اقتصاد24- از اواخر تابستان سال جاری بود که تلاش برخی از نمایندگان برای الحاق خوی و چالدران به منطقه آزاد ماکو کلید خورد؛ این الحاق اما مانند دیگر مسائل به حالت لایحه برای رای گیری وارد مجلس نشد و گویا توسط عده ای از نمایندگان در قالب طرح به مجلس راه پیدا کرد که بعدا هم شورای نگهبان دو ایراد به این طرح (الحاق خوی و چالدران به منطقه آزاد ماکو) وارد کرد و آن را نپذیرفت. حال نمایندگان خوی و برخی جریانات دیگر مجددا تلاش دارند موافقت مجلس و شورای نگهبان را بگیرند و هرطور که شده این مناطق را به ماکو پیوند بزنند اما اینکه چه انگیزه های پشت پرده‌ای در این الحاق وجود دارد را درادامه به آن اشاره می کنیم:
یکشنبه ۱۱ شهریور سالجاری بود که نمایندگان در نشست علنی به لایحه یک فوریتی ایجاد ۸ منطقه آزاد تجاری صنعتی و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی رای مثبت دادند. به دنبال این مصوبه برخی نمایندگان تلاش کردند تا مناطق چالدران، آباجی و خوی را نیز به منطقه آزاد ماکو الحاق کنند اما با رد شورای نگهبان این مسئله فعلا منتفی شده است اما خبرها حاکی از آن است که برخی نمایندگان از جمله نماینده خوی در تلاش است تا به رفع ایرادات مطرح شده از سوی شورای نگهبان بپردازد و بار دیگر آن را در مجلس مطرح کند و گویا تصمیمشان برای گرفتن رای مثبت از مجلس و شورای نگهبان این بار بسیار جدی است.
مدیر عامل منطقه آزاد ماکو: بهتر است خوی به جای الحاق به ماکو خود مجوز منطقه ویژه را اخذ کند
در همین زمینه مدیر عامل منطقه آزاد ماکو در گفتگو با اقتصاد24 در مورد الحاق خوی به این منطقه گفت: بحث الحاق از سال 93 (در مدیریت قبلی) مطرح شد و امسال نیز به تصویب مجلس رسید که با رای شورای نگهبان رد شد، اما به عقیده من چنانچه این طرح به تصویب برسد قانون مناطق آزاد زیر سوال خواهد رفت؛ چرا که گستردگی زمینی این منطقه به حد کافی زیاد است و قادر نخواهد بود پذیرای مساحتی اضافه تر باشد و این طرح مشخص است که جنبه کارشناسی ندارد از سوی دیگر کمبود منابع و پروژه های ناتمام به تنهایی فرایند طولانی نیاز دارد، بنابراین تحمیل مساحتی دیگر به ماکو بدون آنکه هزینه های اضافی آن برآورد شود و یا زیرساخت های لازم برای آن فراهم شود نتیجه ای جز کاهش سرمایه اجتماعی مردم به مناطق آزاد ندارد.
غلامرضا سلیمانی افزود: اجرای این طرح می تواند ما را در اداره چابک این منطقه با مشکل مواجه کند . به جای الحاق بهتر است مسئولان خوی به فکر ایجاد منطقه ویژه اقتصادی باشند تا هم از مزایای منطقه ویژه بهره مند شوند و هم باری بر مشکلات ماکو نشوند چرا که تلاش ما این است که تا حد ممکن ماموریت های محول شده را در شرایط جدید به اتمام برسانیم و مسائل اجتماعی بین این دو منطقه باعث می شود تا انرژی ما بیشتر صرف مسائل حاشیه ای شود تا انجام ماموریت ها؛ بنابراین بهتر است که خوی به جای الحاق به ماکو خود مجوز منطقه ویژه را اخذ کند.
