اقتصاد۲۴- «احتمالا شما نیز فیلم یا کلیپ کوتاه گرفته شده از دانشجوی دانشگاه آزاد که در اعتراض به رفتار حراست دانشگاه، خود را عریان و در انظار قدم می‌زند، مشاهده کرده اید. جالب این است که اکثریت حاضران در صحنه بی تفاوت یا بدون واکنش منفی، از کنار آن عبور می‌کنند و حتی بانویی در آن جمع تلاش نمی‌کند او را بپوشاند؟! واکنش‌ها نسبت به این اتفاق که در نوع خود خاص و شاید نادر باشد، در فضا‌های مجازی و واقعی متفاوت بوده است.»
حمید سوری، استاد دانشگاه درباره ماجرای برهنه شدن یک دانشجو در فضای دانشگاه علوم تحقیقات یادداشتی برای خبرآنلاین فرستاده که جملات آغازین آن عبارات بالا بود.
فارغ از همه دیدگاه‌ها و روایات و تحلیل‌های سیاسی و روانشناسی و اجتماعی این موضوع، سوال دکتر سوری پرسیدنی و مهم است: «چرا حاضران بی‌تفاوت بودند.»
امان الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس درباره این موضوع به نظریه پیتیریم سوروکین، جامعه‌شناس آمریکایی اشاره می‌کند و می‌گوید: ذهنیت افراد حسی و مادی شده است، آن انسانیت و همدلی دیگر در جامعه وجود ندارد، مردم به بی‌تفاوتی مطلق رسیده‌اند.
او به جامعه گسسته یا به تعبیری اتمیزم اجتماعی اشاره و اظهار می‌کند: جامعه‌ای که افراد از هم جدا افتاده و از هم گسسته باشند و هیچ چیز آن‌ها را مثل یک چسب به هم پیوند نزند جامعه‌ای اتمیزه شده محسوب می‌شود، دقیقا همان چیزی که در فیلم دانشگاه آزاد ملاحظه می‌کنیم.
او ادامه می‌دهد: مردم آن‌قدر گرفتار مسائل اقتصادی و انواع فشار‌ها هستند که نه تنها درباره حجاب که حتی درباره بی‌حجابی هم واکنشی ندارند.
این جامعه‌شناس با توجه به سخت‌گیری‌های بی‌اندازه در دانشگاه‌ها نسبت به پوشش و رفتار دانشجویان می‌گوید: بقیه دخالت نکردند، چون ترس این را دارند که شریک جرم شوند، حتی برخی‌ها در فیلم مذکور به آن زن نگاه نمی‌کنند و می‌خواهند بگویند برایشان اهمیتی ندارد.
او با اشاره به اینکه رفتار و بی‌تفاوتی اطرافیان به عمل دانشجوی مورد نظر به گونه‌ای دهن‌کجی به همه سخت‌گیر‌ها محسوب می‌شود، اظهار می‌کند: جوانان امروز نشان داده‌اند که نسبت به سنت‌ها و برخی ارزشگذاری‌ها کاملا بی‌تفاوت هستند.
او با اشاره به نظریه دیوید رایزمن می‌گوید: جوانان امروز فریاد می‌زنند که هیچ عملی، اندیشه‌ای، رسم و رسومی لزوما قابل احترام نیست.
ناامیدی و سرخوردگی
دکتر سوری نیز در این‌باره معتقد است: از جنبه روانی، این نوع رفتار می‌تواند ناشی از احساس خشم، ناامیدی یا سرخوردگی باشد. فرد ممکن است به دنبال ابراز نارضایتی خود از شرایط موجود باشد و این اقدام به‌عنوان یک راه برای خارج شدن از فشار‌های اجتماعی و فردی تلقی شود.
او می‌گوید: عریان شدن این دختر دانشجو در انظار عمومی می‌تواند به‌عنوان راهی برای جلب توجه رسانه‌ها و عموم مردم به موضوعاتی که فرد در نظر دارد، عمل کند. این اقدام ممکن است سعی در به چالش کشیدن نظرات عمومی و انتقاد از سیستم‌های موجود باشد. از طرفی این عمل ممکن است بعلت ترکیبی از این عوامل باشد و هر فردی ممکن است دلایل و انگیزه‌های متفاوتی برای انجام آن داشته باشد.
سوری برای پیشگیری و کنترل مشکلات مختلف، از جمله بحران‌ها یا حوادث ناگواری که می‌توانند در زندگی فردی یا اجتماعی بروز کنند، روش‌ها و راهکار‌های علمی و عملی زیر را پیشنهاد می‌کند:
- افزایش آگاهی عمومی در مواجهه با این مسائل بویژه به ضابطین و ماموران اجرای مقررات
- تجدیدنظر در مقررات و قوانین مربوطه تا ضمن احترام به ارزش‌های واقعی جامعه، سلامت روانی و سلامت اجتماعی مردم هم تامین شود.
- تدوین و پیاده‌سازی برنامه‌های پیشگیرانه در سطح فردی و سازمانی برای شناسایی خطرات و نقاط ضعف و فراهم کردن راهکار‌های مؤثر از اهمیت بالایی برخوردار است.
- نظارت بر وضعیت جاری و شناسایی تغییرات و انحرافات به موقع می‌تواند به شناسایی مشکلات قبل از بروز آن‌ها کمک کند.
- حمایت‌های روانی، اجتماعی و مشاوره‌ای به ماموران و گروه‌های آسیب‌پذیر
- توجه ویژه حاکمیت به آزادی‌های مشروع مدنی و احترام به حقوق شهروندی با اصلاح قوانین
- طراحی و پیاده‌سازی برنامه‌های واکنش سریع به بحران‌ها با هدف کاهش اثرات منفی این وقایع
- انجام تحقیقات علمی برای شناسایی عوامل موثر بر بروز مشکلات و یافتن راهکار‌های نوین و بهینه در این زمینه
- همکاری میان سازمان‌ها، نهاد‌های دولتی و غیر دولتی و جوامع محلی برای به اشتراک‌گذاری منابع و اطلاعات همینطور تعامل مناسب با نقد‌ها و توصیه‌های مشفقانه
- پرهیز از اشاعه خشونت و بی توجهی به مطالبات جامعه که از اینگونه مقررات و قوانین اقناع نشده و حاضر به رعایت آن‌ها نیستند.
با توجه به پیچیدگی و چندعاملی بودن پدیده‌های اجتماعی، قطعا این توصیه‌ها نمی‌تواند در رفع ریشه‌ای مشکل موثر باشد و نمی‌توان نسخه‌ای ساده و تنها منتسب به شهروندان تجویز کرد و متولیان، مجریان و سردمداران بالادستی این گونه مقررات در ردیف اول مخاطبان برای تعمق و اصلاح روش‌های مرتبط هستند. در صورت عدم توجه عالمانه به این پدیده ها، قطعا این اتفاقات به اشکال مختلف تکرار خواهد شد و با بگیر و ببند و اعمال خشونت حل مسئله ناممکن است.