اقتصاد۲۴- دلار آزاد که هفته گذشته در محدوده ۱۱۴ هزار تومان معامله میشد، روز گذشته به مرز ۱۱۹ هزار تومان رسید. دلار هرات، درهم امارات و بازارهای منطقهای نیز در مسیر مشابه حرکت کردند؛ نشانهای از آنکه تقاضای فصلی نهفقط داخلی، بلکه در سطح منطقهای نیز فعال شده است.
تحلیلگران معتقدند آنچه در ظاهر بهعنوان نوسان بازار داخلی دیده میشود، در واقع بازتاب یک چرخه جهانی و منطقهای است که هر سال با شروع ژانویه خود را در بازار ارز ایران نشان میدهد. با این حال افزایش تقاضای فصلی همه ماجرا نیست.
جهش اخیر دلار حاصل مجموعهای از عوامل داخلی و خارجی است، اما مهمترین نیروی محرک آن افزایش تقاضای فصلی پایان سال میلادی و چرخه همیشگی ژانویه است؛ چرخهای که امسال بهدلیل نااطمینانیهای سیاسی و تورمی با شدت بیشتری ظاهر شده است.
اثر ژانویه چیست و چرا مهم است؟
در سالهای اخیر الگوی مشخصی در بازار ارز ایران دیده میشود. در آذر و دی، بهویژه هفتههای منتهی به سال نوی میلادی، تقاضا برای ارز افزایش مییابد. این پدیده که در میان فعالان بازار به اثر ژانویه مشهور شده، ۳ ریشه اصلی دارد.
۱- تسویهحسابهای تجاری پایان سال
واردکنندگان و شرکتهایی که با طرفهای خارجی کار میکنند، معمولا پیش از بستهشدن سال مالی باید بدهیها، حوالهها و پرداختهای دلاری خود را انجام دهند. این موضوع موجب افزایش ناگهانی تقاضا برای حواله و اسکناس در هفتههای پایانی سال میلادی میشود.
۲-سفارشگذاری کالای زمستانی و ابتدای سال
بسیاری از واردکنندگان برای تأمین نیازهای سال آینده یا موجودی فصل زمستان، سفارشهای خود را در آذر و دی نهایی میکنند. این الگوی زمانی باعث میشود فشار تقاضای ارزی حتی پیش از شروع ژانویه خود را در بازار نشان دهد.
۳-جهش سفرهای خارجی
افزایش سفرهای کاری و خانوادگی ایرانیها در ماههای آذر و دی، چه برای تعطیلات کریسمس و چه برای سفرهای تجاری، یکی دیگر از عوامل رشد تقاضای اسکناس است؛ سفرهایی که در آمار رسمی دیده نمیشود، اما در بازار آزاد اثر مشخصی برجای میگذارد.