اقتصاد۲۴- آیا اتوبان همت پولی می‌شود؟ آیا این طرح تازه آغازی برای روش‌های تازه عوارض اتوبان گرفتن از شهروندان تهرانی است؟ آیا در مرحله بعد اتوبان‌های حکیم، صدر، چمران، مدرس و ... قرار است مشمول عوارض‌های تازه شود و در نهایت این طرح تازه خط زرد همت آیا مسیری برای پولی کردن بیشتر اتوبان‌های تهران است؟
این سوال و این دست سوالات در روز‌های اخیر بار‌ها در شبکه‌های اجتماعی و توسط شهروندان تهرانی پرسیده شده و البته که ساکنان بسیاری از کلان شهر‌های دیگر همچون اصفهان و مشهد و شیراز و ... نیز با این پرسش مواجه شده‌اند که چقدر امکان دارد نمونه چنین طرحی در شهر‌های آنان نیز اجرا شود.
پولی شدن اتوبان همت طی روز‌های اخیر توسط مسئولان مطرح و یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم تهران شده است. اما واقعا اتوبان همت پولی می‌شود؟
ماجرا، اما ابتدا از این جا شروع شد که در ۲۴ آبان ماه سال جاری یک مقام مسئول در شهرداری تهران در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که خودرو‌های تک سرنشین دیگر به راحتی نمی‌توانند وارد اتوبان همت شوند و می‌بایست مبلغی را به عنوان عوارض تردد پرداخت کنند.
البته طرح این موضوع اساسا جدید نیست و از زمان مدیریت شهری محمدباقر قالیباف که اکنون ریاست مجلس را برعهده دارد، همواره مطرح بوده است و در حد یک ایده در شهرداری تهران از آن یاد می‌شد.
ماجرای پولی شدن یک اتوبان در تهران
به گزارش اقتصاد ۲۴ در همین حال که در آبان سال جاری هنوز بسیاری این طرح را تنها یک ایده می‌دانستند، ناگهان مشخص شد که طی روز‌های اخیر یک لاین از اتوبان همت با خط زرد جداسازی شده و از سوی دیگر ایسنا در گفت وگویی با پوریا علیمردانی رئیس سازمان حمل ونقل شهرداری تهران ماجرای این خط را جویا شد؛ وی در این خصوص می‌گوید این خط جداکننده طرح خط ویژه حمل و نقل همگانی پر سرنشین است که قرار است در آینده به شکل آزمایشی در بزرگراه همت جرایی شود و از آن با عنوان مسیر HOV یاد می‌شود.
جالب‌تر این است که پوریا علیمردانی، مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران در آبان سال جاری و بعد از مطرح شدن مساله پرداخت پول برای عبور از اتوبان همت گفته بود: «ماجرای پولی شدن بزرگراه صحت ندارد و یک برداشت رسانه‌ای اشتباه است و راه اندازی خط ویژه تردد خودرو‌های پرسرنشین (سه سرنشین و بیشتر) با هدف کاهش ترافیک مد نظر قرار گرفته است».
اما به نظر می‌رسد که پوریا علیمردانی از ماجرا به طور کامل بی خبر بوده و تکذیب هایش نیز اکنون بر باد رفته چرا که به گزارش اقتصاد ۲۴، در روز ۱۲ آذر ماه سال جاری این بار محسن هرمزی، معاون حمل ونقل ترافیک شهر تهران خبر داد که از بهمن ماه، خطوط پرسرعت همت راه‌اندازی و خودرو‌های شخصی بالای ۲ سرنشین، ون و تاکسی و ... می‌توانند از این خط عبور کرده و خودرو‌های تک سرنشین جریمه می‌شوند.
تایید زرد شدن همت و جریمه ۳۵۰ هزار تومانی
او همچنین خبر داده که خطوط پرسرعت در بزرگراه همت از بهمن راه‌اندازی می‌شود و البته معاون شهردار تهران تصریح هم کرده که در هر ۲۵۰ متر این خط یک دوربین پلاک‌خوان نصب کرده‌ایم و جریمه متخلفان هم حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان است.
در واقع معاون علیرضا زاکانی، شهردار تهران به نوعی همه انکار‌های مدیرعامل حمل و نقل و ترافیک تهران را رد کرد و به نوعی مهر تایید بر حواشی وضع عوارض‌های خاص تازه در اتوبان ۱۸ کیلومتری همت زد.
در همین حال، اما سرهنگ مصطفی زینی وند، رئیس اداره تصادفات و مهندسی ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ نیز در خصوص این خط معتقد است: «پلیس موافق اجرای طرح مسیر ویژه حمل و نقل همگانی در بزرگراه همت است، اما اینکه تردد‌ها پولی می‌شود درست نیست و در واقع بحث پولی شدن آن مطرح نیست. البته این خط، آمارگیری شده که با توجه به حجم خودرو‌های ترددکننده در سه ساعت اوج ترافیک صبح و سه ساعت اوج ترافیک عصر نشان می‌دهد که ۵۹ درصد خودرو‌های این بزرگراه خودرو‌های تک سرنشین، ۳۱ درصد ۲ سرنشین و ۱۰ درصد چند سرنشین بودند. این موضوع نشان می‌دهد، در چنین بزرگراهی که نقش عبوری دارد و به صورت مبدا و مقصدی کارکرد دارد، باید اولویت به حمل و نقل عمومی داده شود تا خودرو‌های تک سرنشین کمتر شود و حجم ترافیک کاهش یابد.»
