اقتصاد۲۴- در دنیا فوبیا‌های گوناگونی وجود دارد که پیش‌تر هم در مورد نادرترین آنها مطلبی نوشته‌ایم. اما برخی از افراد هستند که با وجود این‌که سفر هوایی جزو امن‌ترین راه‌ها برای مسافرتند، اما باز هم آن را به دلیل ترسی که از هواپیما و پرواز دارند آن را انتخاب نمی‌کند.
البته همه از پرواز دچار دلهره و هیجان می‌شوند، اما برخی نسبت به آن ترس یا فوبیا دارند. در این مورد پژوهش‌های زیادی انجام شده است که نشان می‌دهد ۴۰ درصد مردم با استرس و اضطراب ناشی از پرواز روبه‌رو هستند و هنگامی‌که قصد سوارشدن به هواپیما و سفر هوایی را دارند دچار آن می‌شوند.
در مطالب پیشین در مورد تفاوت میان ترس و فوبیا توضیحاتی ارائه و توضیح دادیم که ترس و فوبیا دو عملکرد کاملا متفاوتند. ترس یک واکنش آنی به موقعیت خارجیست، اما فوبیا ترسیست بیمارگونه که همیشه با فرد همراه است و ربطه به موقعیت خطرناک ندارد.
شاید فکر کنید این فوبیا نمی‌تواند چندان مهم باشد، اما اگر کسی براساس نوع زندگی و شغل خود ناچار به پرواز باشد این ترس می‌تواند تمام زندگی او را تحت‌الشعاع قرار دهد و کیفیت زندگی‌اش را از بین ببرد.
ترس از پرواز چیست؟
ترس از پرواز یا آویوفوبیا، نوعی اختلال اضطرابی است که باعث می‌شود فرد هنگام فکر کردن به پرواز یا سوار شدن به هواپیما دچار استرس و وحشت شود. این ترس ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تجربه قبلی ناخوشایند، شنیدن اخبار مربوط به سوانح هوایی، یا اضطراب کلی نسبت به کنترل نداشتن بر وضعیت شکل بگیرد. برای بسیاری از افراد، ترس از پرواز تنها به خود هواپیما محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند با مسائل دیگری مانند ترس از ارتفاع، فضا‌های بسته یا جمعیت همراه باشد.
این ترس اغلب با علائم جسمی و روانی متعددی ظاهر می‌شود. فرد ممکن است قبل یا هنگام پرواز احساس تنگی نفس، تعریق، لرزش، ضربان قلب سریع و تهوع کند. از نظر روانی، افکار منفی مانند احتمال سقوط هواپیما یا نبود راه فرار، به افزایش این اضطراب دامن می‌زند. این ترس می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که فرد را از سفر هوایی کاملاً بازدارد و محدودیت‌هایی در زندگی شخصی یا حرفه‌ای‌اش ایجاد کند.
یکی از عوامل مؤثر در ایجاد ترس از پرواز، ناآگاهی از عملکرد هواپیما و امنیت پرواز است. بسیاری از افراد نمی‌دانند که هواپیما‌ها چگونه طراحی شده‌اند تا حتی در شرایط دشوار هم ایمن باشند. همچنین، عواملی مانند فشار اجتماعی، اضطراب‌های روزمره، یا حساسیت به کنترل نشدن شرایط می‌توانند این ترس را تشدید کنند. در برخی موارد، این ترس ریشه در اختلالات دیگر مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا ترس‌های کلی‌تر مانند آگورافوبیا دارد.
برای مقابله با ترس از پرواز، روش‌های متعددی وجود دارد. یکی از راه‌های مؤثر، آموزش در مورد ایمنی پرواز و نحوه عملکرد هواپیما است که می‌تواند نگرانی‌های غیرمنطقی را کاهش دهد. روش‌های درمانی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT)، تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن نیز به افراد کمک می‌کنند تا ترس خود را مدیریت کنند. در موارد شدیدتر، پزشکان ممکن است دارو‌های ضداضطراب یا آرام‌بخش تجویز کنند.
ترس از پرواز مسئله‌ای رایج است، اما با تلاش و بهره‌گیری از روش‌های درمانی مناسب می‌توان آن را کاهش داد یا حتی برطرف کرد. این امر به افراد اجازه می‌دهد بدون نگرانی از سفر‌های هوایی لذت ببرند و محدودیت‌های زندگی‌شان را کاهش دهند.
