اقتصاد۲۴-زبان قاصر و کلمات الکن هستند برای تشکر از علیرضا زاکانی، شهردار تهران. درست زمانی که تهران آلوده‌ترین شهر دنیا معرفی شده و تمام مسئولان برای کاهش شاخص آلودگی به هم گره خورده‌اند، زاکانی ادعا می‌کند توانست بزرگترین معضل تهران را پس از نیم قرن حل کند.
اینطور به نظر می‌رسد که یک شهر رویایی وجود دارد که مدیران شهری بهترین مدیریت را در آن اعمال می‌کنند و مردم این مدینه فاضله نقاشی‌هایی هستند بدون ریه و بی‌جان که همیشه اقدامات شهرداری را تحسین می‌کنند. کمی این‌سوتر از رویا مدیران شهری و در واقعیت، اما هزاران نفر از مردم تهران و دیگر کلانشهر‌های ایران در آلودگی سکته می‌کنند و جان می‌بازند. پایتخت‌نشینان سال‌هاست که حسرت هوای پاک را یدک می‌کشند و حتی تصویب قانون هوای پاک هم آنها را از مرگ آلوده نجات نداده است.
درست در بدترین شرایط آلودگی هوا سکان‌دار شهرداری که در شرق تهران و درست در کنار یکی از راه تنفسی شهر تهران - پارک ملی سرخه حصار - کارخانه آسفالت بنا کرده، نمره خیلی خوبی به عملکرد خود در کنترل و رفع آلودگی هوا می‌دهد تا مصداق بارزی باشد برای «خودگویی و خود خندی، عجب مرد هنرمندی».
از سال اول شروع به کار زاکانی (در سال۱۴۰۰) ادعا شد: «قرارداد‌هایی برای اضافه شدن اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت منعقد شده است که در تاریخ بلدیه بی‌سابقه بوده؛ هیچ شهرداری حتی محمدباقر قالیباف هم نتوانسته است این حجم قراداد امضا کند.»
با وجود ادعای خریداری بیش از ۵۲۰۰ اتوبوس، تاکنون کمی بیش از ۱۰۰۰ دستگاه اتوبوس به تهران اضافه شده است و وعده‌ها همچنان پابرجا و در تبلیغات شهری پررنگ هستند.
پربیراه نیست اگر مدیریت زاکانی در شهرداری را از جمله دوره‌های سیاه محیط‌زیستی دانست چراکه هزاران درخت در تهران قتل‌عام شدند و قبح قطع درختان آنقدر از بین رفت که دیده شدن نمای بی‌قواره و بی‌هویت ساختمان‌ها هم بهانه‌ای باشد برای قطع درختان. اما زاکانی بیشتر روی وعده‌هایش تکیه کرده و معتقد است که ورود اتوبوس‌هایی که وعده داده می‌تواند آلودگی هوا را کاهش دهد.
خشک شدن ۱۲ هزار اصله درخت
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران آبان سال گذشته در تذکر پیش از دستور شورای شهر تهران با اشاره به خشک شدن ۱۲ هزار اصله درخت در سه بوستان جنگلی پایتخت (سرخه حصار منطقه ۱۳، لویزان منطقه ۴ و بوستان چیتگر واقع در منطقه ۲۲) گفت: «در شعبه کمیسیون ماده ۷ که من حضور دارم، پرونده‌ای وصول شد که در آن شهرداری منطقه ۱۳ و سازمان بوستان‌ها از پیمانکار بوستان سرخه حصار شکایت داشتند و ادعا کردند که پیمانکار موجب خشک شدن ۱۵۵۳ اصله درخت شده است. در شکایت شهرداری آمده بود که محیط بُن این درختان خشک شده، ۴۵ تا ۱۳۲ سانتیمتر بود و درخواست کرده بودند که برای پیمانکار جریمه ۶۰ میلیارد تومانی در نظر گرفته شود.»
