اقتصاد۲۴- بار دیگر تهران و ۲۰ استان دیگر کشور تعطیل شدند و تیتر رسانه‌ها این بود؛ «ایران تعطیل شد.» حالا آلودگی هوا و ناترازی‌ها دست‌به‌دست هم داده و دولت را در شرایط بحرانی قرار داده است. دولتی که هنوز عمرش به پنج ماه هم نرسیده است. با این وجود بسیاری از منتقدان دولت معتقدند که با مدیریت می‌توان از بحران ناترازی‌ها و آلودگی گذر کرد. با وجود آن‌که ایران دومین کشور دارای منابع انرژی در کشور به‌حساب می‌آید، بحران ناترازی و آلودگی هوا سالیان سال است که گریبان مردم ایران را گرفته و آنها مجبورند با خاموشی‌ها به‌ویژه بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، برای زنده ماندن تقلا کنند. مهم‌تر آن‌که هیچ توضیح رسمی‌ای درباره این تعطیلی‌ها نیز منتشر نشده است. حتی مسئولان درباره انرژی هسته‌ای و سهم آن در این ناترازی‌ها نیز اظهارنظر و اطلاع‌رسانی نمی‌کنند.
تعطیلی‌های یکشنبه
سیدکمال‌الدین میرجعفریان، سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران از تداوم آموزش غیرحضوری کلاس درس مدارس در تمام مقاطع تحصیلی استان تهران، برای امروز (یکشنبه ۲۳ دی‌ماه) به‌دلیل استمرار آلودگی هوا خبر داد.
ضرر تعطیلی‌ها بر اقتصاد ایران
آنطور که برخی از رسانه‌ها منتشر کردند: «بعد از هر روز تعطیلی، ۲۱ هزار میلیارد تومان به اقتصاد ایران خسارت وارد می‌شود. تعطیلی‌های اخیر به‌دلیل ناترازی انرژی، تقریباً ۲۸۰ میلیون دلار روزانه به اقتصاد کشور ضرر وارد کرده. درواقع با نرخ تقریبی دلار ۷۵ هزار تومانی، هر روز تعطیلی حدود ۲۱ هزار میلیارد تومان ضرر برای ایران است. مقاله‌ای که دو سال پیش پژوهشگران با همکاری آزمایشگاه رشد دانشگاه هاروارد حاکی از این است که طبق مطالعات بر ۲۰۰ کشور جهان، یک‌روز تعطیلی حدود ۲۰ درصد از تولید ناخالص روزانه را کاهش می‌دهد. البته این کاهش در تولید صنعتی بیشتر است و در بخش‌های کشاورزی قابل تشخیص نیست. طبق آمار‌های موجود سال گذشته میلادی، تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۴۰۱ میلیارد دلار بوده و درحقیقت ایران با کسر روز‌های تعطیل روزانه یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار تولید ناخالص داخلی داشته که ۲۰ درصد آن ۲۸۰ میلیون دلار می‌شود. با دلار ۷۵ هزار تومان، چیزی بالغ بر ۲۱ هزار میلیارد تومان خسارت به اقتصاد ایران وارد می‌شود. درست است که قطعی برق ممکن است در صنایع بزرگ مانند تأسیسات نفتی، ضرر و زیانش بیشتر باشد، اما تعطیلی‌ها می‌تواند بهره‌وری نیروی انسانی را افزایش داده و با فعالیت آنها در روز‌های پس از تعطیلات بخشی از این ضرر جبران شود.»
روز گذشته ادارات، دانشگاه‌ها و مدارس استان‌های فارس، خراسان رضوی، اصفهان، اردبیل، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، گلستان، همدان، سمنان، زنجان، کرمان، قزوین، مازندران، قم، خراسان جنوبی، چهارمحال‌وبختیاری، کرمانشاه و کردستان به‌دلیل صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش ناترازی انرژی تعطیل شده است. تصمیمات تعطیلی این استان‌ها نیز در ستاد مدیریت بحران و کارگروه مدیریت بهینه مصرف سوخت استان گرفته شده است.
