اقتصاد۲۴-فوبیای خاص ترس شدیدی است که در قیاس با تهدید واقعی که شئ یا موقعیت در خود دارد، اغراق‌شده است. مردم هنگام مواجهه با منبع ترس‌شان، ترس شدید و واکنش‌های اجتنابی را تجربه می‌کنند. نشانه‌های داشتن فوبیای خاص عبارتند از:
تجربه‌ی ترس یا اضطراب شدید درباره‌ی شئ یا موقعیت
داشتن واکنش ترس آنی
میزان زیاد ترس و اغراق‌آمیز بودن آن در قیاس با خطر واقعی
تداوم یافتن نشانه‌ها به مدت شش ماه یا بیشتر
پریشانی و اختلال در عملکرد ناشی از ترس
فوبیا‌های خاص معمولاً در یکی از چهار دسته‌ای که در ادامه معرفی می‌کنیم، قرار می‌گیرند. این دسته‌ها مرتبط با ۱. حیوانات ۲. محیط طبیعی ۳. مسائل یا درمان‌های پزشکی و ۴. موقعیت‌های خاص هستند. به عقیده‌ی محققان، فوبیا‌هایی از قبیل ترس از ارتفاع و عنکبوت جزو رایج‌ترین فوبیا‌ها و ترس از طوفان و استفراغ جزو نادرترین فوبیا‌ها هستند.
در خصوص رواج عمومی فوبیا‌ها آمار داریم، اما درباره‌ی وقوع هر نوع فوبیای فردی داده‌های کافی وجود ندارد. دلیل این فقدان این است که هر شئ یا موقعیتی عملاً می‌تواند به منبع ترس تبدیل شود. شایع‌ترین فوبیا‌ها بیشترین مطالعات را به خود اختصاص داده‌اند. در موارد بسیاری، فوبیا‌های نادر از طریق شکل گیری واژگان «تک‌منظوره» نامگذاری می‌شوند. زمانی که چنین فوبیا‌هایی شناسایی شوند، با نام یونانی شئ ترس‌آور و افزودن پسوند «فوبیا» نامگذاری می‌شوند.
از آنجا که فوبیا‌هایی که در ادامه می‌خوانید نادر هستند، در مورد نشانه‌ها، منشا و درمان آنها تحقیقات اندکی انجام شده است. در موارد بسیاری، تنها داده‌ی موجود مطالعات موردی است.
جوجه‌هراسی
آلکتوروفوبیا Alektorophobia ترس از مرغ یا جوجه است. فوبیا‌های خاص معمولاً روی ترس از نوع خاصی از حیوانات متمرکز هستند. ترس‌های شایع از حیوانات معمولاً شامل موجوداتی از قبیل مارها، سگ‌ها یا حشرات می‌شود. در چنین مواردی، دلیل فوبیا شاید ریشه در یک تجربه‌ی منفی در گذشته داشته باشد، مثلاً گازگرفتگی توسط سگ یا تاثیرات تکاملی از قبیل ترس از مارها یا عنکبوت‌ها به دلیل سمی بودن آنها.
مردم حتی ممکن است از حیوانی که به نظر نمی‌رسد خطر جدی محسوب شود، می‌ترسند. در یک گزارش موردی، محققان نمونه‌ای را گزارش کردند که در آن یک دختر ۱۸ ساله ترس شدیدی از مرغ و جوجه داشت. این فوبیا اگرچه غیرعادی است، شاید با فوبیای شایع‌تری به نام پرنده‌هراسی ارتباط داشته باشد.
بیشتر بخوانید:سلامت روان در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی/ یک‌سوم جمعیت کشور دچار اختلال در سلامت روان
این مورد نیز مانند فوبیا‌های شایع‌تر دیگر، در اثر تجربیات ترسناک کودکی در ارتباط با جوجه شکل می‌گیرد و ترس ماندگاری ایجاد می‌کند که منجر به اضطرابِ پیش‌نگرانه و اجتناب کامل از هر موقعیتی می‌شود که در آن فرد ممکن است با جوجه مواجه شود. این فوبیا با وجود نادر بودن به شکل موفقیت‌آمیزی با کمک مواجهه، نوعی درمان رفتاری-شناختی که دربرگیرنده‌ی مواجهه‌ی تدریجی با منبع ترس است درمان می‌شود.