بیشتر بخوانید:زاکانی از هیئت امنای دانشگاه تهران حذف شد!
او افزود: «جمعاً در این سه بوستان ۱۲ هزار و ۷۰۳ درخت خشک شده‌اند که یک فاجعه است. ما برای هر درختی که شهروندان قطع کنند بعضاً حدود یک میلیارد جریمه در نظر می‌گیریم و این درختان ریه‌های تنفسی شهر هستند.»
سازمان محیط‌زیست سکوت را بشکند
محمد درویش، کنشگر محیط‌زیستی است و شهرداری به دلیل افشای قطع بیش از ۱۶هزار درخت در تهران آن‌هم در دوره ششم مدیریت شهری و علیرضا زاکانی از او شکایت کرد. اما شکایت شهرداری با ارائه ادله و مستندات درویش در محکمه شکست خورد و نتوانست او را محکوم و وادار به سکوت کند.
درویش درباره آلودگی هوای تهران و قطع درختان پایتخت به هم‌میهن گفت: «ما جلسه‌ای با مدیران شهرداری داشتیم که عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری و محمدصابر باغخانی‌پور، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران و شهردار منطقه ۲۲ و جامعه محلی حضور داشتند.
آنها عمق فاجعه در منطقه چیتگر را از نزدیک دیدند که درختان در حال خشک شدن بودند. آقای محمدخانی با صداقت اعلام کرد که از عمق فاجعه خبر نداشته و فکر نمی‌کرد که حرف‌های ما درست باشد. او قول داد که این موضوع را پیگیری کند. جمع‌بندی جلسه این بود که باید از محل فاضلاب منطقه ۲۲ که معضل ایجاد می‌کند، درختان در معرض خشکی را آبیاری کرده و جلوی خشک شدن آن را بگیریم.»
او افزود: «واقعیت این است که ساخت و ساز در منطقه ۲۲ که عمدتاً به دوره شهرداری آقای قالیباف مربوط است، خطای آشکار محیط‌زیستی بود که قالب باد آن از غرب به شرق می‌وزد و با این بلندمرتبه‌سازی‌ها جلوی وزش باد از غرب به تهران گرفته شد و به ابعاد آلودگی افزودیم چراکه آلودگی دست‌کم با وزش باد تعدیل پیدا نمی‌کند.»
این کنشگر محیط‌زیستی با اشاره به انجام ۲۷ میلیون سفر در تهران، تاکید کرد: «دلیل این حجم سفر در تهران آن است که وزارت نیرو طرح انتقال آب از چندین سد به تهران را اجرا کرد و حتی از سرشاخه‌های کردستان، کل رودخانه کرج و آبی که به خزر سرریز می‌شد آب به تهران انتقال دادند و برای شهری که ظرفیت زیستی آن کلاً ۲/۵ تا ۳ میلیون نفر است، ۱۰ میلیون اقامت شب ایجاد شده و سرزیر آن را در شهرک‌ها اسکان دادند و نزدیک به ۱۸ میلیون نفر در یک منطقه بسیار کوچک ایران اقامت دارند که بحران بزرگ آلودگی هوا، ترافیک و آلودگی صوتی ایجاد کرده است.
