اقتصاد۲۴-دولت چهاردهم با گذشت حدود صد روز از روی کار آمدن، در معرض نقد و تحلیل‌های فراوانی قرار گرفته است؛ از عملکرد اقتصادی گرفته تا عمل به وعده‌های انتخاباتی از جمله رفع فیلترینگ، مسئله برجام و رفع تحریم‌ها، موضوعات اجتماعی همچون گشت ارشاد و مسئله زنان، جزو دغدغه اصلی مردم بوده است و همه پیگیر و به دنبال آثار رویکرد رئیس‌جمهور درباره اداره دولت و وعده‌های وی هستند.
پزشکیان در شرایطی دولت را تحویل گرفت که تنها یک روز پس از مراسم تحلیف‌اش در مجلس با ترور نماینده حماس در خاک کشور ما روبه‌رو شد و وارد شرایط جنگی ناخواسته‌ای شد. برای او که تاکید بر این جمله که «ما با کسی دعوا نداریم» تبدیل به رویکرد اصلی دولت‌اش و شکل‌گیری گفتمان وفاق ملی شد؛ قرار گرفتن در چنین شرایطی که منجر به متزلزل شدن نرخ دلار و ارز و جهش قیمت‌ها و همچنین ایجاد ناامنی برای کشور به واسطه تهدیدهای اسرائیل شد، دست به دامن سیاست‌های داخلی و خارجی دولت قبلی می‌توانست راه فراری برای برون‌رفت از این شرایط سخت باشد اما از پزشکیان و کابینه دولت او در این مدت، هنوز ادعایی درباره انداختن تقصیرها به گردن دولت‌های قبلی مطرح نشده است که البته این رویکرد اخلاقی مناسبی است.
پزشکیان در دیدار چند روز پیش با اعضای هیئت‌رئیسه جبهه اصلاحات توضیحاتی درباره عملکرد دوونیم ماهه خود ارائه داد و در صحبت‌های خود به مشکلات اقتصادی متعددی که دولت در آغاز کار با آن مواجه بود، اشاره کرد، اما مشکلات را به گردن کسی نیانداخت. پزشکیان البته به سنگ‌اندازی‌هایی که عده‌ای از همان ابتدا برای او و دولت‌اش ایجاد کرده بودند اشاره کرد و گفت که «از همان ابتدا گروهی نمی‌خواستند ما به نتیجه برسیم و هنوز هم تلاش‌هایی می‌کنند.»
البته که به‌زعم برخی دولت پزشکیان در بسیاری از زمینه‌ها به‌ویژه زمینه اقتصادی تغییر فاحشی در وضعیت کشور ایجاد نکرده و دنباله‌رو رویکردهای همان دولت قبلی است؛ به‌ویژه این مسئله بعد از ارائه لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ و گلایه کارشناسان اقتصادی مبنی بر کپی برابر اصل بودن لایحه بودجه دولت چهاردهم با لایحه بودجه دولت سیزدهم و البته با اندکی تغییرات مطرح شد.
از نگاهی دیگر این رویکرد پزشکیان بخشی از شعار وفاق ملی اوست که در تشکیل دولت و کابینه وی نمایان شد و تلاش کرد با استفاده از وزرا و مدیرانی از جریان‌های مختلف سیاسی، گفتمان وفاق خود را اجرا کند؛ در نتیجه او هم از اعضای دولت قبل از خود در کابینه‌اش استفاده میکند، و هم در نسبت دادن مشکلاتی که با آن روبه‌رو است، به دولت قبلی پرهیز میکند. نکته دیگر، وفات رئیس دولت سیزدهم، مرحوم رئیسی است که یک فضای همراه با احترام را ایجاد کرد که این از فرهنگ ایرانی سرچشمه می‌گیرد که مردگان را محترم و گرامی می‌دارند.
اما رویکرد دولت‌های قبلی به دولتی که در آن حضور پیدا می‌کردند به گونه‌ای متفاوت بود؛ بدعتی که از دولت احمدی‌نژاد پا گرفت و هر دولت با دست گرفتن اداره کشور، ناتوانی در اداره امور را به گردن دولت‌های قبل از خود می‌انداخت.
