اقتصاد۲۴- نظریه کارشناسی دادگاه تجدیدنظر، ۳۰ هزار مترمربع از اراضی پارک ملی بوجاق در بندر کیاشهر استان گیلان را خارج از منطقه پارک ملی و جزو مستثنیات اعلام کرده است. برخی از این زمینها که در دهههای گذشته زیر نظر سازمان منابعطبیعی بودند، بعد از تغییر وضعیت منطقه به پارک ملی همچنان محل مناقشهاند. حالا، اما رئیس پارک ملی بوجاق به «پیام ما» میگوید هنوز حکم قطعی دراینباره صادر نشده و آنها در تلاشاند این زمین را که فرد متصرفش سند آن را ندارد، پس بگیرند. او میگوید نمیداند کارشناس بر چه اساسی چنین نظریهای داده، اما باید این نظر تغییر کند.
سپیدرود «پارک ملی خشکی-دریایی بوجاق» را به دو قسمت غربی و شرق تقسیم کرده است. این ۳۰ هزار مترمربع در دل پارک ملی بوجاق و در قسمت شرقی آن قرار دارد و از جمله زمینهایی است که در دهههای گذشته که هنوز پارک ملی شکل نگرفته بود، متصرف داشت. در حال حاضر، اما این ۳۰ هزار متر در قلب پارک قرار گرفته و در سالهای گذشته هم بارها محل مناقشه میان متصرف و اداره محیطزیست گیلان و پارک ملی بوده است.
«یعقوب رخش بهار» که در ماههای اخیر به ریاست پارک ملی بوجاق منصوب شده، به «پیام ما» میگوید: «این نظریه کارشناسی است و رأی قطعی نیست. ما مخالفت خود را با این نظریه کارشناسی اعلام کردهایم و هفته آینده با رئیس دادگستری استان جلسه داریم.»
بهگفته او، این نظر کارشناسی اشتباه است و باید اصلاح شود. این درحالیاست که ماجرای این زمین و بخشی دیگر از زمینها در این پارک ملی مربوط به دهههای گذشته است «در دهه ۶۰ و ۷۰، کل منطقه زیر نظر سازمان منابعطبیعی بود و بخشی از زمینها متصرف داشت. در دهه ۸۰ که پارک ملی اعلام شد، زمینها بدون اعلام اینکه متصرف دارند، به سازمان حفاظت محیطزیست داده شد.»
بعد از آنکه زمینها تحتعنوان پارک ملی و با درجه حفاظت بالا به محیطزیست واگذار شد، اداره محیطزیست استان و پارک ملی درصدد گرفتن این عرصهها برآمد. «چندین بار شکایت انجام دادیم. برای همین زمین، سال ۱۳۹۸ هم شکایت ثبت کردهایم. زمین برای کشاورزی استفاده میشود، اما حضور متصرف هیچ توجیهی ندارد؛ آنهم در عرصه پارک ملی با این درجه حفاظتی بالا.»
بیشتر بخوانید:فیلم/ زیبایی شگفتانگیز تک درخت منطقه بهرامگور
او میگوید شکایت در جریان است و با کارشناس هم درباره نظری که داده، صحبت کردهاند: «این زمینها سند ندارد و با وجود اینکه در محدوده پارک ملی قرار گرفتهاند، نمیتوانند جزوی از املاک فردی به حساب بیایند. ما به مسئولان قضائی اعلام کردیم که از اوشمک زیباکنار تا امیرکیاسر محدوده پارک ملی است و درنتیجه این زمینها باید رفع تصرف شوند.»
بهگفته رخش بهار، زمینهای دیگری هم در محدوده پارک ملی یا در مرز آن قرار دارند که در دهههای گذشته به تصرف افراد درآمدهاند و قبلاً جزو زمینهای منابعطبیعی بودهاند. «همین اواخر زمینی را رفع تصرف کردیم که سال ۱۳۶۳ تصرف شده بود. با نشان دادن مستندات، فرد متصرف هم زمین را ترک کرد. ما قبل از هر شکایتی در این زمینه ابتدا از منابعطبیعی استعلام میگیریم و بعد وارد عمل میشویم.»
