تنها یک درصد نخبگان ایرانی به کشور بازمی‌گردند

اقتصاد۲۴- Ù…عاون علمی، فناوری Ùˆ اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور گفت: در حالی Ú©Ù‡ متوسط جهانی بازگشت نخبگان حدود Û· درصد است، این رقم در ایران تنها یک درصد است Ú©Ù‡ عدد نگران‌کننده‌ای محسوب می‌شود.

دکتر حسین افشین امروز در حاشیه نمایشگاه هفته پژوهش، فناوری و فن‌بازار در جمع خبرنگاران، با تأکید بر لزوم شناسایی نخبگان از سنین پایین، گفت: اصل پژوهش بر نیروی انسانی و به‌ویژه نیروی انسانی نخبه است و اگر به این سرمایه توجه نشود، هیچ زیرساختی کارآمد نخواهد بود.

وی با اشاره به چالش‌های نگاهداشت نخبگان در کشور، اظهار کرد: برای حفظ نخبگان مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و زیرساختی دخیل است و این موضوع تنها با همکاری همه ارکان دولت محقق می‌شود.

معاون علمی رئیس‌جمهور با تفکیک «مهاجرت نخبگان» از «تجربه‌اندوزی و بازگشت»، تصریح کرد: رفتن نخبگان برای کسب تجربه جهانی فی‌نفسه منفی نیست، مساله اصلی نرخ بازگشت است. در حالی که متوسط جهانی بازگشت نخبگان حدود ۷ درصد است، این رقم در ایران تنها یک درصد است که عدد نگران‌کننده‌ای محسوب می‌شود.

افشین ادامه داد: یکی از دلایل اصلی این موضوع، نبود بازار کار متناسب با سطح تجربه و تخصص نخبگان بازگشته است. اگر فناوری و صنعت کشور هم‌سطح با دانش و تجربه این افراد رشد نکند، طبیعی است که امکان جذب آنها فراهم نشود و مهاجرت نخبگان به‌صورت خودکار ادامه پیدا کند.

وی افزود: توسعه فناوری‌های نوین در کشور یک الزام زیرساختی است. در کنار آن، وجود قوانین زائد و سیاست‌گذاری‌های نامتناسب، مانند تعیین سقف حقوق بدون در نظر گرفتن شرایط نخبگان، موجب خروج آنها به کشور‌های منطقه می‌شود. سیاستگذاری در حوزه نخبگان باید واقع‌بینانه و رقابتی باشد.

معاون علمی رئیس‌جمهور با اشاره به مؤلفه‌های اجتماعی و سیاسی مؤثر در این حوزه، گفت: نخبگان باید احساس رضایت و آرامش اجتماعی داشته باشند. این مسئله نیازمند برنامه‌ریزی جدی در سطح حاکمیت است و با شعار محقق نمی‌شود. نگاهداشت نخبگان فرآیندی زمان‌بر است و ممکن است ۱۰ سال زمان ببرد تا به نتیجه برسد.

افشین با تأکید بر اهمیت شناسایی استعداد‌ها از دوران کودکی، اظهار کرد: اگر بخواهیم کشور از ظرفیت نخبگان خالی نشود، باید شناسایی را از مدرسه آغاز کنیم. به همین دلیل از خانواده‌ها و دانش‌آموزان دعوت کردیم از نمایشگاه بازدید کنند؛ چراکه دیدن، مقدمه باور و انگیزه است.

وی افزود: نخبگی محدود به ریاضی و فیزیک نیست؛ نخبگی در هنر، ادبیات، فرهنگ، سیاست، علوم انسانی، مهندسی و علوم پزشکی نیز وجود دارد. هر دانش‌آموز استعدادی دارد و وظیفه ما شناسایی و هدایت این استعدادهاست.

معاون علمی رئیس‌جمهور با اشاره به تأکید رئیس‌جمهور بر نقش مدارس در آینده کشور، گفت: آینده ایران در مدارس ساخته می‌شود و به همین دلیل بسته‌های حمایتی متعددی برای نخبگان طراحی شده است؛ از جمله حمایت‌های آموزشی، پژوهشی، طرح احمدی‌روشن و سایر طرح‌های حمایتی که با هدف کاهش فشار از دوش نخبگان اجرا می‌شود.

