، اما یکی از ابعاد جالب در مساله بودجه ۱۴۰۴، پیش بینی افزایش ۳۹ درصدی درآمد مالیاتی کشور است، مساله‌ای که برای بسیاری عجیب و ناباورانه است.
اما به گزارش اقتصاد ۲۴، فعلا که قرار است در لایحه بودجه ۱۴۰۴ درآمد‌های مالیاتی با رشد ۳۹ درصد نسبت به سال ۱۴۰۳ به ۱۷ هزار همت برسد.
کما اینکه سقف درآمد‌ها و تراز عملیاتی دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۴ در جدول شماره ۳ گنجانده شده است.
مطابق این جدول درآمد‌های مالیاتی که در سال ۱۴۰۳ به میزان ۱۲ هزار و ۲۲۰ هزار میلیارد تومان بوده با رشد ۳۹ درصد به ۱۷ هزار همت (هزار میلیارد تومان) رسیده است.
اگر بخواهیم درآمد حاصل از حقوق ورودی گمرک ۲۶۴ همت در نظر گرفته شده که افزایش ۸۵ درصد را نسبت به لایحه ۱۴۰۳ نشان می‌دهد، را نیز در نظر بگیریم به اعداد جالب تری نیز می‌رسیم.
همچنین مطابق لایحه ۱۴۰۴ سود سهام شرکت‌های دولتی ۶۰ همت، مالکیت دولت در بخش ارتباطات ۲۶ همت، بهره مالکانه و حقوق دولتی معادن ۵۵ همت، درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات ۶۰ همت و سایر درآمد‌ها ۱۱۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
بر این اساس جمع درآمد‌های دولت در سال ۱۴۰۴ و تراز عملیاتی ۲۲ هزار و ۷۵۶ همت پیش‌بینی شده که از افزایش ۴۲ درصد نسبت به سال گذشته حکایت دارد.
تراز عملیاتی سال ۱۴۰۴ با احتساب موارد فرابودجه و هدفمندی انتقال‌یافته به بودجه عمومی معادل ۱۸ هزار و ۵۴۰ همت است.
البته احتمالا برای وصول چنین ارقامی از مالیات در بودجه سال ۱۴۰۴ باید داروغه ناتینگهام معروف از انیمیشن و کتاب رابین هود را احضار کرد، چون به نظر نمی‌رسد که وصول این ارقام مالیات در اقتصاد بحران زده ایران چندان راحت باشد.
چنانچه براساس متن لایحه بودجه برای سال آینده دولت که پیشتر اشاره شد، دولت چهاردهم بنا دارد باز هم فشار مالیات و عوارض گمرکی را به شکل قابل توجه‌ای افزایش دهد. براین اساس ۵۰۰ هزار میلیارد تومان مالیات بیشتر از سال ۱۴۰۳ از شهروندان دریافت می‌شود و حقوق ورودی گمرکی هم ۸۵ درصد افزایش خواهد یافت.
همچنین باید توجه داشت که با توجه به سقف ۶ هزار میلیارد تومانی بودجه عمومی، دولت اکنون قصد دارد که ۲۰ درصد از منابع بودجه‌اش را از مالیات‌ستانی مستقیم تأمین کند.
کما اینکه در سال جاری یعنی سال ۱۴۰۳ که بودجه آن را دولت رئیسی تدوین کرده بود هم به نسبت سال پیش درآمد‌های مالیاتی ۵۰ درصد رشد کرده بودند، یعنی به بیان ساده ظرف دو سال، دو دولت متفاوت، از جناح‌های سیاسی متفاوت رقم مالیات‌ستانی از شهروندارن را تا دو برابر افزایش داده اند.
هم چنین حقوق ورودی گمرکی نیز اکنون از ۱۴۳ هزار میلیارد تومان به ۲۶۴ هزار میلیارد تومان افزایش می‌یابد. معنای این افزایش در این بخش نیز یعنی گران‌تر شدن کالا و خدمات برای عموم مردم در پی خواهد بود.