بیشتر بخوانید:انتقاد تند یک نماینده مجلس از تعطیلی برای آلودگی هوا
دلیل تعطیلی برخی از استان‌ها نیز که تعداد آنها اندک است، آلودگی هوا اعلام شده است. بر این اساس ادارات، دانشگاه‌ها و مدارس استان‌های تهران، البرز و آذربایجان شرقی به‌دلیل آلودگی هوا تعطیل اعلام شدند. تصمیم تعطیلی این استان‌ها نیز در کارگروه اضطرار آلودگی هوای استان گرفته شده است. روز گذشته شاخص هوای تهران روی ۱۴۵ بود و پایتخت ایران در دهمین ماه امسال بیش از پنج روز هوای پاک را تجربه نکرده است.
ریشه بحران‌ها کجاست؟
مجید یونسیان، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی نیز در یادداشتی با عنوان «تعطیلات تا کی؟» نوشت: «شنبه تقریباً همه مملکت تعطیل شده است، بدون اینکه هیچ مقام دولتی‌ای به‌درستی توضیح قانع‌کننده‌ای بدهد که دلیل آن چیست. به‌نظر می‌رسد کمبود برق و گاز می‌تواند علت اصلی این موضوع باشد؛ گرچه، چون دقیق و روشن اطلاع‌رسانی نشده، محتمل است که علت دیگری هم باشد. اما ترجیحاً اگر علت ان کمبود برق و گاز باشد، این سوال مطرح است که ریشه اصلی این بحران کجاست. علی‌القاعده آنچه به‌طور عادی گفته می‌شود، ناترازی انرژی ناشی از کاهش تولید گاز، افزایش مصرف و سرمای هواست؛ اما اینها سال‌های پیش هم بود. وضعیت کنونی ناشی از یک چرخه معیوب در مدیریت کشور است؛ مدیریتی که تاکنون باری به هر جهت و مبتنی بر سلیقه و اراده‌های فردی و جناحی بوده است. حلقه مفقوده در مدیریت کشور فقط یک کلمه است؛ قانون. قانون آن چیزی نیست که روی کاغذ نوشته می‌شود. اگر این ملاک باشد، ما بهترین، کامل‌ترین و مترقیانه‌ترین قوانین را داریم.»
کاهش ۵۰ درصدی مالیات‌های دولت
درحالی‌که محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور روز گذشته سعی داشت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و مردم را تشویق کند که به میدان بیایند تا ۸ درصد رشد اقتصادی تحقق یابد، بیژن پناهی‌زاده، معاون خانه صنعت و معدن اعلام کرد که ناترازی‌ها سود واحد‌های تولیدی را می‌بلعد. او در اعتراض به این تعطیلی‌ها گفت: «تحمیل این تعطیلی‌ها علاوه بر تعطیلات رسمی، آن‌هم به‌دلیل ناترازی‌ها سود یک‌ساله واحد‌های تولیدی را از بین می‌برد و عملاً زیان انباشته ایجاد می‌کند. با این شرایط دولت سال آینده انتظار نداشته باشد که مالیات پیش‌بینی شده در بودجه تحقق یابد. این شرایط تا ۵۰ درصد مالیات سال آینده محقق نمی‌شود. ممکن است دولت مالیات از محل تورم بگیرد که یک دور باطل است و خودش اولین قربانی تورم می‌شود. چون بیشترین میزان پرداختی را دولت دارد. ادارات و ارگان‌ها مگر چقدر برق مصرف می‌شود؟ چرا بعضی از استان‌ها که در این فصل، نه کولر روشن می‌کنند، نه بخاری؛ تعطیل می‌شوند؟ چک‌های بانکی استان‌های تعطیل چک برگشت می‌خورد، می‌دانید چه مشکلاتی با تعطیلی ادارات و بانک‌ها به وجود می‌آورید؟ تعطیل کردن که کاری ندارد. اما به تبعات آن واقف هستید؟»
بیشتر بخوانید:لغو تمامی مسابقات فوتبال استان تهران
وابستگی ۸۰ درصدی ایران به گاز
بسیاری از مردم نیز به صادرات گاز اعتراض دارند و معتقدند، زمانی که خودمان با ناترازی‌ها دست به گریبان هستیم چرا باید گاز صادر شود؟
عبدالحسین همت سراپرده، نماینده زرند و کوهبنان و عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌و‌گو با هم‌میهن به این سوال پاسخ داد و تاکید کرد که صادرات زیادی به خارج از کشور نداریم. او با اشاره به ناترازی انرژی در کشور افزود: «ناترازی‌ها متعلق به امروز و دیروز نیست، بلکه سال‌ها پیش شروع شده و به‌تازگی شدت گرفته است. سیاست‌های اشتباه باعث شده که کشور با این بحران روبه‌رو شود و در عرض یکی، دو روز هم حل نمی‌شود. در کوتاه‌مدت تنها می‌توان این موضوع را مدیریت کرد، اما چند سال طول می‌کشد که این ناترازی‌ها از بین برود. به همین دلیل سیاست‌گذاری‌ها در بحث انرژی باید تغییر کند.»
