اقتصاد۲۴- با پیروزی ترامپ، بحث احتمال مذاکرات میان ایران و آمریکا مورد توجه قرار گرفته است. به خصوص آنکه هر دو سمت ماجرا سیگنال‌های مثبت تمایل به از سرگیری مذاکره را ارسال کرده‌اند. مسعود پزشکیان نیز چه در زمان انتخابات و چه پس از آن بار‌ها از عزم خود برای رفع تحریم‌ها سخن گفت. از جمله آنکه در بخشی از نخستین نشست خبری‌اش بیان کرد: «ما دنبال جنگ و آتش افروزی در دنیا نیستیم. ما آمریکا و اروپا را تحریم نکردیم بلکه آنها هستند که با ما جنگ و دشمنی دارند و ما را تحریم کردند. ما دنبال امنیت و صلح هستیم. ما با همه کشور‌ها و حتی با آمریکا هم برادریم».
اما با روی کار آمدن ترامپ، کلاف رابطه ایران با آمریکا، به دلیل مواضع و اقداماتی که پیشتر در زمان ریاست جمهوری‌اش علیه ایران داشت، پیچیده‌تر شده است. هرچند ترامپ هم در مبارزات انتخاباتی خود درباره ایران گفت: «من نمی‌خواهم به ایران صدمه بزنم، اما آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند. شرایط من بسیار ساده است. من می‌خواهم آنها یک کشور بسیار موفق باشند، اما نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند».
اما اخیرا علی لاریجانی در گفت‌و‌گو با پایگاه اطلاع رسانی دفتر رهبر انقلاب، طرف‌های غربی شامل اروپا و حتی دولت جدید آمریکا را مورد خطاب قرار داد و از امکان انجام مذاکراتی برای حل مسائل فی‌مابین خارج از چارچوب برجام سخن گفت. برخی این گفت‌و‌گو را به منزله اعلام تمایل مجموعه حاکمیت برای نشست بر سر میز مذاکره با آمریکا تعبیر کردند.
جاوید قربان اوغلی، سفیر اسبق ایران در آفریقای جنوبی درباره اینکه باتوجه به مصاحبه اخیر علی لاریجانی، چه قدر می‌توان به آغاز مذاکره میان ایران و آمریکا امید داشت؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «به طور طبیعی حرف آقای لاریجانی نمی‌تواند منعکس‌کننده نظر حاکمیت باشد. تصور می‌کنم ایران با ارسال اینگونه سیگنال‌ها درصدد ارزیابی بازخورد و واکنش طرف مقابل است. در صورت بازخورد مثبت از سوی مخاطب، احتمالا ایران گام دوم را از طرق دیگر که رسمیت داشته و همچنین نمایانگر اراده بالاترین رده سیاسی کشور است را در دستور کار قرار خواهد داد.»
وی ادامه داد: «تصور می‌کنم در پرتو تحولات انتخابات آمریکا و همچنین رویداد‌های غزه، لبنان و رویارویی مستقیم با اسرائیل، ایران درصدد بازنگری در برخی از سیاست‌های خود در مواجهه با تهدیداتی است که ممکن است از سوی اسراییل یا آمریکای تحت زعامت ترامپ اعمال شود.»
سفیر اسبق ایران در آفریقای جنوبی درخصوص اینکه منظور از گام دوم ایران برای مذاکره چیست؟ بیان کرد: «منظور از گام دو حرکت به نوعی از تشنج زدایی از طریق مذاکره است که برای دستیابی به نتیجه ضروری است به صورت مستقیم صورت گیرد. تجربه نشان داده که مذاکره از طریق واسطه‌ها طولانی و توأم با برداشت‌های ناصواب از دو طرف مذاکره است.»
بیشتر بخوانید: با آمریکا حتما می‌توان مذاکره کرد و به توافق رسید/ آمدن ترامپ موقعیت جدیدی برای مذاکرات لغو تحریم است
این کارشناس سیاست خارجی در پاسخ به پرسش اقتصاد ۲۴ مبنی بر اینکه با توجه به پیش‌بینی ناپذیر بودن ترامپ، ممکن است ترامپ قبل زمان انتخابات با ترامپ دوران ریاست جمهوری در قبال ایران تفاوتی داشته باشد؟ گفت: «ترامپ پدیده‌ای تقریبا غیر قابل پیش‌بینی است. توجه کنیم که شرایط با دوره اول ترامپ کاملا متفاوت است. ترامپ ۲۰۲۴ با پشتوانه تجربه چهار سال زمامداری و پیروزی قاطع، تقریبا همه ارکان قدرت اعم از ریاست جمهوری، کنگره (مجلس نمایندگان و سنا) را در دست دارد. از زمان ریگان این اولین باری است که شاهد چنین اجماعی در سیاست داخلی آمریکا هستیم. این وضعیت هم برای ایران می‌تواند یک تهدید جدی باشد و هم فرصتی غیرقابل تکرار.»