احمدی‌نژاد و غم‌انگیزترین روزی که خاتمی برایش رقم زد
احمدی‌نژاد هجمه به خاتمی را از زمانی که قصد حضور در پاستور را کرده بود آغاز کرد و در یک سخنرانی، خاتمی را به غیراسلامی بودن دولتش متهم کرد: «دولت اسلامی یعنی دولتی که معتقد باشد اسلام یک دین کامل است و می‌تواند همه نیازهای بشر را به‌طور کامل پاسخ دهد و انسان را به سعادت برساند. یعنی دنبال این باشد که با دستورات و روش‌های اسلامی، اقتصاد را اداره کند، فرهنگ را اداره کند، شهرش را بسازد، این بسیار متفاوت است با دورانی که نظام ما اسلامی است اما فقط تقدیر و فکر مدیران کشور آن را اداره میکند، حالا از هر کجا گرفته است. یکی از اروپا گرفته، یکی از آمریکا گرفته، یکی هم از آسیا گرفته است.»
او یک رویکرد تحقیرآمیز هم نسبت به خاتمی در پیش گرفته بود. در یک سخنرانی درباره حضور خاتمی در پاریس گفته بود سفر خاتمی یکی از غم‌انگیزترین روزهای زندگی‌اش بوده چراکه شیراک، رئیس‌جمهور فرانسه حاضر نشده برای استقبال از وی از پله‌های محل استقرار خود پایین بیاید و با این مثال مدعی شد که عزت ملت ایران در سیاست خارجی حفظ نشده است و این حرکت از موضع ضعف باعث تحقیر وی شد؛ حال آنکه این ادعا با عکس‌ها و فیلم‌های موجود از این دیدار رد شد.
بیشتر بخوانید:درخواست ستاد انتخاباتی پزشکیان از مردم
او همچنین در موضوع اقتصادی انتقاد شدیدی نسبت به دولت خاتمی داشت و در آذرماه سال ۸۴ در مصاحبه‌ای اظهار کرد میراث برجای‌مانده از دوران محمد خاتمی بیش از هفتاد میلیارد دلار بدهی، تعهد مالی خارجی به همراه سه میلیون بیکار است که البته گزارش‌های بسیاری درباره همه این ادعاها و آنچه در این دو دولت رقم خورد و جایگاه دولت اصلاحات در میان دولت‌های پس از انقلاب نگاشته شده است.
روحانی استارت انتقادات به احمدی‌نژاد را زودتر از تحلیف آغاز کرد
روحانی نیز از همان ابتدا به انتقاد از دولت پیش از خود پرداخت. وی انتقادات را از زمانی که «رئیس‌جمهور منتخب» بود و هنوز به طور رسمی دولت را در دست نگرفته بود آغاز کرد. روحانی که به دعوت نمایندگان به مجلس رفته بود در بخشی از سخنان خود گفت دولت‌اش مانند دولت فعلی نخواهد بود: «دولت آینده در فکر این نخواهد بود که خدای ناکرده مجلس را با آمار غیردقیق فریب دهد.» و در بخش دیگری از سخنان خود به رشد اقتصادی منفی دولت در دو سال گذشته انتقاد کرد: «اولین بار است که در کنار رشد اقتصادی منفی کشور با تورم ۴۲ درصد مواجه است.»
روحانی در گزارش صد روز نخست دولت خود نیز به نقد عملکرد دولت پیش از خود پرداخت: «در گزارش امشب ضمن اینکه گزارش عملکرد ۱۰۰ روزه داده خواهد شد، به همان صورت به مردم خواهم گفت که در چه شرایطی ما کار را شروع کردیم، در واقع از دولت گذشته چه ارثی به ما رسید و ما با آن ارث کار را آغاز کردیم. اولین روزهای بعد از انتخابات، من با اولین مشکلی که مواجه شدم، شرایط کالاهای اساسی در کشور بود.
در همان روزهای اولیه، اولین گزارشی که من از وزارت صنعت، معدن و تجارت گرفتم این بود که وضع کالاهای اساسی در کشور چگونه است و گزارشی که به من داده شد، من را بسیار نگران کرد، یعنی ما در کالاهای اساسی برخلاف آنچه در ذهنم بود، دچار مشکل بودیم.» و یا درباره تحویل گرفتن دولت با خزانه خالی نیز در این گزارش اشاره داشت: «البته مسئله دومی که بعد از شروع کار دولت یعنی در مردادماه با آن مواجه شدیم، در واقع آن تعبیری است که من یک بار در یک سخنرانی اشاره کردم به‌عنوان خزانه خالی... در همان ماه مرداد، دولت برای پرداخت حقوق، تقریباً ۴۶۰۰ میلیارد تومان بدهکار بود و می‌بایست تامین می‌کرد درحالی‌که کل موجودی حدود ۲۸۰۰ میلیارد تومان نبود، بنابراین ما با یک مشکلی به نام عدم تامین درآمدها مواجه بودیم.»