اگر خوی به ماکو الحاق شود از میزان مساحت استاندارد جهانی خارج می‌شود
در عین حال شهروندان ماکو نیز به تبع مسئولان این منطقه با این مسئله مخالف هستند. بهرام جلیل نژاد یک معلم با سابقه در آموزش و پرورش ماکو است که در این باره به اقتصاد24 گفت: کسانی که به هر قیمتی در تلاش هستند تا خوی را به ماکو اضافه کنند اولا، می خواهند به واسطه آمدن تجار و سرمایه گذاران به ماکو شهرستان خودشان را هم از این محل منتفع کنند و ثانیا درنظر دارند که از این مسیر بر قیمت زمین ها و املاک خود بیفزایند و از سوی دیگر از مزایای منطقه آزاد شدن بهره مند شود. البته که این مسئله شاید حق آنها باشد اما چه بهتر که خودشان برای اخذ مجوزهای لازم جهت ایجاد منطقه آزاد اقدام کنند نه آنکه بخواهند به هر قیمتی که شده این چند شهر را که مساحت آن 106 هزار هکتار است را به مساحت ماکو (500 هزار هکتار) اضافه کنند. مسلما این مسئله هم از بعد مدیریتی و هم از لحاظ توسعه منطقه مشکلاتی به بار می آورد.
جلیل نژاد ادامه داد: تابه‌حال چنین الحاقی در ایران صورت نگرفته است و با الحاق خوی و چالدران استاندارد منطقه آزاد ماکو از استاندارد جهانی مناطق آزاد خارج می شود به طوری که در حال حاضر شانگهای چین بزرگترین منطقه آزاد دنیا است و ماکو رتبه دوم از لحاظ وسعت منطقه آزاد را دارد که چنانچه 106 هزار هکتار هم به ماکو افزوده شود آن وقت است که از شانگهای چین هم فراتر می رود و خارج از استاندارد جهانی می شود. این درحالی است که هنوز زیرساخت های لازم از جمله فنس‌کشی و اتوبان بازرگان - تبریز که هنوز به شکل آزادراه درنیامده است و ده ها مورد دیگر به صورت دقیق در منطقه آزاد ماکو هنوز اجرایی نشده است، چه برسد به آنکه بخواهد مجددا به وسعت آن افزوده شود.
مگر می شود دو نماینده بر یک منطقه نظارت کنند؟
او به مشکل مدیریتی هم در نتیجه این تصمیم شتابزده اشاره کرد و گفت: با الحاق خوی و چالدران به ماکو مشکل مدیریتی هم به مشکلات دیگر افزوده می شود و چگونه می توان برای ماکو دو نماینده درنظرگرفت که ممکن است نظرات و سلایق مختلفی هم در این زمینه داشته باشند و این امر استقلال مدیریتی منطقه را از بین خواهد برد و آن عده که می گویند با قانون منفصل مستقل می توان به اداره امور پرداخت خوب می دانند که این امر شدنی نیست و تضاد مدیریتی، توسعه منطقه ماکو را به تاخیر خواهد انداخت.
جلیل نژاد تلاش نماینده مردم خوی برای الحاق به ماکو را یک امر سیاسی خواند و گفت: آقای کبیری نماینده مردم خوی در تلاش است تا برای دور بعد کاندیدای مجلس شود و به همین علت است که سعی دارد هرطور شده این طرح را به تایید شورای نگهبان برساند، بنابراین الحاق خوی به ماکو از چند جهت دارای مشکل است:
1- الحاق خوی به منطقه آزاد ماکو با دو حوزه انتخابیه با نمایندگان جداگانه باعث می شود تا نمایندگان به جای حل مشکلات منطقه بیشتر وقت خود را صرف تنش و اختلاف نظر کنند.
2- این طرح باعث ایجاد بحران مدیریتی و نظارتی در منطقه ماکو خواهد شد .
3- مناطق الحاقی خوی از نظر زیرساختی هزینه های هنگفتی را به ماکو تحمیل خواهد کرد در حالی که هنوز زیرساخت های فعلی ماکو در حال انجام و تکمیل است و تحمیل هزینه های زیرساختی منطقه ای دیگر باعث فراموش شدن توسعه منطقه خواهد شد.
4- سهم خواهی مدیریتی بر سازمان سایه سنگینی خواهد انداخت و همین مسئله پیشبرد اهداف توسعه در ماکو را با تاخیر مواجه خواهد کرد، برای مثال افرادی هستند که تنها به این مسئله امید دارند که از درآمد گمرک رازی درصدی به منطقه آنها افزون شود.
