اقتصاد۲۴-در روز ورود نرخ برابری دلار به ریال بازار آزاد به کانال جدید ۷۵ هزارتومانی، بازار سرمایه نیز بالاخره از لابه‌لای اتفاقات و حواشی سال ۱۴۰۳ عبور کرد و شاخص کل به قله‌ای رسید که در آن یکشنبه سیاه ۱۶ اردیبهشت ماه سال گذشته را از دست داده بود و به شنبه سبز رسید. چنانکه شاخص کل بورس در آغاز هفته آخر پاییز ۱۴۰۳ با صعود پرقدرت ۵۸ هزار واحدی وارد کانال ۲.۶ میلیون واحدی شد و تمامی شاخص‌های بورس و فرابورس یکدست سبزپوش بودند.
روز گذشته، ارزش صف‌های فروش ۵۷ درصد افت را تجربه کرد و از آن سو، ارزش صف‌های خرید رشد ۲۹۲ درصدی را داشتند؛ به‌طوری که ارزش صف‌های خرید نزدیک ۵ هزار میلیارد تومان بود. اما ارزش معاملات کل و خرد نسبت به روز چهارشنبه، به ترتیب ۲۷ و ۳۰ درصد افت کردند.
همچنین دیروز بیش از ۲۸۰۰ میلیارد تومان وارد بازار شد که رکوردی جدید در این زمینه از ابتدای سال محسوب می‌شود. البته ارزش معاملات خرد، حدود ۸۵۰۰ میلیارد تومان بود که نسبت به هفته گذشته کاهش داشته است. دلیل اصلی این اتفاق هم نبود فروشنده و قفل شدن نماد‌ها در صف خرید بود. هرچند ظرف سه هفته گذشته بازار از محدوده‌های ۲ میلیون واحدی خود را به عدد ۲.۶ میلیون واحدی رسانده، اما هیجان خرید در بازار بسیار بالاست و در کنار آن امید برای رسیدن شاخص به اعداد بالاتر بیشتر است.
از مهم‌ترین اخبار تاثیرگذار بازار طی روز‌های اخیر می‌توان به پایان فعالیت سامانه ارز نیمایی و شروع سامانه ارز توافقی اشاره داشت. همچنین بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است که از این پس ارز شرکت‌های صادرکننده در بازار توافقی مورد معامله قرار خواهد گرفت که این موضوع محرک جدیدی برای رشد کلیت بازار و همچنین رشد سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور است؛ همچنین مبنای قیمت‌گذاری محصولات در بورس کالا نیز شامل تغییراتی خواهد بود و بر اساس ارز توافقی قیمت‌ها تعیین می‌شود که این موضوع نیز از دیگر محرک‌های بنیادی رشد بازار خواهد بود. این تحلیلگر بازار سرمایه خاطرنشان کرد: خبر مثبت دیگر، خبر کاهش مالیات تولید در لایحه جدید از ۲۵ درصد به ۱۵ درصد است؛ همچنین از سیاست دولت در خصوص حذف قیمت‌گذاری دستوری در صنایع مختلف نیز نباید غافل شد که عملی شدن این موضوع می‌تواند در آینده محرک جدیدی برای رشد بازار و به خصوص رشد سودآوری شرکت‌هایی با فروش داخلی باشد. از یک ماه پیش به این سو، سه چالش عمده پیش روی بازار سرمایه وجود داشت؛ اول نرخ دلار و چند نرخی بودن آنکه مشکلات بسیاری را در فضای کسب و کار‌ها و صنایع کشور به وجود آورده است. مورد دوم چالش ریسک‌های سیاسی و تحولات منطقه‌ای است که با سقوط رژیم بشار اسد در سوریه به اوج خود رسیده است. اما چالش سوم که به نوعی «سنگین‌ترین وزن» را در میان آنها دارد؛ بازگشت ترامپ به کاخ سفید است.
بازگشت ترامپ
اگر از همین مورد سوم شروع کنیم؛ باید گفت که تغییر سیاست‌های امریکا در قبال ایران به ویژه در حوزه فروش نفت مشکل‌ساز خواهد بود. به‌طور مثال، بر اساس داده‌های موسسه «کپلر»، صادرات نفت ایران به چین در ماه گذشته ۵۲۴ هزار بشکه کاهش یافته و به ۱.۳۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. به گفته «کپلر» کاهش ۵۲۴ هزار بشکه‌ای در صادرات ایران به دلیل اختلال در فعالیت ۱۴۷ نفتکش حامل نفت این کشور است که اخیرا تحت تاثیر تحریم امریکا قرار گرفتند. این اتفاق منجر به ایجاد انبار‌های شناور، عمدتا در نزدیکی مالزی و سنگاپور شده. چین نیز به محموله‌های نفت آفریقا روی آورده است.
اما کاهش تخفیف نفت ایران به حدود ۲ دلار بر بشکه و همچنین افزایش ریسک همکاری با ایران به دلیل تحریم‌های جدید، اصلی‌ترین دلیل این رخداد به نظر می‌رسد. بر اساس بودجه پیشنهادی دولت، بیش از ۱.۰۵۰ هزار میلیارد تومان از درآمد‌های دولت در بودجه امسال شامل ۵۰۹.۰۰۰ میلیارد تومان سهم دولت از صادرات نفت و ۵۴۱.۰۰۰ میلیارد تومانی منابع استقراضی از سهم صادرات نفت صندوق توسعه ملی است.