بسیاری در این معضل بحران آلودگی هوا به وظایف خود عمل نکرده‌اند. تنها کشور جهان هستیم که میزان سرمایه‌گذاری در بهبود و افزایش حمل و نقل عمومی نسبت به ۱۵ سال قبل کمتر شده است. این موضوع هم به دولت اول آقای روحانی مربوط می‌شود. یعنی زمانی که مردم خرید خودرو‌های بی‌کیفیت را تحریم کردند، دستور دادنِ وام ۲۵ میلیون تومانی (که ۷۰ درصد قیمت خودرو بود) را صادر کرد تا تحریم خودرو را بشکنند. اگر همان ۲۵ میلیون تومان‌ها را در گسترش حمل و نقل عمومی به‌ویژه در حوزه حمل و نقل ریلی هزینه کرده بودند، تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز با چنین بحرانی روبه‌رو نبودند. مشکل ما قبل از هزینه پول عزم مدیرانی است که مصلحت‌های واقعی کشور را ندیدند و به اینجا رسیدیم.»درویش با اشاره به نمره خیلی خوبی که زاکانی به خود داده، بیان کرد: «آقای زاکانی به جای اینکه نمره خوب به خود بدهد یا ندهد، باید با شجاعت واقعیت‌ها را با مردم مطرح کند. مردم می‌فهمند که اتوبوس‌های موجود در تهران کمتر از ۲۰ درصد، واقعیت و اتوبوس‌های مورد نیاز پایتخت است. وقتی مد‌های حمل و نقل عمومی باکیفیت در شهر ایجاد نشود، مردم چاره‌ای ندارند جز اینکه از خودرو‌های شخصی خود استفاده کنند. آقای زاکانی باید به سمت گسترش حمل و نقل پاک پیش می‌رفت نه آنکه عزم دوران مدیریتی خود را روی توسعه بزرگراه‌ها، تقاطع‌های غیرهمسطح و پارکینگ‌ها بگذارد.»
او با بیان اینکه اخیراً شاهدیم که در حال تکمیل کردن مسیر ۴۷ کیلومتری دوچرخه‌سواری در منطقه ۲ هستند که از دوره قبل شروع شده بود، تاکید کرد: «اگر اتفاق بیفتد یکی از طولانی‌ترین مسیر‌های دوچرخه‌سواری است. روز‌های اول حضور آقای زاکانی در شهرداری مسیر‌های دوچرخه‌سواری را برداشتند و معتقد بودند توسعه این مسیر‌ها اشتباه است. مطالبه‌گری‌ها باعث شده که درک کنند باید در این زمینه کار جدی صورت بگیرد. دنیا به این نتیجه رسیده که به جای ساخت اتوبان و پل، نمی‌تواند مشکل آلودگی را حل کند. به همین دلیل مد‌های حمل و نقل پاک ایجاد کرده و پس از آن هزینه استفاده از خودرو‌های شخصی را افزایش داده است.»
این کنشگر محیط‌زیستی با اشاره به تصویب قانون هوای پاک، گفت: «۸ سال از تصویب این قانون می‌گذرد، اما تقریباً تمام دستگاه‌های متولی این قانون ترک فعل کرده و به وظایف خود عمل نکرده‌اند و اجرا نشدن این قانون دلیل روبه‌رو شدن با بحران آلودگی هوا است. در دولت آقای رئیسی پیشنهادی مطرح شد؛ «به دلیل اینکه اجرای این قانون سخت است، آن را تعدیل کنیم.» در حقیقت خواستند به جای اجرا آن را تعدیل کنند. تا زمانی که قوانین بالادستی وجود نداشته باشد که طبق آن بتوانیم یقه مدیرانی که به قانون عمل نمی‌کنند را بگیریم، پرداختن به معلول‌ها تنها ذهن و روح مردم را بیش از پیش خراش می‌دهد و مشکلی را حل نمی‌کند.»
درویش تاکید کرد: «در حال حاضر سازمان حفاظت از محیط‌زیست باید در راستای وظیفه نظارتی خود، شفاف اعلام کند از ۲۳ دستگاهی که متولی قانون هوای پاک هستند کدام به وظایف خود عمل کرده و کدام دستگاه‌ها به وظایف خود عمل نکرده‌اند. سازمان برنامه و بودجه، آموزش و پرورش، وزارت نیرو، صداوسیما، سازمان شهرداری‌های کشور، وزارت نفت و... چه سهمی داشتند و چه اقداماتی انجام دادند.
بیشتر بخوانید:زاکانی از هیئت امنای دانشگاه تهران حذف شد!
