اقتصاد۲۴- تکیه بیش از حد بودجه به نفت همواره پاشنه آشیل دولت‌ها در ایران بوده است. اقتصاددانان اتکای بودجه به درآمد‌های نفتی را برای بودجه مضر می‌دانند، اما تجربه دولت گذشته هم اثبات کرد که هر چقدر هم دولت‌ها به سمت مالیات‌ستانی حرکت کنند باز هم در مواقع کمبود منابع، به درآمد‌های نفتی متوسل می‌شوند. اما بیش‌برآورد دولت از مقدار و قیمت فروش نفت در سال آینده موجب شده، احتمال تحقق کامل این درآمد‌ها در سال آینده کاهش یابد و به دلیل کمبود منابع، از هم اکنون گمانه زنی‌هایی در خصوص افزایش قیمت بنزین در سال آینده می‌کنند. دولت از روز گذشته اعلام کرده است که نرخ بنزین در سال جاری افزایش نخواهد یافت، اما واقعیت‌های اقتصاد ایران ما را به جواب‌های دیگری می‌رساند.
در خصوص بودجه ۱۴۰۴ و کسری تراز عملیاتی آن مرتضی افقه، اقتصاددان به اقتصادآنلاین گفت: به طور کلی قابل انتظار بود که دولت به دلیل کسری منابع زیاد، آن هم بعد از ۷ سال که از تشدید تحریم‌ها می‌گذرد چنین لایحه‌ای ارایه کند. در این مدت بعد از فعالیت دو دولت گذشته تقریبا بودجه‌ها به همین منوال بوده است، به خصوص دولت رئیسی که مدعی بود می‌تواند بدون تحریم‌ها مشکلات را حل کند، اما نه تنها حل نکردند بلکه هرچه منابعی بود که دولت در اختیار داشت و می‌توانست جایگزین درآمد نفت کند آن‌ها را هم مصرف کرد. یعنی هر چه شرکت و زمین و اموال دولتی بود فروخته شد، اوراق قرضه منتشر کردند و مالیات‌ها را نیز افزایش دادند، ولی همین اقدامات هم منجر به تورم شد و تورم منجر به افزایش هزینه‌های خود دولت هم شده و الان کسری بودجه هم بیشتر از قبل شده است.
وی افزود: الان دولت به دلیل اینکه باز در همان موقعیت است، بدون اینکه منبع جدیدی داشته باشد، هزینه‌ها را افزایش داده است و به نظرم این بودجه، بودجه تورم‌زاست. در حال حاضر دولت هم زمزمه افزایش قیمت بنزین را دارد و با صحبت‌هایی که آقای پزشکیان در مورد بنزین ۸۰۰۰ تومن و نرخ ارز کردند، به نظر می‌رسد دولت تصمیم دارد که نرخ این دو اقلام را افزایش دهد.
وی بیان کرد: مشخص نیست دولت بر چه اساسی بودجه عمرانی را افزایش داده است؟ دولت‌ها معمولا می‌گویند ما بودجه را اضافه کردیم، ولی در عمل کسری بودجه پیدا می‌کنند؛ بنابراین از بودجه عمرانی کم می‌کنند که بتوانند نیاز‌های جاری را تامین کنند. من فکر می‌کنم که اگر دولت پزشکیان تا یک سال آینده نتواند مشکل تحریم را حل بکنند، این بودجه یک بودجه تورمی خواهد بود و سال سختی هم بر مردم تحمیل می‌شود.
بیشتر بخوانید: بودجه ۱۴۰۴ بوی افزایش قیمت بنزین می‌دهد؟
وی در مورد کسری تراز عملیاتی در این بودجه که به ۱۸۰۰ همت رسیده و وابستگی بیشتر آن به فروش نفت در شرایط تحریم هم بیان کرد: متاسفانه سال‌هاست که بودجه و بقیه اجزای هزینه کشور به فروش نفت و درآمد‌های آن وابسته هستند. حتی در دوره آقای رئیسی تا توانستند مالیات‌ها را هم افزایش دادند تا به تراز بودجه عملیاتی برسند، ولی عملاً موفق نشدند و فاصله بیشتری از اهداف خود گرفتیم. یعنی باید بالاخره نفت یا منبع دیگری را بفروشند که بتوانند جایگزین کسری بودجه کنند. اما همانطور که عرض کردم دولت در کوتاه مدت اگر نتواند مشکل تحریم را حل کند، این کسری بودجه تامین نخواهد شد و دولت ناچار می‌شود دوباره مثل سال‌های اخیر به بانک مرکزی متوسل شود، یعنی از بانک‌های معمولی استقراض کنند و بعد بانک‌ها به سراغ بانک مرکزی بروند که باز اثرش همان اثر تورمی می‌شود؛ بنابراین هم استقراض‌ها و هم افزایش قیمت‌هایی که دولت مدنظر داره هر دو می‌توانند به تورم دامن بزنند.
مرتضی افقه در مورد احتمال افزایش قیمت بنزین هم بیان کرد: با این فضاسازی‌هایی که دولت دارد می‌کند اگر هم تا به الان بنزین را گران نکرده‌اند به این خاطر است که مقداری نگران تجربه اعتراضی در سال‌های ۹۸ و ۹۶ هستند. بیشتر به دنبال این هستند اول مردم را راضی بکنند، اما چگونه می‌شود مردم را راضی کرد که پول بیشتری برای بنزین بدهند؟ تنها چیزی که به ذهنم می‌رسد این است که احتمالاً بخواهند مقداری یارانه‌ها و یکسری از خدمات دیگر را به دهک‌های پایین بدهند و بعد انجامش دهند. به نظر می‌رسد تنها راه باقیمانده این است که مثل دولت سیزدهم که ارز ۴۲۰۰ را افزایش داد و یارانه‌ها را برای گروه‌های هدف افزایش داد، شاید این دولت هم بخواهد با دادن یارانه به دهک‌های پایین‌تر، مشکل یا ریسک اعتراضات مردم را با افزایش قیمت بنزین کاهش بدهد.