اقتصاد۲۴- یک مجسمهساز درباره مجسمه جدید میدان انقلاب میگوید که این مجسمه نه از نظر ایده خلاقیت دارد، نه از نظر جنس و اجرا کیفیت لازم را.
به باور او، وقتی اثری برگرفته از نقشبرجستهای میراثی است، باید با دقت، مشورت و مصالح شایسته ساخته شود، نه در شتاب تصمیمهای اداری.
آخر هفته گذشته، مجسمه «زانوزنندگان در برابر ایران» در میدان انقلاب نصب شد که تصویر شاپور اول ساسانی، پادشاه ایران، و والرین، امپراتور روم را به نمایش میگذارد.
این مجسمه توسط پیام قانع ساخته شده است و حتی پیش از نصب نیز نسبت به روند ساخت آن نقد وارد بود، به گونهای که بنابر آنچه منتقدان میگفتند این پروژه بدون برگزاری فراخوان تخصصی، بدون مشارکت انجمن مجسمهسازان و بدون شفافیت در روند انتخاب و اجرا پیش رفته است.
بهداد لاهوتی، مجسمهساز با انتقاد از روندهای سلیقهای در انتخاب و سفارش آثار شهری میگوید: در سالهای اخیر ارتباط میان شهرداری و انجمنهای تخصصی قطع شده و تصمیمگیریها در فضایی بسته انجام میشود.
او تأکید دارد که فقدان شفافیت در انتشار فراخوانها، معرفی داوران و اطلاعرسانی عمومی، اعتماد جامعه هنری را از بین برده است.
محسن رافعی، دیگر مجسمهساز نیز با بیان اینکه آثار شهری جزئی از حافظه جمعی مردماند، هشدار میدهد: حذف نهادهای تخصصی از فرایند تصمیمگیری و نبود نظارت کیفی، به افت سطح هنری شهر انجامیده است. انتخاب سوژههایی مانند «والرین» که نماد شکست است، برای میدان مهمی، چون انقلاب، انتخابی بحثبرانگیز و ناسازگار با هویت فرهنگی جامعه است.
این هنرمندان در مجموع بر ضرورت بازگشت به سازوکار شفاف، مشارکت انجمنهای تخصصی و نظارت کارشناسی بر پروژههای شهری تأکید دارند و خواستار اصلاح روند فعلی هستند تا آثار آینده، به جای حاشیه، بازتابی از خلاقیت و هویت ایرانی باشند.
اکنون اما، پس از نصب این مجسمه، کیفیت پایین آن حتی برای شهروندان نیز جای سوال است. در همین راستا تصمیم گرفتیم در گفتوگو با کامبیز صبری، مجسمهساز، به بررسی این اثر بپردازیم.
بیشتر بخوانید:مجسمه والرین چیست و چرا در میدان انقلاب نصب شد؟
صبری با انتقاد از نصب مجسمه تازه در میدان انقلاب تهران میگوید: این اثر از چند جهت مورد نقد است، از جمله بیتوجهی به اهمیت تاریخی و مکانی میدان انقلاب و نبود بررسی کارشناسی پیش از اجرای آن. میدان انقلاب یکی از نقاط مهم و تاریخی تهران است که بارها شاهد رویدادها و اجتماعات ارزشمند مردمی بوده و شایسته است اثری با فکر کاملاً حسابشده و پس از بررسیهای مختلف در آنجا نصب شود. سختگیری شهرداری تهران و بهویژه سازمان زیباسازی در دو دهه گذشته برای انتخاب اثر مناسب در این مکان نشان میدهد که خودِ شهرداری نیز به اهمیت این نقطه اذعان دارد. حال چه شده که در عرض کمتر از چند ماه تصمیمی گرفته شده و بدون کارشناسی خاصی مجسمهای در این مکان نصب شده است؟
صبری با بیان اینکه این مجسمه برگرفته از نقشبرجستهای است که در نقش رستم قرار دارد، توضیح میدهد: در آن نقشبرجسته که مربوط به هزاران سال پیش است، برخورد امپراتوریهای آن زمان نشان داده میشود و امپراتوری قدرتمند ایران نیز بارها تا آتن پیش رفته و حتی آکروپولیس را تخریب کرده است. در مقابل، با رومیان و امپراتوریهای دیگر نیز رویارو شده است. حال اگر چنین اثری که در اصل یک نقشبرجسته است، بخواهد بهصورت مجسمه کامل درآید، باید مناسبات خاص خود را داشته باشد؛ ضمن آنکه در این اثر خلاقیت ویژهای هم دیده نمیشود.
این مجسمهساز با اشاره به جنبه میراثی طرح میگوید: این نقشبرجسته از آثار ثبتشده میراث فرهنگی ایران بزرگ است و استفاده از آن برای محکوم کردن قشری خاص یا نسبت دادن به سمت دیگری میتواند باعث انزجار و واکنش منفی جهانی نسبت به این اثر ارزشمند شود. ممکن است نادانسته به اثری آسیب بزنیم که تاکنون نماد افتخار ملی بوده است.
او با تأکید بر نامناسب بودن جنس و محل نصب اثر میافزاید: مجسمه اصلی از سنگ رسوبی کوههای اطراف تختجمشید ساخته شده است. بنابراین، اگر قرار است چنین اثری در مکانی مهم، چون میدان انقلاب نصب شود، شایسته است از سنگ تراشیده و با کیفیت بالا ساخته شود. علاوه بر این، مکان فعلی انتخاب درستی نیست و اگر قرار باشد چنین اثری بازتولید شود، بهتر است به صورت نقشبرجسته و به عنوان شبیهسازی از آثار ساسانی یا هخامنشی در مکان عمومی دیگری نصب شود.
کامبیز صبری در پایان میگوید: انتقادها متوجه هنرمند سازنده نیست؛ زیرا طبیعی است که هر هنرمندی به دنبال سفارش و رونق کارگاه خود باشد. مسئله اصلی کارفرماست که حتی اگر نیت خیری داشته، چرا روند انتخاب را از مسیر اصولی و تخصصی طی نکرده است؟ اگر این کار از طریق انجمن مجسمهسازان یا نهادهای تخصصی بررسی میشد، چنین ابهاماتی پیش نمیآمد. این وضعیت باعث میشود ذهنها به سمت روابط غیرشفاف و پنهانی برود؛ رابطهای که مشخص نیست ژوری آن چه کسی بوده و بر چه اساسی انتخاب انجام گرفته است.