اقتصاد۲۴- ونزوئلا بار دیگر به تیتر اول رسانههای جهان بازگشته است؛ نه بهخاطر قیمت نفت یا انتخابات، بلکه به دلیل نشانههایی نگرانکننده از تشدید بحران سیاسی و امنیتی. گزارش اخیر آسوشیتدپرس مبنی بر آغاز روند خروج خانوادههای دیپلماتهای روس از این کشور، پیامی فراتر از یک اقدام حفاظتی معمول دارد؛ پیامی که بسیاری از تحلیلگران آن را علامتی از «بدتر شدن شرایط» در کاراکاس میدانند.
به گفته یک مقام اطلاعاتی اروپایی که با آسوشیتدپرس گفتوگو کرده، این خروج از روز جمعه آغاز شده و شامل زنان و کودکان دیپلماتهاست؛ اقدامی که معمولاً زمانی انجام میشود که یک کشور، احتمال بیثباتی شدید یا حتی سناریوهای بحرانیتر را جدی گرفته باشد.
روسیه در سالهای گذشته یکی از اصلیترین حامیان دولت نیکلاس مادورو بوده؛ از همکاریهای نفتی و انرژی گرفته تا حمایتهای سیاسی و نظامی. اما تحولات اخیر نشان میدهد مسکو در حال بازنگری در سطح و شکل حضور خود در ونزوئلاست.
در ماههای اخیر، گزارشهایی درباره توقف، تعلیق یا کاهش فعالیت برخی پروژههای روسی در ونزوئلا منتشر شده است؛ پروژههایی که زمانی نماد شراکت استراتژیک دو کشور محسوب میشدند. رسانههای غربی این تحولات را در چارچوب «واقعگرایی جدید روسیه» تحلیل میکنند؛ رویکردی که میکوشد در شرایط فشارهای بینالمللی و جنگ اوکراین، از درگیر شدن در بحرانهای پرهزینه جدید پرهیز کند.
تحلیلگران میگویند روسیه همچنان از نظر سیاسی از مادورو حمایت میکند، اما این حمایت دیگر الزاماً به معنای تزریق منابع مالی یا حضور پررنگ عملیاتی نیست.
در کنار تغییر رفتار متحدان، ونزوئلا همچنان زیر فشار سنگین آمریکا و متحدانش قرار دارد. تحریمها، محدودیتهای نفتی و اقدامات کنترلی علیه صادرات انرژی، اقتصاد از پیش فرسوده این کشور را در تنگنای بیشتری قرار داده است. رسانههای بینالمللی تأکید میکنند که ترکیب این فشار خارجی با بحرانهای مزمن داخلی – از تورم و فقر گرفته تا مهاجرت میلیونی – وضعیت دولت مادورو را شکنندهتر از همیشه کرده است.
برخی تحلیلها حتی از احتمال ورود ونزوئلا به مرحلهای تازه از بیثباتی سیاسی سخن میگویند؛ مرحلهای که در آن، متحدان سنتی نیز ترجیح میدهند فاصلهای ایمن با تحولات پرریسک کاراکاس حفظ کنند.
یکی از نشانههای ملموس این تغییر فضا، سرنوشت پروژههای زیرساختی و انرژی در ونزوئلاست. رسانههای خارجی گزارش دادهاند که چند پروژه مشترک با مشارکت روسیه عملاً متوقف یا نیمهفعال شدهاند؛ موضوعی که اگرچه با ادبیات رسمی تأیید نمیشود، اما در گزارشهای میدانی و تحلیلهای اقتصادی بهوضوح دیده میشود.
در همین چارچوب، دیروز در فضای رسانهای فارسیزبان نیز شایعاتی درباره خروج قرارگاه خاتمالانبیا از پروژه مترو کاراکاس منتشر شد؛ شایعاتی که گفته میشود صحت ندارد، اما حتی شکلگیری آن نیز خالی از اهمیت نیست. این یعنی ونزوئلا حتی برای شرکای غیرغربی خود نیز دیگر محیطی کمریسک تلقی نمیشود.
رسانههای بینالمللی، از آسوشیتدپرس تا شبکههای تحلیلی آمریکایی و اروپایی، در یک نکته اشتراک نظر دارند: ونزوئلا وارد مرحلهای حساس شده است. خروج خانواده دیپلماتهای روس نه بهمعنای قطع رابطه، بلکه نشانهای از افزایش سطح هشدار است؛ هشداری که معمولاً پیش از تحولات بزرگتر داده میشود.
در این تحلیلها، ونزوئلا کشوری توصیف میشود که میان فشار خارجی، فرسایش داخلی و احتیاط متحدانش گیر افتاده؛ وضعیتی که میتواند آینده سیاسی کاراکاس را بیش از هر زمان دیگری غیرقابل پیشبینی کند.
آنچه امروز در ونزوئلا میگذرد، صرفاً یک خبر دیپلماتیک یا اقتصادی نیست. کنار هم قرار دادن خروج خانواده دیپلماتهای روس، توقف یا تعلیق پروژههای خارجی و افزایش شایعات درباره عقبنشینی بازیگران غیرغربی، تصویری روشنتر از یک واقعیت نگرانکننده میسازد: کاراکاس دیگر حتی برای متحدانش هم امن و قابل اتکا به نظر نمیرسد.
این همان نقطهای است که تحلیلگران آن را «مرحله هشدار» مینامند؛ مرحلهای که اگر مدیریت نشود، میتواند ونزوئلا را وارد بحرانی عمیقتر از آنچه تاکنون تجربه کرده، کند.