افشین خاطرنشان کرد: اگرچه ممکن است میزان این حمایت‌ها از نظر عددی بزرگ نباشد، اما پیام روشنی دارد؛ اینکه حاکمیت به نخبگان اهمیت می‌دهد و در حد توان از آنها حمایت می‌کند.

وی با تأکید بر لزوم حفظ شأن نخبگان، گفت: حمایت صرفاً مالی نیست. استفاده از نظر نخبگان در تصمیم‌سازی‌ها، مشارکت دادن آنها در مدیریت کشور و توجه به جایگاه اجتماعی‌شان، بخش مهمی از فرآیند نخبه‌پروری است؛ فرآیندی که در نهایت به بازگشت نخبگان و تربیت نسل‌های بعدی منجر خواهد شد.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با تأکید بر ضرورت شکل‌گیری چرخه کامل نخبگانی در کشور، گفت: در بنیاد ملی نخبگان به‌دنبال ایجاد چرخه‌ای هستیم که همه سنین را دربر بگیرد؛ از کودکی تا پایان عمر. حتی فردی که در سال‌های پایانی زندگی خود قرار دارد، می‌تواند در تربیت و پرورش نخبگان جدید نقش‌آفرینی کند.

افشین افزود: درباره این موضوع باید بیشتر صحبت و مهم‌تر از آن، بیشتر عمل شود. تولید نخبه و نگاهداشت نخبه دو مقوله کاملاً متفاوتند و هرکدام سیاست‌ها و الزامات خاص خود را دارند.

وی با اشاره به نقش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، تصریح کرد: کشور باید به‌صورت جدی روی فناوری‌های جدید سرمایه‌گذاری کند. نمونه آن همین نمایشگاه هفته پژوهش است که کمک می‌کند فناوری‌ها دیده شوند و جوانان بتوانند آینده را لمس کنند. اگر این هم‌زمانی و هم‌سطحی میان توان جوانان و سطح فناوری کشور ایجاد نشود، اتصال شکل نمی‌گیرد.

معاون علمی رئیس‌جمهور با اشاره به ویژگی‌های نسل جدید گفت: نسل «زد» Ùˆ «آلفا» نسلی بسیار باهوش Ùˆ سرشار از اطلاعات است. حجم دانشی Ú©Ù‡ این نسل در زمان کوتاه کسب می‌کند، با نسل‌های گذشته قابل مقایسه نیست. امروز کودکان در سنین پایین توانایی کار با فناوری‌هایی را دارند Ú©Ù‡ پیش‌تر تصور آن هم دشوار بود. 

بیشتر بخوانید:  Ø¢Ù…ار نگران کننده از مهاجرت پزشکان ایرانی

افشین ادامه داد: برای چنین نسلی باید در لحظه تصمیم گرفت. سیاست‌گذاری برای نسل باهوش نیازمند سیستم‌های منعطف است. اگر در برابر تغییر مقاومت کنیم، فرصت‌ها را از دست می‌دهیم و فقط با تهدید‌ها مواجه خواهیم شد.

وی با تأکید بر لزوم پذیرش تغییر در همه حوزه‌ها، گفت: همان‌طور که باید از صنعت سنتی فاصله بگیریم و به سمت صنعت مدرن حرکت کنیم، این نگاه باید در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز وجود داشته باشد. بدون پذیرش تغییر، امکان نگهداشت نخبگان وجود ندارد.

معاون علمی رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع صادرات محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: مقایسه صرف صادرات محصولات دانش‌بنیان مسیر درستی برای ارزیابی اثرگذاری آنها نیست. کل صادرات محصولات دانش‌بنیان کشور حدود ۶۰۰ میلیون دلار است و مجموع سفارش‌های صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان به حدود ۲.۵ میلیارد دلار می‌رسد.

افشین تأکید کرد: نکته مهم‌تر، نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در کاهش ارزبری است. بسیاری از محصولاتی که امروز در داخل تولید می‌شوند، در صورت نبود شرکت‌های دانش‌بنیان باید وارد می‌شدند.

وی با ذکر مثالی در حوزه سلامت، گفت: در حال حاضر واردات دارو و تجهیزات پزشکی کشور حدود ۲.۵ میلیارد دلار است، اما اگر شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه فعال نبودند، رقم واردات به ۱۷ تا ۱۸ میلیارد دلار می‌رسید. این تفاوت، ارزش افزوده واقعی شرکت‌های دانش‌بنیان برای اقتصاد کشور است.