اقتصاد۲۴- تخریب کامل حوض مدور مقابل تئاتر شهر، تنها یک خبر شهری نیست؛ روایتی است از نوع نگاه مدیریتی که طی سالهای اخیر بارها به حریم بناهای تاریخی و فضاهای عمومی دست برده و هر بار ردپایی از حذف، سادهسازی و بیتوجهی به هویت شهری برجای گذاشته است. حوضی که برای چند دهه محل اجرای تئاتر خیابانی، دورهمی هنرمندان و یکی از خاطرهسازترین نشانههای فرهنگی تهران بود، اینبار در سکوت و بدون هیچ توضیحی «با خاک یکسان شد».
این تازهترین اقدام شهرداری تهران تحت مدیریت علیرضا زاکانی است؛ مدیری که سابقه مداخلاتش در اطراف تئاتر شهر کم نیست. از نصب سازههای امنیتی و ایجاد نردهکشیهای گسترده در پیرامون مجموعه تا عملیات عمرانی پرحاشیهای که بارها مورد اعتراض هنرمندان و کارشناسان قرار گرفته، هر بار این پرسش را به میان آورده که چرا یکی از منحصربهفردترین مجموعههای فرهنگی پایتخت باید چنین هزینه رفتارهای مدیریتی ناپخته را بپردازد؟
هویت تئاتر شهر تکهتکه شد
منتقدان یادآوری میکنند که تئاتر شهر طی سالهای اخیر از «فضای باز و فرهنگی» به «محدودهای تحت کنترل و محصور» تبدیل شده است. نردهگذاریهای پیشین —که با اعتراض گسترده هنرمندان روبهرو شد— نخستین گمانهها درباره تغییر کاربری غیررسمی این فضا را شکل داد. حالا تخریب حوض نمادین مجموعه، زنگ خطر دیگری است؛ آن هم در زمانی که هیچ طرح جامع و روشنی برای بازآفرینی این فضا ارائه نشده است.
در مدیریت شهری زاکانی، چنین اقداماتی کم سابقه نیست. از مداخلههای ناگهانی در بافتهای تاریخی، پروژههای پرحاشیه در مناطق مرکزی، تا طرحهایی که بدون نظر کارشناسی اجرا شده و بعداً متوقف یا اصلاح شدهاند؛ همین فهرست کافی است که نام او را کنار موجی از تصمیمهای شتابزده در حوزه میراث و فضاهای عمومی ثبت کند.
چرا حوض تئاتر شهر مهم بود؟
حوض تئاتر شهر فقط یک المان شهری نبود؛ یک «فضای عمومی» تعریفشده بود. جایی که به شکل طبیعی محل مکث شهروندان، دورهمی هنرمندان و اجرای تئاتر خیابانی بود. حذف آن یعنی حذف بخشی از زیست فرهنگی شهر، آن هم در منطقهای که دهههاست یکی از کانونهای اصلی هنر نمایشی ایران بوده است. از نگاه طراحان شهری، اینگونه عناصر بخشی از «هویت خوانا»ی یک شهر هستند و تخریب آنها بدون جایگزین مناسب، به تدریج فضا را بیریخت و بیشناسنامه میکند.
تئاتر شهر یک بار نردهکشی شد، بار دیگر محوطهاش زیر و رو شد، حالا هم حوض نمادینش تخریب شده است. اگر این روند بدون توقف ادامه یابد، سرنوشت دیگر اجزای هویتی این مجموعه چه خواهد بود؟ آیا تئاتر شهر که یکی از مهمترین بناهای معماری مدرن ایران است، قرار است قدمبهقدم به فضایی بیخاصیت و خنثی تبدیل شود؟
مدیریت شهری زاکانی متناقص است
تخریب این حوض درست زمانی اتفاق میافتد که شهردار تهران در سخنرانیها و تبلیغات رسمی مدام از «ظرفیت بالا»، «توانمندی مدیریت» و حتی «امکان کاهش ۳۰ درصدی قیمتها» سخن میگوید. اما وقتی پای آثار ملموس به میان میآید، همین مدیریت در صیانت از یک فضای عمومی ساده پیش چشم هزاران شهروند ناتوان است. تناقضی که حاکی از فاصله جدی میان گفتار و کردار شهرداری تهران است.
بیشتر بخوانید:عکس/ حوض تئاترشهر با خاک یکسان شد
پرسش افکار عمومی مشخص است. شهرداری که ادعای مدیریت کلان و حتی تنظیم قیمتهای بازار را دارد، چگونه در حفظ ابتداییترین عناصر هویت شهری پایتخت چنین ناکام است؟
این گزارش، نه تنها روایتی از یک تخریب ساده، بلکه نشانهای از رویکردی است که تهرانِ امروز را هر روز فقیرتر از دیروز در هویت و حافظه جمعی میکند.
تخریب حوض تئاتر شهر و واکنشها در فضای مجازی
این اقدام عجیب شهرداری بازتاب گستردهای در فضای مجازی داشت. آزاده مختاری، خبرنگار نوشت: «ساختمان تئاتر شهر سرزنده دیروز، امروز به ویرانه تبدیل شده است! شورای شهر بیدار است؟ اداره میراث فرهنگی تهران بیدار است؟ کمیسیون فرهنگی مجلس بیدار است؟ چه توضیحی برای این تخریب وجود دارد و چه توضیحی برای سکوت و بیعملی اداره میراث فرهنگی استان وجود دارد؟»
کاربری نوشت: «شهرداری تهران این روزها پر از بیسلیقه بودن و بینتیجه ماندنهاست. از ببلبورها گرفته همین تئاتر شهر که هر روز یک زخم جدید بهش میزنه. الانم حوضشو تخریب کرده تا غرفهسازی کنه»
یغما فخشامی، خبرنگار نوشت: «حوض مدور مقابل تئاتر شهر و سکوهای اطراف آن که زمانی محل اجرای تئاتر خیابانی بود، به لطف شهرداری با خاک یکسان شد.»