پیری‌هراسی
پیری‌هراسی یا گراسکوفوبیا به ترس از پیر شدن اشاره دارد. این ترس می‌تواند به پریشانی احساسی و رفتار‌های خطرناک بالقوه از قبیل محدودیت غذایی و تلاش‌های دیگر برای جلوگیری از پیر شدن بدن منجر شود. در یک مورد از سوی محققان گزارش شد یک پسر ۱۴ ساله با این فوبیا به محدود کردن مصرف غذا روی آورده تا جلوی ورود مواد مغذی مورد نیاز برای رشد بدنش را بگیرد، با حالت قوزکرده راه می‌رود تا قد واقعی‌اش را پنهان کند و با صدای آهسته و ظریف صحبت می‌کند تا جوان‌تر به نظر برسد.
در این مورد، نشانه‌های دیگر بیماری شامل تجربه‌ی اضطراب شدید، افسردگی و پریشانی با بروز نشانه‌های پیری می‌شود. این نشانه‌ها توام با ترس شدید از مسئولیت‌های بزرگسالی از جمله مستقل شدن، تعهدات مالی و یافتن شریک زندگی است.
اَمبولوفوبیا
اَمبولوفوبیا Ambulophobia ترس از راه رفتن است. این ترس می‌تواند منجر به اختلال در زندگی فرد و توانایی عملکرد او شود. ترس از راه رفتن در بزرگسالان مسن‌تر نسبت به کودکان و بزرگسالان جوان شایع‌تر است. این ترس ناشی از عوامل خطری از قبیل مشکلات تعادل، سرگیجه، مشکلات مفصل، پوکی استخوان، اختلال دید و اثرات جانبی دارو‌هایی است که می‌تواند خطر سقوط و جراحات جدی را افزایش دهد.
ترس از راه رفتن ناشی از میل کاستنِ خطر افتادن است و سبب می‌شود فردِ مبتلا به سختی خانه یا رختخوابش را ترک کند. در مطالعه‌ای که روی ۳۷۹ نفرد در مراکز مراقبت طولانی‌مدت انجام شد، محققان دریافتند ۳۰.۱ درصد افراد نشانه‌های امبولوفوبیا دارند. در میان این افراد، زنان و افراد بالای ۷۰ سال بیش از دیگران متاثر از این فوبیا بودند.
بیماری‌هایی که احتمال زمین خوردن را افزایش می‌دهند عامل خطر بالقوه‌ی این فوبیای نادر به حساب می‌آیند. بیماری‌هایی از قبیل افسردگی، افت فشار خون وضعیتی، پارکینسون و سابقه‌ی زمین خوردن همگی عوامل خطر ابتلا به آمبولوفوبیا هستند.
استفراغ هراسی
استفراغ هراسی Emetophobia ترس از استفراغ کردن است. در حالی که تحقیقات حاکی از آن است که ترس خفیف از استفراغ شایع‌تر است، استفراغ‌هراسی کاملاً نادر در نظر گرفته می‌شود و حدود ۰.۱ درصد جمعیت متاثر از آن هستند. نشانه‌های این بیماری می‌تواند شامل اضطرابی شود که در اثر آن حالت تهوع و ناراحتی معده ایجاد می‌شود. این نشانه‌های فیزیکیِ پریشان‌کننده، اضطرابِ استفراغ کردن را بدتر می‌کند و منجر به یک چرخه‌ی ادامه‌دار می‌شود. اشکال خفیف‌تر ترس از استفراغ همچنان مشکلات بالقوه ایجاد می‌کند. برخی افراد ممکن است دچار فوبیا‌های اضافه‌ای از قبیل سیبوفوبیا یا ترس از غذا شوند.
آراکی‌بیوتی‌فوبیا
آراکی‌بیوتی‌فوبیا ترس چسبیدن کره بادام زمینی به سقف دهان است. این فوبیای نادر دلایل متعددی دارد از جمله ترس رایج‌تر خفه شدن یا تجربیات آسیب‌زایی از قبیل آلرژی به بادام زمینی. آنافلاکسیس نوعی واکنش آلرژیک شدید است که شامل جوش، کهیر، بالا رفتن ضربان قلب، پایین آمدن فشار خون، استفراغ و تورم صورت می‌شود. فرد ممکن است در اثر تورم شدید، دچار مشکلات تنفسی خطرناک شود.