در همین حال گفته شده است که در حال حاضر اخذ جریمه و دریافت هرگونه وجهی از مردم انجام نمی‌شود و طرح به صورت ارشادی آن هم ۲ ساعت در صبح از ساعت ۶ و نیم تا ۸ و نیم و ۲ ساعت در عصر از ساعت ۴ و نیم تا ۶ و نیم، ویژه خودرو‌های تک سرنشین انجام می‌شود. پس این ساعت ثابت است و شناور نیست. نوزادان هم در داخل خودرو جزو سرنشین محسوب می‌شوند. البته این سوال بزرگ وجود دارد که چگونه می‌توان با توجه به حجم بالای ترافیک بزرگراهی مردم را ارشاد کرد که لاین سبقت را نادیده بگیرند؟!
کارشناسان شهری با نظراتی متفاوت
در همین حال خلیل فراهانی پور، کارشناس مسایل شهری نیز با بیان اینکه خطوط پرسرعت در همت به دلیل شریان اصلی جوابگو نیست، گفته است که شهرداری به جای توسعه حمل و نقل عمومی باز هم می‌خواهد از مردم پول بگیرد و این بار خودرو‌های تک سرنشین را بهانه کرده است.
از سوی دیگر غلامعلی صائبیان، کارشناس ترافیک با بیان اینکه خطوط پرسرعت در بسیاری از کشور‌ها از جمله استرالیا و فرانسه اجرایی شده، می‌گوید که با اجرای این طرح در ساعات پیک امکان تردد خودرو‌های پرسرنشین تسهیل می‌شود و مردم دیگر در جهنم ترافیکی گرفتار نمی‌شوند.
در این بین برخی کارشناسان نزدیک به شهرداری تهران البته می‌گویند که بر اساس طرح جامع ترافیک باید مسیر‌های ویژه‌ای برای تردد خودرو‌های پرسرنشین ایجاد شود تا یک اتوبوس با ۵۰ سرنشین در ترافیک نماند. همچنین باید خودرو‌های همگانی و پرسرنشین افزایش یابد تا از حجم ترافیک بزرگراه‌های اصلی کاسته شود.
این موارد که اکنون مطرح می‌شود، اما تقریبا با پاسخ‌های جدی در مقابل نیز مواجه است. اول اینکه شهرداری تهران از دوران محمدباقر قالیباف درگیر بدهی‌های سنگینی شده که فشار آن بر گرده شهروندان است و اکنون نیز تلاش دارد با ادامه همان روند هزینه‌های خود را و فشار بدهی‌های ناشی از ناکارآمدی خود را به شهروندان تهرانی تحمیل کند.
در همین حال به نظر می‌رسد شهرداری علیرضا زاکانی نیز اکنون در پی این است که به جای گسترش حمل و نقل شهری، بر سر راه شهروندان، کیوسک‌های دریافت عوارض و مالیات نصب کند.
مسئولان شهری بی خبر از وضعیت اسفبار شبکه حمل و نقل شهری تهران
کاش کسی از مسئولان شهری در تهران بپرسد که اساسا خبر از وضعیت حمل و نقل عمومی دارند؟ هیچ صبح و عصری در تهران ناچار به استفاده از تاکسی و مترو و اتوبوس شده‌اند که بدانند چه جمعیتی منتظر هستند که شاید بتوانند از این خدمات استفاده کنند؟
کاش مدیران شهری اکنون پاسخ بدهند که شهروندانی که برای حمل و نقل درون شهری اکنون از خودروی شخصی استفاده می‌کنند و مالیات و عوارض آن را نیز می‌پردازند و هزینه بنزین و استهلاک ماشین در ترافیک سنگین تهران را نیز باز خود بر عهده می‌گیرند اگر قرار باشد همه بر روی شبکه نیمه ورشکسته حمل و نقل شهری سرریز شوند دقیقا با کدام قطار‌های مترو، با کدام اتوبوس‌های شرکت واحد و با کدام تاکسی قرار است این جمعیت به مقصد برسند؟
علیرضا زاکانی و اعوان و انصارش در حالی که کاملا آگاه به این امر هستند که شبکه حمل و نقل تهران در شرایط بسیار شکننده قرار دارد و در حالی که می‌دانند همین خودرو‌های شخصی نجات بخش این شبکه بوده، اما حالا قصد دارند به طریق تازه از جیب شهروندان تهرانی پولی برداشت کنند و یقه این شهروندان را برای استفاده از خودرو‌های شخصی خودشان بگیرند؛ طرحی که به وضوح نگرانی‌های دیگر برای شهروندان دارد که این گردنه گیری‌ها در اتوبان‌های تهران قرار است چقدر دیگر پیش برود و احتمالا خط‌های نارنجی و قرمز کی طراحی می‌شوند!