فوبیای پرواز چه علائمی دارد؟
کسانی که مبتلا به فوبیای پروازند با هر فکر به پرواز دچار استرس و ناراحتی شدید می‌شوند به‌گونه‌ای که حتی گاه ادامه زندگی را برایشان دشوار می‌کند.
در ادامه به برخی از علائم فیزیکی ترس از پرواز اشاره می‌کنیم:
- احساس خفگی
- لرز
- نداشتن تمرکز
- اختلال در اندیشیدن
- سرگردانی
- ناراحتی‌های گوارشی
- برافروختگی
- بالارفتن ضربان قلب
- حالت تهوع
- تحریک‌پذیری
- تنگی نفس
- عرق‌کردن
در میان افرادی که این فوبیا در آنها حاد و شدید است ممکن است فرد دچار پنیک شود به این معنی‌که فرد در دوره‌ای کوتاه از ترس شدید است که می‌تواند علائمی مانند تپش قلب، احساس جداشدن از واقعیت و ترس از مردن داشته باشد
بیشتر بخوانید:جوشاندن آب میکروب‌های آن را از بین می‌برد؟
جالب این‌جاست افرادی که فوبیای پرواز دارند در فرودگاه اصلا حالت بدی ندارند، اما به محض این‌که برای سوارشدن به هواپیما آماده می‌شوند ترس به سراغشان می‌آید. البته این مربوط به کسانیست که در مراحل ضعیف این فوبیا هستند چراکه افراد مبتلا به این فوبیا و در نوع شدید آن از مدت‌ها پیش از سفر و تنها با شنیدن در مورد آن دچار استرس و ناراحتی می‌شوند.
چرایی به‌وجودآمدن فوبیای پرواز
اگرچه دلیل و چرایی این فوبیا روشن نیست، اما عوامل گوناگونی وجود دارند که می‌توانند در به‌وجودآمدن آن تاثیر داشته باشند. همان‌گونه‌که اشاره کردیم در این زمینه پژوهش‌های فراوانی انجام شده است که نشان می‌دهد این فوبیا جزو ترس‌هاییست که از فرد به فرد دیگر متفاوت است و از مجموعه‌ای از عوامل فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی سرچشمه می‌گیرد.
۱-مشکلات جسمی
اگر فردی دارای برخی مشکلات جسمی باشد ممکن است آن مشکلات سبب ترس او از پرواز شوند.
باید بدانید انسداد سینوس یا گوش میانی در پرواز می‌تواند سبب درد یا سرگیجه شود. جالب این‌جاست که سرماخوردگی، مشکلات مزمن سینوسی و سرگیجه یا اختلالات گوش هم می‌توانند ترس از پرواز را در افراد به‌وجود آورند.
مشکلات قلبی و عروقی هم می‌توانند ترس از پرواز را در افراد افزایش دهند.
اگر شما هم یکی از این مشکلات را دارید و البته نسبت به پرواز و سفر هوایی ترس و استرس زیادی دارد پیش از پرواز حتما با پزشک خود مشورت کنید تا میزان ترس و خطر را به کم‌ترین اندازه خود برسانید.
۲-اختلالات روانی
برخی از اختلالات و مشکلات روانی ممکن است سبب بروز ترس از پرواز شوند.
ترس از ارتفاع: کسانی‌که این ترس و فوبیا را دارند ممکن است دچار فوبیای ترس از پرواز هم باشند.
کلاستروفوبیا: کسانی‌که مبتلا به کلاستروفوبیا هستند اغلب به‌دلیل فضای محدود هواپیما دچار ترس پرواز هم می‌شوند.
فوبیای اجتماعی یا ترس از میکروب: افرادی‌که دچار اختلال اضطراب اجتماعی یا ترس از میکروب هستند اغلب دچار فوبیای پرواز هم می‌شوند، زیرا مجبورند در هواپیما مدت زمان زیادی را با غریبه‌ها بگذرانند.
آب و هوای بد و تلاطم‌های هوایی و تاخیر در سفر هم می‌تواند عوامل روانی دیگری باشند که امکان ایجاد ترس از پرواز را در فرد به‌وجود آورند.
