اقتصاد۲۴- زاگرس، شریان حیاتیِ سبزِ ایران، اکنون در میان شعلهها میسوزد. این تراژدیِ زیستمحیطی، تصویری هولناک از تخریب اکوسیستم را به نمایش میگذارد. آن هم در روزهایی که تمام توجهات معطوف به درگیری میان ایران و اسرائیل بود، زبانه کشیدنِ آتش، بیرحمانه طبیعتِ زاگرس و دیگر جنگلهای این سرزمین را در کام خود کشید. نخستین نشانهها از بویراحمد و استان فارس به گوش رسید؛ اخباری پراکنده که از آغاز فصلی تازه از این فاجعه خبر میدادند.
در فضای مبهمِ ناشی از اختلال در ارتباطات و ضعفِ اطلاعرسانی، یک بار دیگر این مردم بودند که در کنار نیروهای دولتیِ اندک، خود را به خط مقدم نبرد با شعلهها رساندند. مردمانی که بارها، در غیاب تدابیر کلان، نقش ناجی را بیهیچ چشمداشتی بر عهده گرفتهاند. پیامدهای ویرانگر این نبرد، زنجیرهای بیپایان از خسارات را در پی دارد که ابعاد نظامی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، زیرساختی، انسانی و اکولوژیک را در بر میگیرد.
شرمآورتر آنکه، افزایش بیرویه آتشسوزیها در جنگلهای ایران، از تعریف سوانح طبیعی فراتر رفته و دیگر جایی برای توجیه یا شانه خالی کردن از بارِ مسئولیتِ ناشی از سوء مدیریتِ عمدی باقی نمیگذارد. دادههای آماری منتشر شده طی سالیان متمادی و حتی در همین روزهای اخیر، درباره وسعتِ سوختن جنگلهای ایران، خود گواه عمق و تداوم این ضایعه است. به گفته وحیده بهرامی، کارشناس برجستهی جنگلداری، در کمتر از یک دهه، چهارده هزار مورد آتشسوزی در پوشش سبز کشور به ثبت رسیده است. این وقایع مصیبتبار، نه تنها به نابودی بازگشتناپذیر پوشش گیاهی انجامیده، بلکه فرسایش شدید خاک، کاهش فاجعهبار منابع آبی و تشدید پدیده گردوغبار را نیز به دنبال داشته است.
سال گذشته، نزدیک به ۴۷ هزار هکتار از جنگلها و مراتع کشور، قربانی حریق گشتند. بیشترین وسعت تخریب، به ترتیب در استانهای کرمانشاه (۲۲ درصد)، ایلام (۱۵ درصد)، لرستان (۱۳ درصد)، فارس (۱۲ درصد) و کهگیلویه و بویراحمد (۸ درصد) ثبت شده است.
جنگلهای ایران، شامل چهار منطقه رویشیِ هیرکانی (نواحی ساحلی خزر)، ارسباران، زاگرس و کرانههای خلیج فارس و دریای عمان، سالیانه با حجم عظیمی از آتشسوزیهای طبیعی و عمدی دست و پنجه نرم میکنند. سالانه ۲۲۱۰ مورد یا به عبارتی دیگر، تقریباً ۶ مورد آتشسوزی در هر روز، به مراجع اطلاع داده شده است؛ رقمی تکاندهنده که ابعاد فاجعه را عریان میسازد.
در این ایام نیز، بلوطستان دیرین و ارزشمند زاگرس، به همراه گونههای کمیاب و جانوران و گیاهان بینظیرش، در کورهی آتش میسوزد و به تودهای از خاکستر بدل میشود. حوادث زیستمحیطی ناشی از خشکی زمین و گرمای طاقتفرسای هوا، رویداد بیسابقهای نیستند، اما ابعاد این فاجعه که از طریق اخبار و تصاویر مخابره میشود، در منطقه بینظیر است.
بیشتر بخوانید:زاگرس و دالاهو در آتش؛ فرونشستن آتش جنگ همزمان با ادامه آتشسوزی در جنگلهای ایران
تاکنون، بیش از هر نهاد دولتی و مقام رسمی، این نهادها و محافل خودجوش و دغدغهمند محیط زیست بودهاند که در جدال با این بلا و بلایای مشابه، حضوری فعال و مؤثر داشتهاند. فعالان محیط زیست هشدارهایی جدی دادهاند که با تداوم وضعیت کنونی، تا ۵۰ سال آتی، تمامی جنگلها و در ۸۰ سال آینده، کلیهی مراتع ایران، به طور کامل نابود خواهند شد.
جنگلهایی که در بطن بحرانهایی، چون سیل، نقش کمربند دفاعی زمین را ایفا میکنند و برای این سرزمین، میراث، هویت و مأمنِ تنفس محسوب میشوند. پیرهنی سبز بر پیکر ایران که فریاد میزند، این خاک، هنوز مشتاق زندگی است، اگر مجال یابد.