قربان اوغلی همچنین درباره امکان مذاکره با آمریکا باتوجه به کابینه ضد ایرانی ترامپ، بیان کرد: «افراد کلیدی در کابینه ترامپ تا جایی که تاکنون مشخص شده، شرایط خوبی را برای ما ترسیم نمی‌کند. با این وجود سابقه هم نشان داده که ترامپ خود تصمیم می‌گیرد. همین که با صراحت اعلام می‌کند که نیکی هیلی و پمپئو در کابینه او جایگاهی نخواهند داشت، نمایانگر روحیه اوست. تصور می‌کنم ایران نیازمند اتخاذ رویکردی متناسب با وضعیت حاکم بر کاخ سفید است. نباید اجازه دهیم تیم نتانیاهو و افراد تندرو در آمریکا، نظام فکری و تصمیم گیری ترامپ را مدیریت کنند. برای من به عنوان یک کارشناس قابل فهم نیست که چرا باید با یک اتفاق ساده دیپلماتیک در ماجرای دیدار ایلان ماسک با یک دیپلمات کشور در نیویورک اینگونه برخورد شود!»
سفیر پیشین ایران در آفریقای جنوبی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه باتوجه به اینکه کنگره آمریکا در دست حزب جمهوری‌خواه است، آیا می‌توانیم بگوییم که اگر هم توافقی با دولت ترامپ صورت گیرد، توافق پایدارتری خواهد بود؟ گفت: «کاملا درست می‌فرمایید. همانطور که پیشتر اشاره کردم، بعد از دوره رونالد ریگان هیچوقت چنین اجماعی در داخل آمریکا رخ نداد که همه ارکان قدرت در دست یک حزب (جمهوری‌خواه) باشد. ترجمان این رویداد در رابطه ایران کاملا روشن است. در صورت وقوع توافق، بر خلاف دوره اوباما که به دلیل مخالفت جمهوری‌خواهان توافق هسته‌ای (برجام) را به کنگره نبرد چراکه مطمئن بود رای نخواهد آورد، در صورت عدم توافق، ترامپ قادر خواهد بود رای و حمایت کنگره علیه ایران، حتی جنگ تمام عیار که نیازمند تصویب کنگره و سنا است را به سهولت اخذ کند.»
وی در پاسخ به سوالی درباره هدف اروپایی‌ها از آغاز مذاکرات با ایران آن هم پیش از روی کار آمدن ترامپ، عنوان کرد: «مذاکره بهترین و کم هزینه‌ترین راهکار برون رفت از بحرانهایی است که بالقوه امکان جنگ را در بطن خود دارد. اروپا هیچوقت میز مذاکره با ایران را ترک نکرده بود که الان ما با این سوال مواجه باشیم. بله، رویکرد اروپا درباره ایران بسیار تند و تقریبا در حالت تخاصم است. در جایی نوشتم که از دوران قاجار تاکنون هیچ وقت رابطه ایران و اروپا اینچنین تیره نبوده است. راهکار ساده توسل به تئوری توطئه و متهم کردن طرف مقابل به بازی در زمین آمریکا و اسرائیل است ولی چنین رویکردی باید به این سوال پاسخ دهد که چرا همین اروپا که تندترین موضع را در خروج ترامپ از برجام اتخاذ کرد، چرا مجدانه درصدد یافتن و راه اندازی راهکاری مالی -تجاری برای نجات برجام بود؟»
قربان اوغلی ادامه داد: «بار‌ها گفتهام و تکرار می‌کنم که رویکرد ایران در حمایت از روسیه در جنگ اوکراین، مهمترین دلیل رویکرد جدید اروپا در مقابل ایران است. جنگ اوکراین در واقع جنگ روسیه در حیاط خلوت اروپاست و نه آمریکا. البته اوضاع داخلی ایران نیز فاکتور دوم در رویکرد جدید اروپا در مقابل ایران است؛ بنابراین من فکر می‌کنم فارغ از اینکه اروپا با چه انگیزه‌ای دور جدید مذاکره با ایران را آغاز کرده، باید از آن استقبال کرد. با جدیت و بهره جستن از بالاترین سطح دیپلماتیک با آنها گفت‌و‌گو کرد و حتی الامکان موانع سر راه روابط را از میان برداشت.»
این کارشناس سیاست خارجی همچنین در پاسخ به اینکه آیا مذاکره با اروپا را می‌توان گامی برای مذاکره با آمریکا تلقی کرد، به اقتصاد ۲۴ گفت: «اروپا مهمترین متحد آمریکاست. ملاحظه کردیم که آمریکا رسما اعلام کرد در مذاکرات حضور نخواهد داشت. به نظر می‌رسد ایران باید مذاکرات با اروپا را با جدیت دنبال کند. این امر تعارضی با مذاکره همزمان با آمریکا ندارد. من به طور کلی اعتقادی به مذاکره با واسطه ندارم. حال این واسطه قطر و عمان و .. باشد یا یک کشور اروپایی. از قدیم گفته‌اند آدم بالغ نیاز به وکیل و وصی ندارد. سابقه ایران در مذاکره در چند دهه گذشته بسیار مثبت و در جهت منافع و امنیت کشور بوده و ایران را از گردنه‌های سخت عبور داد.»
این دیپلمات پیشین در پایان خاطرنشان کرد: «کسانی که مخالف مذاکره هستند باید جرات و شهامت آن را داشته باشند که به مردم بگویند جایگزین آنها برای مذاکره چیست؟ و مهم‌تر اینکه ببینند مردم چه اندازه با رویکرد آنها موافق هستند؟»