کسانی که در اثر واکنش آلرژیک، آنافیلاکسیس را تجربه کرده‌اند، ممکن است به صورت طولانی‌مدت احساس استرس و اضطراب پس از حادثه را تجربه کنند.
آینه‌هراسی
آینه‌هراسی (اِسپِکتروفوبیا) ترس از آینه است. این ترس نادر سبب می‌شود که فرد در واکنش به آینه‌ها یا چیزی که در آینه منعکس می‌شود ترس را تجربه کند. این افراد ممکن است از دیدن خودشان یا افراد و اشیاء دیگری که بازتاب آنها را در آینه می‌بینند دچار ترس شوند. تحقیقات حاکی از آنست که افراد مبتلا به افسردگی یا اسکیزوفرنی ممکن است حین تماشای انعکاس خودشان در آینه نسبت به دیگران بیشتر متوجه اعوجاج شوند.
افراد در نتیجه‌ی این ترس از هر گونه موقعیتی که در آن ممکن است با آینه مواجه شوند، اجتناب کنند. این وضعیت زندگی فرد را دچار اختلال قابل‌توجهی می‌کند و حضور او را در موقعیت‌های اجتماعی مختلف یا حتی برای ترک خانه دشوار می‌کند.
دِسیدوفوبیا
دِسیدوفوبیا Decidophobia ترس از تصمیم‌گیری است. در حالی که بسیاری از افراد در تصمیم‌گیری دچار اضطراب می‌شوند، برخی دیگر ترس‌شان از تصمیم‌گیری به قدری بالا است که منجر به شکل‌گیری یک فوبیای خاص می‌شود. دِسیدوفوبیا ترس شدید و فلج‌کننده از هرگونه تصمیم‌گیری است، از تصمیمات کوچک روزانه گرفته تا تصمیمات بزرگ‌تر زندگی. نشانه‌های این فوبیا شامل به تعویق انداختن تصمیمات از ترس گرفتن تصمیمات غلط، احساس وحشت هنگام تصمیم‌گیری و اتکاء به دیگران برای تصمیم‌گیری می‌شود.
انحرافات شناختی معمولاً در رشد و ماندگاری فوبیا‌های خاص نقش دارند. این انحرافات ممکن است منجر به غلو کردن درباره‌ی عواقب انتخاب‌های فردی شود. این شرایط سبب می‌شود فرد در مورد عواقب تصمیمات ساده‌ی روزمره اغراق آمیز فکر کند.
چیکلِفوبیا
چیکلِفوبیا ترس از آدامس جویدن است. نشانه‌های اضطراب و وحشت ممکن است با فکر کردن به آدامس جویدن در برخی افراد بروز کند، اما این نشانه‌ها حتی می‌تواند با دیدن کسی که در حال جویدن آدامس است یا آدامسِ جویده‌شده بروز کند. دلیل اصلی این ترس هنوز به طور کامل درک نشده است، اما مانند فوبیا‌های دیگر، ممکن است ناشی از یک تجربه‌ی منفی در گذشته باشد.
فوبوفوبیا
فوبوفوبیا Phobophobia ترس از فوبیا‌ها است. یکی از نادرترین فوبیا‌ها ترس شدید از فوبیا‌ها است. کسانی که دچار اختلالات اضطراب دیگر یا انواع دیگری از فوبیا‌های خاص هستند ممکن است با خطر بالاتر رشد این نوع فوبیا نیز مواجه شوند. نشانه‌های این نوع نادر فوبیا شبیه انواع دیگر فوبیا‌های خاص است و شامل احساسات فیزیکی از قبیل لرز، تعریق و بالا رفتن ضربات قلب می‌شود. همچنین می‌تواند شامل اجتناب از هر گونه موقعیتی شود که محرک ترس یا اضطراب است.
به رغم اینکه موارد برشمرده جزو نادرترین فوبیا‌ها هستند، یادآوری این نکته ضرورت دارد که فوبیا‌های خاص فارغ از میزان شایع یا نادر بودنشان قابل‌درمان هستند. بر اساس تحقیقات، روان‌درمانی به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) و مواجهه-درمانی نتایج مثبتی برای درمان انواع مختلف فوبیا‌های خاص دارد. درمان‌های مبتنی بر فناوری از جمله مواجهه درمانی مجازی هم می‌توانند مفید و موثر باشند.