همتی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد انرژی کشور را گاز تامین می‌کند، گفت: «کشور‌های دیگر سیاست‌های متنوع‌تری در انرژی دارند. برخی از کشور‌ها به‌طور میانگین ۱۳ تا ۱۴ درصد انرژی هسته‌ای دارند و حدود ۱۴-۱۳ درصد انرژی بر پایه انرژی‌های تجدیدپذیر و خورشید و ۲۳ درصد گاز استفاده می‌کنند. درحالی‌که ایران وابستگی بسیاری به گاز دارد و در ایران انرژی هسته‌ای یک تا دو درصد و انرژی خورشیدی یک تا دو درصد انرژی را تامین می‌کند. این وابستگی معضل بسیار زیادی را به وجود آورده است.
باید منابع انرژی‌های کشور را متنوع کنیم. تنها از انرژی خورشیدی می‌توان تمام برق ایران را تولید کرد. درحال‌حاضر ۳۰ درصد گاز کشور برای تولید برق مصرف می‌شود، اما اگر برق کشور را از سیستم خورشیدی تامین کنیم، می‌توانیم گاز را به پتروشیمی‌ها، فولاد و صنایع بزرگ بدهیم تا محصولات باارزش‌تری تولید شود. کشور ما حتی این ظرفیت را دارد که از انرژی خورشیدی برق بیشتری تولید و صادر کند؛ چراکه قیمت برق در دنیا بالاست. باید یک برنامه بلندمدت در حوزه تدوین شود. هرچند تا آخر برنامه هفتم باید ۱۲ هزار مگاوات برق تجدیدپذیر تولید شود. درحال‌حاضر ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ مگاوات برق تجدیدپذیر تولید می‌شود که حدود ۸۰ درصد این تولید خورشیدی و ۲۰ درصد بادی است.»
این عضو کمیسیون انرژی در پاسخ به این سوال که چرا در این شرایط گاز و برق صادرات انجام می‌شود؟ گفت: «این صادرات براساس قرارداد‌های بلندمدت است که می‌تواند ۲۰ تا ۳۰ ساله هم باشد. اگر پس از چند سال به تعهدات خود در قرارداد عمل نکنیم، با جریمه‌های سنگین روبه‌رو می‌شویم. قرارداد‌های بلندمدت این محدودیت‌ها را دارد. البته درصد این قرارداد‌ها جزئی است. در شرایط عادی که با کمبود روبه‌رو نباشیم صادرات خوب است و برای هر مترمکعب حدود ۳۰ سنت (۲۵ هزار تومان) هزینه می‌گیریم. اما به مردم خودمان حدود ۳۰۰ تومان (به‌طور میانگین که بسیار پرمصرف تا ۱۱ هزار تومان) و به صنایع ۸ هزار تومان می‌دهیم. اما صادرات را در شرایط ناترازی توصیه نمی‌کنیم.»
همتی به دولت پیشنهاد کرد: «بهتر است که به یک هاب (انتقال‌دهنده) انرژی تبدیل شده و تجارت گاز را جدی بگیرد. انتقال یک تجارت خوبی است که کشور می‌تواند انرژی را از یک کشور گرفته و به کشور دیگری ارسال کند و حتی در این میان به‌جای گرفتن هزینه، می‌توانیم گاز بخریم تا ناترازی‌ها را تامین کنیم.»