5- سهم‌خواهی مدیریتی و چند مدیریتی بر اداره سازمان سایه سنگینی در جهت پیشبرد اهداف توسعه و پیشرفت خواهد انداخت. عده ای به این دل‌خوشند که گمرک رازی درآمدی دارد که درصدی به درآمد منطقه می‌افزاید، در حالی که درآمد حاصله با توجه به محدوده اضافه شده خیلی ناچیز خواهد بود و سازمان منطقه آزاد ماکو در چنین شرایطی ناچار خواهد بود با وارد کردن اهرم فشار بر مدیر عامل و هیات مدیره درآمد حاصل از گمرکات منطقه را صرف زیر ساخت و هزینه های جاری و عمرانی شهرستان خوی کند.
6- پیش بینی می شود به دلیل وجود مسافت زیاد محدوده الحاقی خوی به منطقه آزاد ماکو نظارت بر آن دچار مشکل شود و همین مسئله موجب افزایش قاچاق کالا در آن منطقه خواهد بود.
طرحی که روال قانونی را طی نکرد
محمد علی پور نماینده پیشین ماکو نیز در گفتگو با اقتصاد 24 در این باره گفت: کل مردم منطقه ماکو با این طرح مخالف هستند به این جهت که هنوز فنس‌کشی و حدود و صغور ماکو به لحاظ وسعت بالای آن مشخص نشده است و الحاق خوی به ماکو می تواند مشکلات زیادی به این منطقه وارد کند.
علی‌پور بیان کرد: نحوه طرح این مسئله در مجلس هم اشکال داشته است به طوری که مطابق روال معمول باید هر مسئله ای به حالت لایحه یا طرح به مجلس تقدیم شود در حالی که این مسئله روند معمول را طی نکرده است و به دنبال درخواست دولت برای ایجاد 8 منطقه آزاد تجاری و 12 منطقه ویژه اقتصادی که در شهریور ماه به مجلس تقدیم شد بلافاصله موضوع الحاق خوی به ماکو نیز در کمیسیون اقتصادی مطرح شد که این درخواست خارج از لایحه دولت بود و خود نمایندگان (کبیری و شریف‌پور) مسئله الحاق را در مجلس مطرح کردند که این خارج از روال قانونی است.
عرق بومی به چالداران، نماینده ماکو را هم سمت خوی کشید
نماینده پیشین ماکو ادامه داد: آنها می خواهند به هر قیمتی شده این الحاق صورت بگیرد و اسمی از مناطق آزاد را نصیب خود کنند و چه بهتر که اگر خواهان این مسئله هستند تلاش کنند تا به صورت مستقل برای خود، منطقه آزاد بگیرند نه آنکه بخواهند از مزایای منطقه ماکو به نفع خود استفاده کنند. همچنین وقتی هنوز زیرساخت های ماکو در این چند سال به جایی نرسیده است چطور می خواهید به وسعت این منطقه بیفزایید و کار توسعه را سخت‌تر از قبل کنید؟
علی‌پور در جواب خبرنگار اقتصاد24 که از او سوال کرد مگر آقای شریف پور نماینده ماکو نیستند پس چرا در مجلس رای به الحاق دادند، گفت: ایشان به این دلیل که زادگاهشان چالدران است تمایل به الحاق چالدران و خوی به ماکو دارند.
انگیزه‌های سیاسی و تبلیغاتی پشت این طرح وجود دارد
دكتر فيروز شيرپور از فعالان سياسي اجتماعي منطقه آزاد ماكو نیز در همين ارتباط به اقتصاد ٢٤ گفت: منطقه آزاد ماكو با 500 هزار هكتار مساحت از بزرگترين مناطق آزاد دنيا هست كه با داشتن مرزهاي بسيار طولاني با كشورهاي همسايه از جمله تركيه و آذربايجان و نزديكي بسيار به ارمنستان و برخورداري از دو گمرك فعال هنوز نتوانسته است حدود و ثغور خويش را تثبيت كند. همچنین عدم اجراي قانون تاسيس مناطق آزاد به ويژه مواد 27 و 65 باعث شده عليرغم گذشت هفت سال از راه‌اندازي رسمي اين منطقه هنوز مزاياي قانوني آن شامل شهروندانش نشده و متاسفانه مردم فعلا فقط تاوان هزينه هاي سنگين زندگي زير عنوان منطقه آزاد را مي دهند. از سوی دیگر سيستم اداري بسيار گسترده با داشتن سه فرمانداري، پنج بخشداري و كليه ادارات متناظر دولتي نه تنها به تسهيل روند امور كمكي نكرده بلكه بروكراسي اداري را پيچيده تر و گسترده تر ساخته است.