معافیت‌هایی که هست و چاله‌های مالیاتی پر نشدنی
اما در مساله مالیات موارد بسیار دیگری نیز مطرح است که به، اما و اگر‌ها دامن می‌زند. بر اساس برنامه هفتم توسعه، باید سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی تا پایان این برنامه به ۱۰ درصد برسد که برای تحقق این هدف، اصلاحاتی مانند ساماندهی معافیت‌ها و تغییر نرخ‌های مالیاتی ضروری است. به منظور حمایت از اقشار متوسط نیز، معافیت مالیاتی حقوق و دستمزد دو برابر و معافیت مالیاتی مشاغل سه برابر پیش‌بینی شده است.
حال، اما سیاست‌گذاران باید تصمیم بگیرند که آیا افزایش تعداد مشاغل معاف از مالیات، که ممکن است باعث کاهش ۴۸ هزار میلیارد تومانی درآمد دولت در سال ۱۴۰۵ شود، منطقی است یا خیر. همچنین، برای تقویت نقش مالیات در تنظیم اقتصاد، باید زیرساخت‌های لازم برای اجرایی کردن مالیات بر سوداگری و سرمایه‌گذاری تا سال ۱۴۰۴ نیز فراهم شود.
در این بین در حالی دولت در پی افزایش ۴۰ درصدی درآمد‌های مالیاتی است که در بخشنامه بودجه ۱۴۰۴، معافیت مالیاتی حقوق و دستمزد دو برابر و معافیت مالی مشاغل سه برابر پیش‌بینی شده است.
به گزارش اقتصاد ۲۴ این بدان معناست که حقوق‌ها تا سقف ۲۴ میلیون تومان در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ معاف از مالیات هستند. در واقع افرادی که سالانه کمتر از ۲۸۸ میلیون تومان حقوق بگیرند، از پرداخت هرگونه مالیات بر دستمزد معاف خواهند شد؛ و باز این در حالی است که معافیت مشاغل در بودجه ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، حدود ۱۱۱ درصد افزایش یافته بود. همچنین، اگر صاحبان مشاغل از پایانه‌های فروشگاهی استفاده کنند، معافیت سالیانه آن‌ها تا سه برابر معافیت تصویب‌شده در قانون بودجه ۱۴۰۲ افزایش خواهد یافت.
مالیات بر دستمزد‌ها در سال ۱۴۰۴ چگونه است؟
در مورد مالیات بر دستمزد‌ها که تا سقف ماهانه ۲۴ میلیون تومان معاف هستند، الباقی به صورت پلکانی افزایش می‌یابند. بر همین اساس، هر چه میزان دریافتی بیشتر شود درصد مالیات هم افزایش پیدا می‌کند. نرخ مالیات بر مجموع درآمد حقوق اشخاص حقیقی که بین ۲۸۸ میلیون تا ۳۶۰ میلیون تومان در سال (معادل حقوق ماهانه ۲۴ تا ۳۰ میلیون تومان) دریافتی دارند، معادل ۱۰ درصد از مازاد این مبلغ است. در واقع اگر فردی بالای این مبلغ درآمد بگیرد، مازادش نسبت به ۲۸۸ میلیون تومان مشمول مالیات می‌شود.
این نرخ مالیات برای افرادی با دستمزد سالانه بین ۳۶۰ تا ۴۵۶ میلیون تومان (۳۰ تا ۳۸ میلیون تومان ماهانه)، معادل ۱۵ درصد، برای حقوق بگیرانی که سالانه ۴۵۶ تا ۶۰۰ (ماهانه ۳۸ تا ۵۰ میلیون تومان) دریافتی دارند، ۲۰ درصد، برای افرادی که حقوق سالانه ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومانی دارند (ماهانه ۵۰ تا ۶۶.۷ میلیون تومان) دارند ۲۵ درصد و افرادی که سالانه بیشتر از ۸۰۰ میلیون تومان درآمد دارند ۳۰ درصد لحاظ شده است.
