اقتصاد24- قاچاق یا صادرات خاک مدت هاست قانونی یا غیرقانونی انجام می شود، از بخت بد هم لایحه حفاظت از خاک که در آن به ممنوعیت قاچاق خاک اشاره شده اگرچه به تصویب مجلس رسیده اما شورای نگهبان بر آن ایراد وارد کرده و آن را مجددا به مجلس ارسال کرده است. اما در این بین نقش وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و گمرک برای کنترل قاچاق یا صادارت تا چه اندازه است و دست چه کسانی یا نهادهایی پشت این ماجرا وجود دارد، اینها موضوعاتی است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
متأسفانه ادامه قاچاق خاک ایران که از چند سال پیش شروع شده صحت دارد و طی آن یکسری افراد سودجو با بهانه‌های مختلف خاک حاصلخیز کشور را جمع آوری و به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می‌کنند تا صرف ساخت جزایر مصنوعی شود، خاکی که برای تولید فقط یک سانتیمتر مکعب آن یک قرن زمان نیاز است.
قاچاق خاک در قالب صادرات محصولات گلدانی یا در پوشش سیمان
پیشتر یک عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات خاک و آب گفته بود: برخی به بهانه صادرات محصولات گلدانی، خاک صادر می‌کنند. برخی هم در پوشش سیمان این کار را انجام می‌دهند و این برای کشور یک فاجعه است، شاید در کوتاه مدت اثرات این اتفاق خود را نشان ندهد اما نسل آینده به راحتی از کنار این موضوع نخواهد گذشت و ما را نخواهد بخشید.
برخی به بهانه صادرات محصولات گلدانی، خاک صادر می‌کنند. برخی هم در پوشش سیمان این کار را انجام می‌دهند و این برای کشور یک فاجعه است
شروع اعتراض ها از جامعه هنری و فعالان محیط زیست بود و پس از آن دامنه‌اش به اعتراض مردم محلی هم رسید به طوری که آنها در یکی از نامه‌های منسوب به جمعی از بومیان جزیره هرمز، با به نقد کشیدن حرکتی که هنری خوانده می‌شود، این سوال را مطرح کردند که «هرمز را چه اندیشه‌ای و چه تفکری با چه رویکردی دارد به فنا می‌دهند؟».
هر تن خاک ایران چند تومان قاچاق می‌شود؟
اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با اقتصاد24 درباره نحوه قاچاق خاک گفت: جای تاسف دارد که قاچاق خاک مدت هاست انجام می‌گیرد و در مقابل یک تن خاک با ارزش تنها مبلغ هشت دلار (به دلار امروز حدود 84 هزار تومان) به صادرکنندگان تعلق می‌گیرد و باید از کسانی که در این کار دست دارند پرسید که آیا هشت دلار ارزش این را دارد که خاک مملکت را از بین ببرید و به محیط زیست آسیب های جدی وارد کنید؟
کهرم: جای تاسف دارد که قاچاق خاک مدت‌هاست انجام می‌گیرد و باید از کسانی که در این کار دست دارند پرسید که آیا هشت دلار ارزش این را دارد که خاک مملکت را از بین ببرید و به محیط زیست آسیب‌های جدی وارد کنید؟
این بوم‌شناس و فعال محیط زیست ادامه داد: اطلاع دارم که در منطقه ای بین نوبندیان و چابهار عده ای که معلوم نیست وابسته به کدام نهاد یا سازمان هستند با استقرار چندین ایستگاه و گذاشتن چندین بولدوزر کامیون مقادیر زیادی خاک را به بندر دریای مکران می رسانند و از آنجا سوار لنج می کنند و به کشورهای حاشیه خلیج فارس می رسانند و در آنجا برای ساخت جزایر مصنوعی نخلیون در امارات استفاده می کنند به طوری که نزدیک به 80 کیلومتر با استفاده از خاک ایران ساحل‌سازی کرده اند .
کهرم در مورد آسیب های زیست محیطی که قاچاق خاک به محیط زیست می زند گفت: عمق خاک کشاورزی نزدیک به 30 سانتی متر است و درون خاک موجودات زنده ای هستند که با برداشتن سطحی خاک می میرند و این باعث می شود گیاهان رشد نکنند و باعث تبدیل زمین های دایر به بایر شود.
کهرم: اطلاع دارم در منطقه‌ای بین نوبندیان و چابهار چندین ایستگاه و چندین بولدوزر کامیون مستقر کرده و مقادیر زیادی خاک را به بندر دریای مکران می‌رسانند تا برای ساخت جزایر مصنوعی نخلیون در امارات استفاده شود
چه کسانی پشت ماجرای قاچاق خاک هستند؟
منوچهر گرجی، رئیس انجمن علوم خاک ایران نیز در گفتگو با اقتصاد24 گفت: قاچاق خاک حقیقت دارد اما کسی نمی‌داند که چه کسانی پشت این ماجرا هستند و لازم است سازمان های مربوطه مقابل این مسئله بایستند. البته هنوز لایحه حفاظت از خاک به تصویب نهایی مجلس نرسیده است و فعلا در حال رفت‌وآمد به شورای نگهبان است اما معاونت وزارت جهاد کشاورزی به عنوان نهاد متولی نامه هایی به گمرک منتشر کرده که جلوی صادرات گرفته شود اما اینکه گمرک تا چه حد در این کار موفق بوده است را باید از خودشان پرسید.