او افزود: گمركات هنوز به عنوان گلوگاه منطقه مانع ورود بسياري از ماشين آلات، تجهيزات و مواد اوليه مورد نياز بخش‌هاي مختلف اقتصادي بوده و علت آن را در فنس‌كشي نشدن محدوده منطقه آزاد عنوان مي‌كنند و دولت نیز قبل از راه اندازي منطقه هيچ زيرساخت نرم افزاري يا سخت افزاري مهمي در منطقه ايجاد نکرده است این درحالی است که فعاليت‌هاي انجام يافته تاکنون فقط از محل اخذ عوارض خروج مسافر و يا كالاهاي مصرفي صورت گرفته است با اين شرايط نمي دانيم الحاق بخش‌هايي از خوي با كدامين توجيه منطقي و اقتصادي مطرح شده و عليرغم رد مصوبه قبلي توسط شوراي محترم نگهبان برخي ها با ایجاد روابط تلاش می کنند تا مجددا آن را به تصويب برسانند.
شیرپور بیان کرد: تلاش پی‌درپی کسانی که برای الحاق خوی به ماکو تلاش می کنند چیزی جز تعاملات پشت پرده و اهداف تبلیغاتی نیست و مسلم است که مسئولان ماکو مخالف توسعه شهرستان خوي نیستند اما این درست نیست که هزينه اين توسعه از جيب مردم ماكو پرداخت شود. بهتر این است که دولت ابتدا زيرساخت هاي لازم در منطقه آزاد را كامل كرده سپس با اجراي بي كم و كاست قانون، نقش حاكميتي سازمان منطقه آزاد ماكو را احيا کند و بدین ترتیب از تلف شدن انرژي و منابع آن با حاشيه هاي بي‌مورد جلوگيري کند.
مردم خوی به دنبال چه هستند؟
آن سوی ماجرا اما حکایت از تلاش بی وقفه مردم خوی برای الحاق به ماکو دارد و اهمیت این ماجرا برای مردم خوی و نماینده این شهر آنقدر بود که چندی پیش حجت‌الاسلام سیدرضی موسوی شکوری امام جمعه خوی در دیدار با رییس جمهور که چندی به آذربایجان غربی سفر کرده بود عنوان کرد که الحاق خوی به ماکو مطالبه اصلی مردم این شهرستان است.
نماینده خوی: فرصت‌سوزی مسئولان دلیل منطقه آزاد نشدن خوی بوده است
تقی کبیری نماینده مردم خوی چندی نیز چندی پیش در گفتگو با تسنیم اظهار کرده بود که قرار است ایرادات شورای نگهبان به طرح الحاق خوی به ماکو برطرف شود و دوباره به این شور فرستاده شود و حتی اگر بار دیگر شورا این مسئله را تأیید نکند با اصرار مجلس به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده خواهد شد تا مجمع رأی نهایی را در این زمینه اعلام کند.
کبیری معتقد است: باید هم‌زمان با منطقه آزاد شدن ماکو و ویژه اقتصادی شدن سلماس در سال 89 خوی هم منطقه آزاد می‌شد. حتی در سال 94 لایحه‌ای مبنی بر 7 منطقه آزاد و 12 منطقه ویژه اقتصادی ارائه شد که متأسفانه باز هم خوی در لیست آنها نبود درحالی‌که این شهرستان با وجود داشتن زیرساخت‌های مختلف از جمله راه‌آهن، فرودگاه و نیروگاه سیکل ترکیبی و با وجود تنها مرز ریلی و زمینی به ترکیه و اروپا، این شایستگی را داشت که منطقه آزاد شود ولی متأسفانه به علت فرصت‌سوزی‌های مسئولان در گذشته این پروژه عملی نشده است.