وقتی سازمان حفاظت از محیط‌زیست سکوت می‌کند چه انتظاری از دیگران داریم؟ دوره قبل هم فراکسیون محیط‌زیست مجلس طی گزارشی از ترک فعل‌ها پرده برداشت و در نهایت قوه‌قضائیه حکم سه سال انفصال از خدمت برای معاون محیط‌زیست و معاون وزارت نیرو صادر کرد. امیدوارم در دوره ریاست خانم انصاری در سازمان محیط‌زیست این ملاحظه‌کاری‌ها کنار گذاشته شود و شفاف با مردم و رسانه‌ها صحبت کند و مقصران اصلی عدم اجرای قانون هوای پاک را معرفی کند. سازمان محیط‌زیست باید یقه آقای زاکانی را بگیرد و بگوید شما که نمره قبولی به خود دادید، بند‌هایی را اجرا نکرده‌اید، اما زمانی که سازمان سکوت می‌کند، معلوم است که چنین هرج و مرج اطلاعاتی ایجاد می‌شود.»
شهرداری یازدهمین دستگاه موظف است
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با این وجود معتقد است که شهرداری در این دوره در اجرای قانون هوای پاک نمره خوبی کسب کرده است. او در گفت‌و‌گو با هم‌میهن تاکید کرد: «در قانون هوای پاک وظایفی بر عهده ۲۳ دستگاه گذاشته‌اند. از این ۲۳ دستگاه، ۱۰ دستگاه ماموریت اول را در قانون هوای پاک بر عهده دارند و پس از آن شهرداری در رتبه دستگاه یازدهم اجرای هوای پاک قرار دارد. وزارت نیرو که باید در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر تلاش می‌کرد به وظایف خود عمل نکرده و ضعیف‌ترین دستگاه است در اجرای قانون هوای پاک. دستگاه‌هایی که وظایف اساسی را در این قانون دارند، ضعیف عمل‌کرده‌اند.»
او با اشاره به اینکه ۱۴۰۰ اتوبوس در دوره ششم مدیریت شهری به ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت اضافه شده است، گفت: «اما طبق سیاهه انتشار آلایندگی‌ها در تهران، میزان آلایندگی حمل و نقل عمومی قابل توجه نیست. با این وجود مدیریت شهری – شورای شهر و شهرداری – ۵۰ درصد بودجه را به توسعه حمل و نقل عمومی اختصاص داد. این به غیر از قرارداد چین است. حدود ۸۰ درصد خودرو‌های برقی، واگن‌ها و اتوبوس‌ها به ناوگان فعلی اضافه می‌شود. قرارداد چین منعقد شده و اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها به تدریج در حال ورود به پایتخت هستند. اما ساخت واگن‌ها زمان‌بر است و سال بعد به ناوگان حمل و نقل عمومی شهر تهران در مترو اضافه خواهند شد. در کل شهرداری تهران در قانون هوای پاک نمره‌خوبی را می‌گیرد.»
رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اینکه در سال جدید نیز تهیه سیاهه انتشار نیز شروع شده است، افزود: «در دوره قبل در خصوص سیاهه انتشار هیچ اقدامی صورت نگرفت، اما در این دوره، دانشگاه علم و صنعت برنده تهیه این سیاهه شده و کار مطالعاتی آن شروع شده است. غیر از این نیز بیش از ۳ میلیون اصله درخت در تهران به ویژه کمربند سبز پایتخت کاشته شده است.»
پیرهادی با بیان اینکه یکی از مشکلات جدی در تهران کمبود آب برای آبیاری درختان است، گفت: «در حوزه آبیاری، برای پیشگیری از خشک شدن درختان اقدامات خوبی صورت گرفته است. در سال ۱۴۰۳ فقط حدود ۳ هزار میلیارد تومان برای تامین مباحث زیرساختی و هوشمندسازی حوزه آب در بودجه شهرداری در نظر گرفته‌ایم. در مجموع این اقداماتی که در قانون هوای پاک در شهرداری صورت گرفته خوب بوده است.»