گرجی ادامه داد: این روزها شایعاتی هم که راجع به قاچاق خاک یا صادارت آن شنیده می شود که خاک کشور را به هلند و کشورهای خلیج فارس می فرستند که درباره این مسئله مسئولان گمرک، نیروی انتظامی و قوه قضائیه باید پاسخ دهند که صحت دارد یا خیر.
گرجی: شایعاتی وجود دارد که خاک کشور را به هلند و کشورهای خلیج فارس می‌فرستند که درباره این مسئله مسئولان گمرک، نیروی انتظامی و قوه قضائیه باید پاسخ دهند که صحت دارد یا خیر
توضیحات گمرک
اما سعید احمد خانی سخنگوی گمرک کشور در گفت‌وگو با اقتصاد24 بیان کرد: قاچاق خاک چیزی نیست که دیده نشود چرا که در تناژ بالا صورت می‌گیرد و قابل پنهان کردن نیست اما از زمانی که صادرات خاک ممنوع شد وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست با گمرک نامه‌نگاری کردند که مجوزی برای صادرات صورت نگیرد و تا به حال هم اسنادی مبنی بر انجام صادرات خاک به گمرک ارائه نشده است.
این مقام مسئول در گمرک ادامه داد: در گذشته صادرات خاک ممنوع نبود و از خاک ایران برای ساخت جزایر مصنوعی کشورهای حاشیه خلیج فارس مورد استفاده قرار می‌گرفت اما از زمانی که دولت صادرات آن را ممنوع کرد کنترل آن در دستور کار قرار گرفت و کسانی هم که ادعا می‌کنند قاچاق خاک همچنان ادامه دارد مسلما می‌دانند که این کار از مبادی قانونی و مجاز مرزی صورت نمی‌گیرد و شامل خورهایی است که با لنج ها تردد می‌کنند و نهادهای نظارتی دیگر که مرزهای دریایی را کنترل می‌کنند باید در این زمینه پاسخگو باشند.
خانی: در گذشته صادرات خاک ممنوع نبود و از خاک ایران برای ساخت جزایر مصنوعی کشورهای حاشیه خلیج فارس مورد استفاده قرار می‌گرفت اما از زمانی که دولت صادرات آن را ممنوع کرد کنترل آن در دستور کار قرار گرفت
خاک هرمز ارزش صادراتی زیادی دارد
خانی در مورد صادرات خاک هرمز به دیگر کشورها گفت: در جزیره هرمز معادنی وجود دارد که به طور خاص به صادرات مواد معدنی و خاک این منطقه می‌پردازند و از آنجایی که خاک هرمز از لحاظ مواد معدنی بسیار غنی است لذا ارزش صادراتی بالایی دارد و صادرات آن هم ممنوع نیست، مثلا رنگ دانه های موجود در خاک هرمز به فرانسه می‌رود تا در صنعت رنگ‌سازی خودروهای این کشور به کار آید و یا به هلند می‌روند تا در صنعت ساخت و ساز استفاده شود.
وی با اشاره به صادرات خاک به بهانه صادرات گل نیز بیان کرد: برخی ها می‌گویند صادرکنندگان گل به بهانه صادرات، خاک را صادر می‌کنند. البته این تا حدی درست است چرا که صادرکنندگان گل و گیاه که نمی‌توانند گل را بدون خاک صادر کنند اما اگر سوء استفاده هایی هم در این میان دیده شده باید اتحادیه صادرکنندگان گل خاطیان را به گمرک معرفی کند.
قاچاق میلیاردها تن خاک از مبادی گمرک!
اظهارات سخنگوی گمرک کشور در حالی است که پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران چندی پیش با انتشار توئیتی مدعی شده بود که میلیاردها خاک ایران در قالب سیمان از مبادی گمرک کشور در حال قاچاق است و ما بی تفاوتیم.
سلطانی: میلیاردها خاک ایران در قالب سیمان از مبادی گمرک کشور در حال قاچاق است و ما بی تفاوتیم
او در این باره نوشته بود: «ايران بالاترين ميزان فرسايش خاك را در دنيا دارد. خاك ايران به كشورهاى جنوب خليج فارس قاچاق مى شود. از سوی دیگر ده‌ها هزار ميليارد تومان بودجه نظامى در سال صرف مى كنيم كه دشمن يك وجب از خاك كشور را نگاه چپ نكند اما در برابر از دست رفتن ميلياردها تن از خاك ايران در سال بى تفاوتيم اما خاک ایران در قالب سیمان و از مبادی گمرکی قاچاق می‌شود. این در حالیست که بخش عمده‌ای از خاک معدنی ایران با قیمت‌های اندک به صورت قانونی صادر می‌شود.»