بیشتر بخوانید: جریمه ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان برای تک سرنشین‌های اتوبان همت
شهرداری زاکانی اکنون به جای آن که برای درد بی درمان حمل و نقل عمومی تهران و همچنین بحران در ساخت مسیر‌های تازه راهکاری بیاندیشد به فکر درآمدزایی از بحران شهروندان و بدبختی مردم شهر تهران یعنی ترافیک افتاده است.
آن چه کمتر کسی به آن توجه می‌کند یکی همین است که بسیاری از تک سرنشین‌های محور بزرگراه همت، کارمندان و شاغلانی هستند که روزانه حداقل دوبار، یکبار از خانه تا محل کار و بار دیگر بالعکس از این مسیر تردد می‌کنند.
یکی از آن‌ها می‌گوید که «بازهم از خودروی شخصی استفاده می‌کنم، چون چاره دیگری ندارم ولی مجبورم مسیرم را عوض کنم، احتمالا حکیم را انتخاب می‌کنم ولی آن مسیر هم ترافیک‌های سنگینی دارد. اتوبوسی هم که به مسیر خانه من می‌خورد، ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت یکبار رد می‌شود و معطلی زیادی دارد. اگر حمل و نقل عمومی در مسیر محل کار و زندگی بیشتر بود، قطعا ماشین نمی‌آوردم.»
گرفتن مجوز اسنپ یا تپسی نیز یکی از روش هاست و کارمند دیگری می‌گوید «مجبورم مجوز اسنپ بگیرم، حقوق کارمندی چقدر است که هر روز هم بخواهم جریمه شوم؟ همین حالا هم خیلی از همکارانم مجوز اسنپ دارند و هنگام برگشت به خانه مسافر می‌زنند، کمک خرج هم می‌شود.»
در این بین یکی از خانم‌ها می‌گوید: «شاید خنده دار باشد، اما با توجه به نبود خط اتوبوس و حمل و نقل عمومی، یک مانکن می‌خرم و جوری وانمود می‌کنم که سرنشین است. چند بار پیش آمده که با تاکسی خطی رفت و آمد کنم ولی در زمان‌های بارندگی یا هوای سرد، صف ایستگاه تاکسی خیلی طولانی می‌شود و ممکن است دو ساعت دیرتر به خانه برسم.»
از سوی دیگر به گزارش اقتصاد ۲۴، ادا‌هایی که اکنون این مدیران قصد دارند با تقلید روش کشور‌های غربی مدعی آن باشند از اساس به شرایط زیر ساخت و شبکه حمل و نقل عمومی در تهران چه ارتباطی پیدا می‌کند؟ این تلاش برای تقلید رفتار‌های برخی کشور‌ها چنان که یک کارشناس حامی رفتار شهرداری زاکانی آن را بیان کرد از اساس چه ارتباطی به ایران دارد؟
این که در کشور‌هایی بر مبنای اقتصاد دولت رفاه که حاکمیت وقت آنان درمان و خدمات پزشکی و معیشتی را در بهترین حالت ممکن کنترل کرده است، رفتاری رخ می‌دهد اساسا چه ربطی به شرایط ایران دارد که ده‌ها مدل مالیات برای شهروندانش طراحی می‌شود.
این که در اولین مورد انتقاد به سرعت پای کشور‌های غربی و اروپایی و تشابه طرح‌ها با آنان مثال زده می‌شود از جمله مواردی است که به حق اعتراض شهروندان ایرانی را می‌تواند در پی داشته باشد که در کدام مدل از خدمات اجتماعی و رفاهی ما اکنون شبیه آن کشور‌ها هستیم که در گرفتن حق عبور و مرور از اتوبان‌ها قرار است شبیه آن کشور‌ها باشیم؟
اما شاید از همه جالب‌تر در این بین استدلال آن دسته از مدیران شهری باشد که برای مساله خط زرد در اتوبان همت پای مسیر ویژه اتوبوس‌ها را وسط می‌کشند گویا که کلا از یاد برده‌اند در بخش‌های زیادی از تهران و همین اتوبان همت نیز مسیر ویژه برای اتوبوس‌ها طراحی شده است و نیاز به خط و خطوط تازه وجود ندارد.
بهانه‌های واهی، چون ترافیک به دلیل خودرو‌های شخصی از سوی مدیران شهری تهران یک راه فرار شرم آور است آن هم در شرایطی که تهران درگیر بحران‌های عدیده در حوزه حمل و نقل عمومی است و هم اکنون نیز از ترابری مسافرانش ناتوان مانده است.
اما در این بین یک ای کاش و افسوس می‌ماند، کاش یک بار و یک روز و در یک زمان مشخص همه دارندگان خودرو شخصی به جای استفاده از خودروی شخصی خود از همین شبکه حمل و نقل نیمه جان کاردستی آقایان استفاده کنند شاید که حضرات مدیران شهری متوجه شوند که چطور همین حالا آبروی نصفه و نیمه آنان در وضعیت حمل و نقل به مدد همین خودروسوارانی حفظ شده که اکنون قصد گرفتن عوارضی تازه از آنان را دارند.