۳-مسائل اجتماعی
داشتن تجربه تلخ: ممکن است اگر کسی خود یا خانواده و نزدیکانش دچار حادثه‌ای در هواپیما شده باشند دچار این ترس شود. البته برخی حتی با دیدن یا شنیدن این مسائل هم ممکن است این ترس را تجربه کنند. جالب این‌جاست که پژوهش‌ها نشان می‌دهند بسیاری از مردم پس از حملات ۱۱ سپتامبر دچار آئروفوبیا شدند.
محیط و اطرافیان: اگر پدرومادر یا دوست و آشنایان نزدیک از پرواز بترسند ممکن است این ترس را به دیگری و به‌ویژه کودکان انتقال دهند. این مسئله یکی از علل شایع فوبیای پرواز در کودکان است. البته بسیاری از بزرگ‌سالان هم تحت‌تأثیر این عامل قرار می‌گیرند. برای نمونه ممکن است فرد این ترس را از خویشاوندان یا دوست دیگری دریافت کند، اما به نظر می‌رسد والدین بیش‌ترین نقش را در ایجاد این فوبیا دارند.
دیگر عوامل: موضوع جالب این‌جاست که ممکن است ریشه این ترس در چیزی کاملا بی‌ربط با پرواز باشد. برای نمونه اگر فرد بلافاصله پس از ارتقا به شغلی که مدام به سفر نیاز دارد به‌وجود آید یا کودکانی که ناچارند برای دیدن پدر و یا مادرشان که از هم جدا شده‌اند سفر کنند.
چگونه ترس از پرواز را از بین ببریم؟
باید بدانید این فوبیا اگرچه پیچیده است و دلایل به‌وجود آمدن آن روشن نیست، اما می‌توان با روش‌هایی آن را درمان و یا از شدت آن کم کرد.
۱-روان‌درمانی
نخستین درمان برای ازبین بردن این فوبیا روان‌درمانی و رفتاردرمانی شناختیست. این رویکردیست که برروی تغییر افکار منفی که به ترس منجر می‌شوند تمرکز دارد.
در موقعیت ترس قرار گرفتن
کارشناسان یکی از راه‌هایی که برای از بین بردن این فوبیا عنوان می‌کنند قرارگرفتن اصولی و کنترل‌شده در آن موقعیت است. این کار می‌تواند از راه واقعیت مجازی، شبیه‌سازی پرواز یا حتی پرواز واقعی انجام شود.
حساسیت‌زدایی سیستماتیک
این درمان شامل قرارگرفتن تدریجی و پیش‌رونده در موقعیت ترس است که اغلب برای درمان فوبیایی مانند فوبیای پرواز استفاده می‌شود.
درمان فردی
کار‌های رفتارشناختی، هیپنوتیزم درمانی و تکنیک‌های واقعیت مجازی نیز می‌تواند ترس فرد از پرواز با هواپیما را کم کند.
۲- شرکت در کلاس‌های گروهی
برای از بین‌بردن این ترس و اگر شخص مبتلا اختلالات جسمی یا روانی دیگری نداشته باشد، یکی از اقدامات برای غلبه بر فوبیای پرواز شرکت در کلاس‌های پرواز است. این کلاس‌ها معمولا دو یا سه روز طول می‌کشند و اغلب آخر هفته‌ها برگزار می‌شوند.
گاهی خطوط هوایی این دوره‌ها را برگزار می‌کنند. در طول این کلاس‌ها، ممکن است فرد با چند خلبان دیدار کند، درباره ایمنی خطوط هوایی اطلاعاتی به دست بیاورد و حتی فرصت سوار شدن به هواپیمای واقعی نصیبش شود. گاهی اوقات فقط آشنایی بیشتر با فرایند و محیط به فرد کمک می‌کند هنگام پرواز احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
۳- مصرف دارو
اگر لازم باشد و پزشک تشخیص می‌دهد و برای کم‌کردن علام ترس از پرواز مانند استرس و تهوع دارو تجویزمی‌کند. اگرچه دارو می‌تواند سودمند باشد، اما راه حل همیشگی نیست و تنها برای مدت کوتاهی دوام دارد. اگر قرار باشد این ترس برای همیشه ریشه‌کن شود باید همراه با روان‌درمانی باشد.
دارو‌ها می‌توانند مفید باشند، اما معمولا راه‌حلی کوتاه‌مدت برای فوبیای پرواز هستند. دارو ممکن است با روان‌درمانی همراه شود تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد.