اقتصاد۲۴- شکارچیان بسیاری با دیدن عکس‌های من از شکار حیوانات دست کشیده‌اند. اما بُعد منفی عکاسی حیات‌وحش این است که اگر شما از یک گونه عکس بگیرید و نام منطقه و زیستگاه را ذکر کنید، درواقع به آن حیوان آسیب می‌زنید
عکاسی حیات‌وحش یکی از جذاب‌ترین و درعین‌حال چالش‌برانگیزترین شاخه‌های عکاسی است که به ثبت لحظات زیبا و بی‌نظیر از زندگی جانوران در زیستگاه‌های مختلف می‌پردازد. عکاس باید ساعت‌ها و روز‌ها را در طبیعت سپری کند، صبر و آستانه تحمل بالایی داشته باشد تا بتواند لحظات خاصی را شکار کند. در این گفت‌و‌گو «علی ثقفی»، عکاس و فیلمبردار حیات‌وحش، از باید و نباید‌های عکاسی حیات‌وحش می‌گوید. این عکاس تاکنون حدود ۴۰۰ گونه حیات‌وحش ایران را با دوربین خود به ثبت رسانده و در ۲۶ جشنواره عکاسی حیات‌وحش در کشور‌های مختلف از جمله کانادا، بلژیک و روسیه حائز رتبه، لوح تقدیر و روبان افتخار شده است. او همچنین دارای مدال طلای فیاپ از فدراسیون بین‌المللی عکاسی است.
سال‌هاست طبیعت و حیات‌وحش ایران با دوربین و هنر عکاسی شما همراه بوده و همواره لحظات زیبایی از زندگی گونه‌های مختلف حیات‌وحش را به ثبت رسانده‌اید. جرقه این هنر در شما چگونه و از کجا شروع شد؟
از سنین نوجوانی در خانه دوربین‌های آنالوگ نسل قدیم در دسترس من بود که با آنها شروع به عکاسی کردم و ازآنجاکه به کوهنوردی و طبیعت‌گردی علاقه‌مند بودم، در این فعالیت‌ها دوربین با خودم می‌بردم و از میدان میشان همدان و لاله‌های برفی عکس تهیه می‌کردم. از اوایل دهه ۸۰ که دوربین دیجیتال و دوربین DSLR به بازار آمد، شروع به عکاسی حرفه‌ای از طبیعت کردم و در حال رفت‌وآمد به طبیعت بودم.
بیشتر بخوانید:عکس/ جولان پلنگ ایرانی در پارک ملی تندوره
یکی از علاقه‌مندی‌هایم ثبت تصاویر پاییزی بود. تا اینکه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان پروژه‌ای را به من سپرد و من راهنمای عکاسان از استان‌های مختلف شدم تا از پاییز استان همدان عکاسی کنند. در کنار عکاسی آنها من نیز یک عکس مربوط به سنجاب روی درخت گرفته بودم که نمایشگاهی در این زمینه برگزار شد و از بازدیدکنندگان خواستیم نظرشان را راجع به عکس‌ها بیان کنند. آن عکس سنجاب از نظر مراجعه‌کنندگان محبوبیت بیشتری کسب کرد و همین عکس، جرقه عکاسی حیات‌وحش را در من روشن کرد تا به عکاسی حیات‌وحش علاقه‌مند شوم و تجهیزات مربوط به آن را تهیه کنم.
برای عکاسی حیات‌وحش چه آموزش‌هایی دیدید و چه مطالعاتی داشتید؟
عکاسی من از گونه‌ها ابتدا به‌صورت تجربی بود و سپس با مطالعه و تحقیق و دیدن عکس‌های مربوط به حیات‌وحش در سراسر دنیا قوت گرفت. تفاوتی که عکاسی حیات‌وحش با حوزه‌های دیگر عکاسی دارد، این است که سوژه در اختیار شما نیست؛ سوژه باید خودش پیدا شود و با شما هماهنگی داشته باشد یا به‌صورت اتفاقی عکسی را رقم بزند. اما عکاسی حیات‌وحش چند بُعد دارد. ابتدا باید عکاسی را یاد بگیرید. تجهیزات اختصاصی داشته باشید و اگر این تجهیزات عکاسی نباشد، در حیطه عکاسی حیات‌وحش موفق نخواهید شد؛ چراکه تجهیزات اختصاصی از جمله لوازم، لباس و پوشش برای استتار لازم است. مرحله بعد شناخت گونه است. برای عکاسی باید گونه و محل زادآوری و زیستگاه آن را بشناسید.