بر اساس این تبصره، تمامی افرادی که در بخش‌های دولتی و غیردولتی تحت هر عنوان از جمله ساعتی، روزمزد، قراردادی، حق‌التدریس، حق‌التحقیق، حق‌الزحمه، حق نظارت، حق‌التألیف، حق فنی و پاداش شورای حل اختلاف دریافتی دارند، نیز مشمول مالیات حقوق هستند، ولی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و آموزشی و قضات دادگستری از شمول این حکم مستثنی و مشمول ماده (۸۵) قانون مالیات‌های مستقیم هستند.
البته در این بین باید توجه داشت که به طور معمول نیز تغییرات در معافیت مالیات بر درآمد مشاغل، اثر خود را با یک سال تأخیر و در درآمد‌های مالیاتی سال ۱۴۰۵ نشان خواهد داد، زیرا بررسی اظهارنامه‌ها و وصول مالیات در سال بعد انجام می‌شود.
در همین حال، اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که اگر معافیت مشاغل سه برابر شود، در مقایسه با افزایش معافیت متناسب با تورم، درآمد‌های مالیاتی در سال ۱۴۰۵ حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان کاهش خواهد یافت.
با این روند سوال اینجاست که پس چگونه دولت در پی افزایش درآمد مالیاتی است؟
درآمد‌هایی که برای دولت در مالیات هست
به نظر می‌رسد دولت، اما راه‌های جایگزینی برای افزایش مالیات‌ها یافته است که البته باید دید برخی از این مالیات‌ها همچون خانه‌ها و خودرو‌های لوکس تا چه اندازه قابل وصول است.
اما شاید اصلی‌ترین مالیاتی که تقریبا همه شهروندان با آن دست به گریبان خواهند بود حتی اگر خود به آن آگاه نباشند مالیات‌های بر ارزش افزوده است که به نوعی در آمد مهمی برای دولت محسوب می‌شود.
دولت در بودجه سال ۱۴۰۴ نرخ مالیات بر ارزش افزوده را همچون امسال ۱۰ درصد تعیین کرده است.
ارزش افزوده و مالیات مداومی که می‌دهیم
به گزارش اقتصاد ۲۴، بر اساس لایحه بودجه سال آینده در سال ۱۴۰۴ نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده موضوع ماده (۷) و نرخ مالیات بر ارزش افزوده و جریمه موضوع بند (ب) ماده (۲۶) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ به میزان یک واحد درصد به‌عنوان سهم دولت افزایش می‌یابد تا کل نرخ مالیات بر ارزش افزوده برابر (۱۰) واحد درصد شود و صرف متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان لشکری و کشوری و صندوق بازنشستگی فولاد با ۹۰ درصد واریزی از محل حقوق و فوق‌العاده‌های مشمول کسور دریافتی شاغلین مشابه و هم‌تراز با رعایت قانون برنامه هفتم پیشرفت شود.
بیشتر بخوانید: نیم نگاهی به آمار و ارقام بودجه ۱۴۰۴ / اجاره ویژه رهبری به مسعود پزشکیان/ کسری وحشتناک ۸۵۰ هزار میلیارد تومانی بودجه ۱۴۰۳
همچنین باید توجه کرد که در تبصره (۷) ماده (۱۰۵) و تبصره ماده (۱۳۱) قانون مالیات‌های مستقیم بعد از عبارت ۱۰ درصد عبارت مازاد بر ۴۰ درصد اضافه می‌شود. این معافیت ناظر به مواد مذکور صرفاً نسبت به درآمد مشمول مالیات ابرازی برای عملکرد سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ است.