تکرار تصرفات غیرقانونی پارک ملی بوجاق
این نخستین بار نیست که پارک ملی بوجاق، نخستین پارک ملی خشکی-دریایی ایران، درگیر چنین پروندهای شده. این پارک در بندر کیاشهر، سالهاست درگیر بحران تصرف و تغییر کاربری اراضی است؛ بحرانی که اگرچه با صدور احکام قضائی و تلاش نیروهای محیطزیست تا حدی مهار شده، اما هنوز سایهاش بر سر این تالاب ارزشمند سنگینی میکند.
در ماههای گذشته، یگان حفاظت محیطزیست گیلان از رفع تصرف بیش از دو هزار مترمربع از اراضی ملی در محدوده پارک بوجاق خبر داد. «احسان باقریپور»، رئیس سابق پارک ملی بوجاق، دراینباره گفته بود: «این اراضی توسط افراد حقیقی بهصورت غیرقانونی تصرف شده بود و با هماهنگی مقام قضائی و اجرای یگان حفاظت، خلع ید و قلعوقمع شدند. وظیفه ما تنها رفع تصرف نیست، بلکه پیشگیری از هرگونه تجاوز و تخریب در محدوده پارک است.»
بیشتر بخوانید:۱۰۰ درصد نخلهای آبادان، شادگان و خرمشهر در آستانه مرگ/ آلودگی ۷۰ درصد رودخانههای کشور به درجات مختلف + فیلم
در سالهای گذشته هم موارد متعددی از ساختوساز غیرمجاز در محدوده پارک گزارش شده بود. در سال ۱۳۹۸ یکی از بزرگترین پروندهها با وسعت بیش از ۵۵ هزار مترمربع زمین تصرفشده مطرح شد که با دستور دادستانی و همکاری نیروهای انتظامی، سازههای احداثی تخریب و زمین به حالت اولیه بازگردانده شد.
اما بهرغم این اقدامات، روند تصرفها متوقف نشده است. «جان احمد آقایی»، معاون پیشین پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان، در گفتوگو با پایگاه «لنگرنیوز» هشدار داده بود: «ساختوساز غیرمجاز، ورود زباله و برداشت شن و ماسه حیات پارک ملی بوجاق را تهدید میکند. در برخی نقاط، حتی زمینهای کشاورزی تغییر کاربری یافته و به مجتمعهای مسکونی تبدیل شدهاند. این روند اگر متوقف نشود، میتواند اکوسیستم تالابی بوجاق را نابود کند.»
پارک ملی بوجاق با وسعتی بیش از سههزار هکتار، پناهگاه بیش از ۲۳۰ گونه پرنده مهاجر و بومی است. این منطقه از یکسو به تالاب انزلی و از سوی دیگر به ساحل دریای خزر متصل است؛ همین ویژگی، آن را از نظر تنوعزیستی به منطقهای کمنظیر در شمال کشور تبدیل کرده است. بااینحال، همین موقعیت جغرافیایی و ارزش زمینهای اطراف باعث شده همواره در معرض تصرف و ساختوساز قرار گیرد.
بهگفته کارشناسان محیطزیست، یکی از دلایل تداوم تصرفات، نبود مرزبندی فیزیکی دقیق میان محدوده پارک و زمینهای مجاور است. در سالهای اخیر طرحهایی برای نصب تابلوهای هشدار، فنسکشی و استفاده از فناوریهای پایش هوایی مطرح شده، اما هنوز بهطور کامل اجرا نشده است.
با وجود همه مشکلات تنها در دو سال گذشته چندین مورد تصرف جزئی دیگر، مجموعاً نزدیک به چهار هزار مترمربع شناسایی و رفع تصرف شده است. باقریپور در همینباره گفته بود: «برخورد قانونی با متجاوزان، هم جنبه بازدارنده دارد و هم پیام روشنی به بقیه میدهد که پارک ملی بوجاق خط قرمز محیطزیست گیلان است.».
اما اغلب کارشناسان معتقدند تنها برخورد قضائی کافی نیست. آنها بر آموزش جوامع محلی، گردشگری مسئولانه و مشارکت مردم در گزارش تخلفات تأکید دارند. پارک ملی بوجاق در فهرست مناطق تحت حفاظت بینالمللی قرار دارد و ارزش آن تنها در زیبایی طبیعتش نیست، بلکه در نقشی است که در حفظ تعادل اکولوژیک شمال کشور ایفا میکند. هر متر از خاک این پارک سندی از تاریخ طبیعی ایران است؛ سندی که اگر از آن مراقبت نشود، شاید در آیندهای نهچندان دور تنها در خاطرهها بماند.