بیشتر بخوانید: فیلم/ فرار سگ خوش‌شانس از چنگال پلنگ در آبیک قزوین
هر گونه‌ای فصول زندگی مختلف، فصل جفت‌یابی، زادآوری و تولیدمثل و همچنین زمستان و تابستان‌گذرانی جداگانه دارد و باید بدانید در چه زمانی انسان‌گریزی آن کمتر است و می‌توانید بهتر به آن گونه نزدیک شوید. در کنار اینها باید تکنیک، کادربندی و دید عکاسی را یاد بگیرید. از همه مهمتر سرعت عمل و هماهنگی اعصاب و عضله است. برای اینکه لرزش دست موقع گرفتن عکس کم شود، باید نفس را در سینه حبس کنید.
باتوجه‌به گفته‌های شما بهترین زمان برای عکاسی حیات‌وحش چه فصلی است؟
بهترین زمان برای عکاسی حیات‌وحش، فصل تولیدمثل و مستی است. به‌طوری‌که در مناطق گرمسیر آبان‌ماه و در مناطق سردسیر آذرماه است؛ زیرا بیشتر تمرکز حیوان روی تولیدمثل است و انسان‌گریزی آن تقریباً به صفر می‌رسد و می‌توانید عکس باکیفیت‌تری را از حیات‌وحش ثبت کنید. پوشش بدن حیوانات در فصل‌های مختلف فرق می‌کند، به‌طور مثال رنگ پشم پستانداران در فصل سرد و گرم فرق می‌کند. شما باید زیستگاه را بشناسید. به‌طور مثال می‌خواهید از یوزپلنگ عکاسی کنید، باید بدانید کجای ایران زیستگاه این حیوان است یا برای ثبت تصویر پلنگ باید به پارک ملی تندوره در خراسان بروید. چون در این زیستگاه جمعیت بیشتری دارد.
برای بودن در طبیعت همواره باید خطرات آن را نیز پذیرفت. در این مسیر چه چالش‌ها و سختی‌هایی را برای خلق یک اثر زیبا باید به جان خرید؟
مخاطرات طبیعی مانند بارندگی که باعث آسیب به دوربین می‌شود، هزینه‌های گزاف، پراکندگی مناطق، نبود شناخت از محیط در اولین مراجعه، بیتوته کردن و امنیت منطقه از نظر جان و مال با توجه به وضع اقتصادی کشور از مشکلاتی است که یک عکاس حیات‌وحش با آن مواجه است. برای عکاسی حیات‌وحش یک‌جا باید داخل تالاب بروید و یک‌جا در زمستان باید داخل برف بروید و شرایط خطر مانند سرما، بهمن و حیوانات درنده را تحمل کنید. از طرف دیگر، باید توانایی جسمی داشته باشید؛ چراکه در یک‌جا باید کوهنوردی کرده و شیب تند را طی کنید تا حرکت حیوان را ببینید و به آن برسید یا در نیزار داخل آب بروید و در تاریکی مطلق قرار بگیرید. در مقابل، عکس دلخواهی که ثبت می‌کنید و حس خوبی که دارد، تمام این خستگی‌ها را برطرف می‌کند. به‌طورکلی بستگی به ارتباط و جذابیت عکاسی حیات‌وحش برای فرد دارد.