و یا در بخش دیگری از گزارش‌اش با اشاره به اینکه دولت‌های نهم و دهم پولدارترین دولت حداقل در بخش درآمدهای ارزی نفتی و غیرنفتی بوده، اشاره‌های متعدی به بدهی‌های برجای‌مانده از دولت احمدی‌نژاد داشت. روحانی در گزارش صد روز نخست خود به حدی به عملکرد دولت احمدی‌نژاد ارجاع داده بود که پس از این گزارش انتقادهای فراوانی درباره این رویکردش به او گرفته شد.
این رویکرد روحانی ادامه داشت و در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۳ نیز در انتقاد به عملکرد دولت احمدی‌نژاد گفت که دولت‌اش در حال برداشتن آوارها است: «ساختمانی که در هشت سال گذشته خراب شده در چند ماه درست نمی‌شود. جای امیدواری است که امروز کار به درستی آغاز شده و در حال برداشتن آوارها هستیم.»
دولت سیزدهم نیز از این قاعده مستثنی نبود. هرچند که دولت سیزدهم تاکید داشت که به گذشته کاری ندارد، اما در توجیه و توضیح شرایطی که در دست داشتند، به دولت روحانی متوسل می‌شدند. شاید به آن دلیل که واقعیت موجود با آنچه که بر آن مانور می‌دادند و تبلیغات می‌کردند همخوانی نداشت.
رئیسی: خزانه خالی تحویل گرفتیم
ابراهیم رئیسی پس از رسیدن به جایگاه ریاست‌جمهوری در بخشی از نخستین گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم، درباره فسادستیزی و مبارزه با فساد صحبت کرد؛ در صحبت‌های خود بدون اینکه اشاره‌ای به نام شخص خاصی و دوره خاصی کند، اینگونه گفت: «یکی از چیزهایی که در این مدت آسیب دیده اعتماد مردم است. ما باید این اعتماد آسیب‌دیده را بازسازی کنیم. راه بازسازی نیز این است که صادق‌الوعد باشیم.»
او در بخش دیگری از صحبت خود نیز در پاسخ به سوال مجری که وعده‌های شما از چه زمانی عملیاتی می‌شود؟ اظهار کرد: «روحیه من روحیه گله‌گزاری نیست. دولت‌ها وقتی کار را شروع می‌کنند، اول می‌گویند ما چه چیزی تحویل گرفتیم، من می‌خواهم توجه مردم و نخبگان را به عدد و رقم و شاخص‌هایی که همه صاحب‌نظران اقتصادی، اهل بازار و همه می‌دانند جلب کنم، شرایط بسیار سختی است و اعداد و ارقام می‌گوید که دولت در چه شرایطی مسئولیت را تحویل گرفته است.»
او نیز به وضعیت بسیار بد کالاهای اساسی در زمان تحویل گرفتن دولت اشاره کرد اما به مردم گفت که هیچ نگران نباشند و در مدتی که دولت را تحویل گرفت، اقداماتی را انجام داد که کمبود کالاهای اساسی برطرف شد. وی همچنین اشاره کرد وضعیتی که در بازار وجود دارد، تورم و رشد نقدینگی و...به تصمیماتی که از قبل گرفته شده باز می‌گردد.
چاره‌ای جز بازگشت به اخلاق نیست
مسعود پزشکیان دولت چهاردهم را در حالی تحویل گرفته است که بحران‌های متوالی که مردم کشور در سال‌های اخیر با آن مواجه هستند، رویکردهایی که نسبت به برگزاری انتخابات‌های مختلف و روند خالص‌سازی در پیش گرفته شده بود، عملکرد غیرشفاف دولت‌ها با مردم و...وضعیت را به جایی رساند که یک بی‌اعتمادی محض نسبت به دولت‌ها در میان مردم شکل گرفت و از سویی دیگر به دلیل فراهم نبودم فضایی آزاد برای بیان اعتراضات و نظرات خود، مردم با عدم مشارکت در انتخابات صدای خود را به گوش دولتی‌ها رساندند.
با وجود این شرایط بازگشت به اصول اولیه اخلاقی دولت‌ها در صادق بودن با مردم و بیان شفاف مسائل و مشکلاتی که با آنها روبه‌رو هستند، بدون چنگ زدن به گذشتگان، و پذیرفتن مسئولیتی که بر عهده گرفته‌اند، رویکرد درستی در جلب اعتماد مردم خواهد بود؛ هرچند که در کوتاه‌مدت بازخورد روشنی نداشته باشد.