بیشتر بخوانید:مقاومت تاریخی بورس شکست
اگر شرایط فروش نفت بر اثر سختگیری‌های محتمل ترامپ مانند دوره دوم ریاست‌جمهوری روحانی، منجر به کاهش چشمگیر صادرات و درآمد‌های نفتی شود، در چنین حالتی هر میزان کاهش درآمد‌های ۱.۰۵۰ هزار میلیارد تومانی دولت منجر به کسری بودجه‌ای محسوس می‌شود.
این اتفاق در سال آینده می‌تواند دولت را به سمت انتشار اوراق قرضه سوق دهد تا بلکه بخش‌هایی از کسری بودجه خود را بپوشاند. در بودجه سال آینده ۲۳۰ هزار میلیارد تومان انتشار اوراق قرضه پیش‌بینی شده. اگر دولت بخواهد این رقم را از بازار سرمایه تامین مالی کند، تکلیف سایر شرکت‌ها و نیازمند به انتشار اوراق چه می‌شود؟ آنها باید اوراق را با چه نرخی منتشر کنند تا بتوانند تامین مالی کنند؟ اگر قرار باشد صندوق‌ها بخش عمده اوراق خزانه دولتی را خریداری کنند، تکلیف منابعش چه می‌شود؟ آیا سهام موجود در این صندوق‌ها به فروش و عایدات آن صرف خرید اوراق دولتی می‌شود؟ تکلیف بازار سهام چه می‌شود؟
پیشروی تحولات منطقه‌ای
ریسک‌های سیاسی شامل تغییراتی هستند که به دلیل تصمیمات دولت‌ها یا تحولات بین‌المللی بر اقتصاد کشور تاثیر می‌گذارند. این تغییرات می‌تواند شامل اعمال یا لغو تحریم‌ها، تغییرات سیاست‌های اقتصادی، تغییرات در قوانین مالیاتی و مقررات جدید تجاری باشد. در ایران، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و سیاست‌های متغیر داخلی، ریسک‌های سیاسی نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری ایفا می‌کنند. چرا این ریسک‌ها مهم هستند؟ چون یکی از نخستین بخش‌هایی که تحت تاثیر ریسک‌های سیاسی قرار می‌گیرد، بازار سهام است. تغییرات ناگهانی در سیاست‌های دولتی یا تحریم‌های جدید می‌تواند بر عملکرد شرکت‌های بورسی تاثیر بگذارد. برای مثال شرکت‌هایی که به واردات وابسته هستند، ممکن است با افزایش هزینه‌های تامین مواد اولیه و کاهش سودآوری مواجه شوند. بنابراین در هر تنش منطقه‌ای و با اوج‌گیری ریسک‌های سیاسی، معامله گران راه ورود به بازار را به‌طور موقت روی خود می‌بندند.
نرخ دلار
بانک مرکزی اعلام کرده که نرخ دلار نیما حذف می‌شود و تمامی معاملات ارزی کشور به مرور به بازار ارز تجاری منتقل می‌شود. همچنین از همین فردا، همه صادرکنندگان ملزم هستند، ارز حاصل از صادرات را برای مبادله با نرخ توافقی، در بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه کنند.
بازار بورس تهران در سه هفته گذشته با صحبت‌ها و حمایت‌های همتی وزیر اقتصاد مسیر صعودی را در پیش گرفته است و امروز نیز وزیر اقتصاد توییت دیگر را در صفحه شخصی خود قرار داد. عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد در توییتی نوشت: «قیمت‌گذاری دستوری در بازار‌ها از جمله بازار ارز، جز توزیع رانت، ایجاد فساد و تشدید سفته‌بازی و التهاب در بازار ارز نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد. بر اساس یافته‌های علم اقتصاد و تجربه خود در این سال‌ها می‌گویم که بدون مهار تورم، دفاع از نرخ‌های ارز غیرواقعی، اگر هم در کوتاه‌مدت فایده اندکی برای آن متصور شویم، پایدار نیست، بلکه با از بین بردن ذخایر ارزی، امنیت اقتصادی کشور را دچار آسیب جدی می‌کند.»
از نظر فعالان بازار سرمایه مسیر خوبی پیش پای بازار بورس اوراق بهادار تهران قرار دارد و تعداد زیادی از شرکت‌های حاضر در بورس می‌توانند از زیان‌های سال‌های گذشته خود بکاهند و در مسیر صعود آوری قرار بگیرند. شرکت‌های بسیار بزرگ و تاثیرگذار بورس، عمدتا صادرات‌محور هستند در نتیجه تغییر سیاست‌های ارزی بر آنها اثرگذار است. به همین دلیل راه‌اندازی سامانه یکپارچه بازار توافقی ارز و حذف نرخ نیمایی، این دسته از شرکت‌های بورس، از دایره مشکلات ارزی رها می‌شوند.