اقتصاد۲۴- هالووین (Halloween) یکی از جشنهای پرطرفدار و رنگارنگ در کشورهای غربی است که هر سال در شب ۳۱ اکتبر برگزار میشود. این جشن در نگاه اول شاید تنها با لباسهای ترسناک، کدوهای خندان و شکلاتخوری کودکان شناخته شود، اما ریشههای آن به قرنها پیش بازمیگردد و آمیختهای از آیینهای مذهبی، باورهای اسطورهای و فرهنگ عامه است. هالووین امروزه نهتنها در آمریکا، بلکه در بسیاری از نقاط جهان به عنوان جشنی سرگرمکننده و فرهنگی برگزار میشود.
منشأ اصلی هالووین به آیینی باستانی به نام سامهین (Samhain) بازمیگردد که در میان اقوام سلتی، حدود ۲ هزار سال پیش در ایرلند و اسکاتلند برگزار میشد. سلتیها در این روز پایان تابستان و آغاز زمستان را جشن میگرفتند و باور داشتند که در این شب، مرز میان دنیای زندگان و مردگان از میان برداشته میشود. بر اساس این اعتقاد، ارواح مردگان به زمین بازمیگردند و مردم برای در امان ماندن از آنها، آتش میافروختند و لباسهای عجیب میپوشیدند تا خود را از چشم ارواح پنهان کنند.
در قرون وسطی، با گسترش مسیحیت در اروپا، کلیسا تلاش کرد این جشنهای مردمی را با آیینهای مذهبی هماهنگ کند. در نتیجه، روز اول نوامبر به عنوان روز همه قدیسان (All Saints’ Day) و شب قبل از آن، یعنی ۳۱ اکتبر، به عنوان شب پیش از روز مقدس (All Hallows’ Eve) شناخته شد. این واژه در گذر زمان کوتاهتر شد و به شکل امروزی Halloween درآمد.
یکی از ویژگیهای جذاب هالووین، حضور نمادها و نشانههای خاصی است که در طول زمان با این جشن پیوند خوردهاند. هر کدام از این نمادها ریشهای در باورهای قدیمی دارند و امروز به بخشی از فرهنگ جهانی تبدیل شدهاند.
کدو تنبل تراشیده (Jack-o’-lantern): این نماد معروف از افسانه مردی ایرلندی به نام «جک خسیس» گرفته شده است که روحش پس از مرگ نه به بهشت راه یافت و نه به جهنم. او مجبور شد با چراغی از زغال درون یک کدو، در زمین پرسه بزند. از آن زمان، مردم برای یادآوری این افسانه کدوها را خالی میکنند و درون آن شمع میگذارند.
بیشتر بخوانید: حال و هوای هالووین در خیابانهای تهران
یکی از سنتهای هیجانانگیز هالووین، پوشیدن لباسهای عجیب و گاه ترسناک است. کودکان و حتی بزرگسالان در این شب خود را به شکل ارواح، جادوگران، خونآشامها یا شخصیتهای کارتونی درمیآورند و به خانههای همسایه میروند تا با گفتن جمله معروف «Trick or Treat» (بده یا اذیتت میکنم!) از آنها شکلات و خوراکی بگیرند. این رسم نیز از باورهای باستانی سرچشمه گرفته است، زمانی که مردم برای آرام کردن ارواح یا جلوگیری از آسیب آنها، خوراکی یا نذری به درِ خانهها میبردند.
در کنار لباسها و شکلاتها، فضای شهرها و خانهها نیز در این روز دگرگون میشود. تزئینات هالووینی شامل کدوهای نورانی، تار عنکبوت مصنوعی، اسکلتها، شبحها و نورپردازیهای نارنجی و بنفش است. بسیاری از فروشگاهها و خیابانها نیز با تم ترسناک تزئین میشوند تا حالوهوای این جشن در همهجا احساس شود.
در حالی که ریشه هالووین به آیینهای مذهبی و اسطورهای برمیگردد، امروزه این جشن بیشتر جنبه سرگرمی و فرهنگی پیدا کرده است. مردم به بهانه هالووین دور هم جمع میشوند، فیلمهای ترسناک تماشا میکنند، در مسابقات لباسهای خلاقانه شرکت میکنند و برای چند ساعت از دنیای واقعی فاصله میگیرند. در واقع، هالووین فرصتی برای تخلیه ترسها و خنده به آنهاست.
از دید جامعهشناسی، هالووین نوعی بازنمایی از نیاز انسان به مواجهه با مفاهیم مرگ، تاریکی و ناشناختههاست. لباسهای ترسناک و فضای وهمآلود جشن، در حقیقت نمادی از این است که انسانها تلاش میکنند بر ترسهای خود غلبه کنند.
هرچند هالووین در اصل متعلق به فرهنگهای غربی است، اما در دهههای اخیر به یک پدیده جهانی تبدیل شده است. در کشورهای آسیایی مانند ژاپن، کره جنوبی و حتی چین نیز جشنهای هالووینی برگزار میشود، هرچند بیشتر با هدف سرگرمی و تبلیغات تجاری. در ایران نیز برخی افراد، بهویژه در میان نسل جوان و در فضای مجازی، از این جشن برای برگزاری مهمانیهای تمدار یا تولید محتواهای خلاقانه استفاده میکنند.
با نفوذ رسانهها و شبکههای اجتماعی، نمادهای هالووین مانند کدوهای تراشیده، ماسکهای جادوگری و تم نارنجیـسیاه به بخشی از فرهنگ جهانی تبدیل شدهاند. برندهای بزرگ نیز از این مناسبت برای تبلیغات فصلی و فروش ویژه محصولات خود استفاده میکنند.
خوراکیهای هالووینی اغلب رنگارنگ، شیرین و خلاقانهاند. شیرینیها و دسرهایی با طرحهای عنکبوت، جمجمه یا ارواح، بخشی از میز جشن را تشکیل میدهند. یکی از خوراکیهای سنتی معروف این شب Caramel Apple یا سیب شکری است که با لایهای از کارامل یا شکلات پوشانده میشود. همچنین پاپکورن، کوکیهای کدو و نوشیدنیهای نارنجیرنگ از دیگر آیتمهای محبوب این جشن هستند.
در کنار آن، بسیاری از خانوادهها برای سرگرمی کودکان، بازیهایی مانند «سیب در آب» (Bob for Apples) برگزار میکنند که در آن افراد باید بدون استفاده از دست، سیبی را از داخل تشت آب با دهان بیرون بیاورند.
بسیاری از کشورها جشنهایی مشابه هالووین دارند، اما با مفهوم و ریشههای متفاوت. برای مثال، در مکزیک جشنی به نام روز مردگان (Día de los Muertos) برگزار میشود که هدفش یادبود و احترام به درگذشتگان است. در حالی که در هالووین، جنبه ترس و سرگرمی پررنگتر است، در روز مردگان بیشتر تمرکز بر یادآوری عشق و خاطرات از دسترفتگان است.
هالووین امروزی ترکیبی از سنتهای کهن سلتی، آیینهای مسیحی و فرهنگ مدرن غربی است. این جشن از دل باورهای مذهبی و ترس از مرگ زاده شد، اما در گذر زمان به فرصتی برای شادی، خلاقیت و تجربه حس ترس در قالبی امن تبدیل شده است.
چه در قالب جشنهای خیابانی آمریکا و اروپا باشد، چه در شبکههای اجتماعی و مهمانیهای کوچک در سراسر جهان، هالووین یادآور این حقیقت است که انسانها حتی در مواجهه با تاریکی، میتوانند راهی برای خندیدن و لذت بردن بیابند.