گفتنی است در سال ۱۴۰۳ نیز مالیات بر ارزش افزوده برای اکثر کالا‌ها و خدمات با نرخ ۱۰ درصد محاسبه شد، اما برخی کالا‌ها و خدمات از این نرخ مستثنی هستند. به عنوان مثال، نرخ مالیات برای واردات کالا‌های اساسی مانند گندم، گوشت و قند و شکر برابر با یک درصد است.
مراکز درمانی، خودرو و زمین و ملک در تور مالیاتی دولت
اما مالیات بر ارزش افزوده همه ماجرا نیست، نگاهی به موارد زیر نشان می‌دهد که در لایحه بودجه ۱۴۰۴ برای انواع مالیات‌های تازه جدا از افزایش نجومی گمرکی نیز اندیشه شده است.
موارد زیر از همین جمله هستند:
- تمامی مراکز درمانی اعم از دولتی، خصوصی، وابسته به نهاد‌های عمومی، نیرو‌های مسلح، خیریه‌ها و شرکت‌های دولتی مکلف‌اند ده درصد (۱۰%) از حق‌الزحمه یا حق‌العمل گروه پزشکی که به‌موجب دریافت وجه صورت‌حساب‌های ارسالی به بیمه‌ها و یا نقداً از طرف بیمار پرداخت می‌شود، به‌عنوان مالیات علی‌الحساب کسر و به نام فرد مربوط تا پایان ماه بعد از وصول مبلغ صورت‌حساب، به‌حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند.
- انواع خودروی سواری و وانت دو اتاق (کابین) دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی که قیمت روز خودروی آن‌ها بیش از پنجاه میلیارد (۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال است نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک درصد (۱%) می‌گردند.
- تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی مکلف‌اند مالیات سالانه مربوط به خودرو‌های تحت تملک خود و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان آبان سال ۱۴۰۴ پرداخت نمایند و در صورت عدم پرداخت مشمول حکم ماده (۱۹۰) قانون مالیات‌های مستقیم هستند.
_ در لایحه بودجه ۱۴۰۴ واحد‌های مسکونی که ارزش آن‌ها بیش از ۵۰ میلیارد تومان باشد مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات به میزان دو در هزار می‌شوند. این رقم در سال جاری ۳۵ میلیارد تومان بود.
طبق لایحه بودجه ۱۴۰۴، زمین‌های فاقد اعیانی دارای کاربری مسکونی، اداری و تجاری، و واحد‌های مسکونی که ارزش هر یک از آن‌ها بیش از پانصد میلیارد (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال باشد، مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات به میزان دو در هزار می‌شوند. این مالیات بر عهده شخصی است که در ابتدای سال ۱۴۰۴ مالک املاک فوق بوده است.
تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف‌اند با رعایت قوانین مالیاتی، مالیات سالانه مربوط به هر یک از زمین‌ها و واحد‌های مسکونی تحت تملک خود و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن سال ۱۴۰۴ پرداخت کنند. ثبت نقل‌وانتقال املاکی که به‌موجب این بند برای آن‌ها مالیات وضع شده است، قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارایی، نقل‌وانتقال قطعی و اجاره ممنوع است. متخلف از حکم این بند در پرداخت مالیات متعلقه مسئولیت تضامنی دارد.
نکته، اما اینجاست که هیچگاه چه در مورد خودرو‌های لوکس و چه در مورد خانه‌های لوکس، رقم مالیات حاصل چندان چشمگیر نبود و هر بار سازمان مالیات کشور ارقام بسیار ناچیزی را برای درآمد‌ها مطرح کرد.
هر چند که اکنون به نظر می‌رسد با افزایش قیمت نجومی خودرو‌ها و البته مسکن، باید انتظار مالیات افزون تری را داشت، اما در نهایت به نظر می‌رسد در این بخش‌ها نیز این مالیات مراکز درمانی دولتی و خصوصی است که احتمالا با برداشت مالیات از جیب شهروندان ارقام بالاتری را برای درآمد دولت کسب خواهد کرد.