باتوجه‌به اینکه عکاسی حیات‌وحش به علاقه‌ی فرد بستگی دارد و دارای بُعد مالی در ایران نیست، جایگاه آن در ایران در مقایسه با دنیا چگونه است؟
در ایران عکاسی حیات‌وحش درآمد، جایگاه و اهمیت و ارزشی را که باید داشته باشد، ندارد. همچنین، سازمان حفاظت محیط‌زیست درک و تعامل لازم را ندارد، درحالی‌که شما ده‌ها بار برای یک سوژه به نقطه‌ای مراجعه کردید و متحمل هزینه شدید یا کارتان با استهلاک تجهیزات همراه بوده. به‌علاوه، اینکه چقدر علم پای آن کار گذاشته‌اید هم در نظر گرفته نمی‌شود. اما در کشور‌های خارجی عکس‌های حیات‌وحش فروخته می‌شود. حق کپی‌رایت آنها رعایت می‌شود و از طرفی محتوای هنری که تولید می‌شود، دارای ارزش است.
نقش عکاسی حیات‌وحش در حفاظت از محیط زیست را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا ثبت عکس گونه و مشاهده آن حس حیوان‌دوستی را در مخاطب ایجاد می‌کند؟
دیدگاه من این است که زمانی که از گونه‌های جانوری عکاسی می‌کنم و در فضای مجازی نشر می‌دهم، علاقه به حیوانات را به‌صورت ناخواسته در مخاطب به‌ویژه در نسل جوان ایجاد می‌کنم. به‌طور مثال، وقتی مخاطب عکس بز کوهی را که به بچه خود شیر می‌دهد، می‌بیند، در آینده احتمال اینکه به‌سمت شکار حیوانات برود کمتر است. بار‌ها در فضای مجازی مخاطبان به من پیام داده‌اند که با دیدن عکس‌های حیات‌وحش از خودم به‌خاطر شکار حیوانات متنفر شدم و اسلحه خود را زمین گذاشتم.
بیشتر بخوانید:فیلم/ برف بازی بامزه و دیدنی یک خرس پاندا
این نکته مثبتی است. اگر شما بتوانید حس حیوان‌دوستی را در بیننده با محتوای باکیفیت به وجود بیاورید، می‌تواند بازدارندگی در شکار حیوانات را ایجاد کند؛ چراکه شکارچیان بسیاری با دیدن عکس‌های من از شکار حیوانات دست کشیده‌اند. اما بُعد منفی عکاسی حیات‌وحش این است که اگر شما از یک گونه عکس بگیرید و نام منطقه و زیستگاه را ذکر کنید، درواقع به آن حیوان آسیب می‌زنید. ممکن است افرادی که طمع شکار دارند و منطقه دسترسی گونه را ندانند، با دیدن عکس همراه با نام منطقه به آن دسترسی پیدا کنند. به همین دلیل، در عکس‌هایی که منتشر می‌کنم، از قید زیستگاه و منطقه زندگی حیوان خودداری می‌کنم و صرفاً به قید ایران به‌عنوان لوکیشن عکاسی بسنده می‌کنم.
به‌عنوان سخن آخر چه توصیه و پیشنهادی به علاقه‌مندان عکاسی حیات‌وحش دارید؟
عکاسی حیات‌وحش روحیه خستگی‌ناپذیر می‌خواهد و اگر افراد می‌خواهند وارد این حرفه شوند، سعی کنند برای ثبت عکس خوب به طبیعت و گونه‌های جانوری آسیب نزنند. چون افرادی هستند که به‌خاطر یک عکس باعث آزار یک گونه یا حیوان و باعث برهم زدن آرامش در زیستگاه‌های حیات‌وحش شده‌اند. یکی از نکاتی که باید در نظر بگیرند، صبر و حوصله زیاد است؛ چراکه باید ساعت‌ها منتظر شوند. بدون زحمت نمی‌توان در عکاسی حیات‌وحش موفق شد. اول باید عاشق محیط‌زیست باشید تا موفق و سالم باشید؛ چراکه ممکن است موفق باشید، اما سالم نباشید و به گونه‌ها آسیب بزنید. بسیاری از افراد برای عکاسی حیوان را اهلی و تغذیه دستی می‌کنند که این کار دور از سلامت اخلاقی در عکاسی حیات‌وحش است.