اقتصاد۲۴- مشاهدات میدانی نشان میدهد، بانکها بهویژه بانکهای دولتی، برای جذب سپردههای خرد، اقدام به افزایش نرخ سود سپردهگذاری (تا ۲۶ درصد سالانه) و ارائه صندوقهای سرمایهگذاری با بازدهی بالاتر (۲۸ تا ۳۰ درصد سالانه) کردهاند. با این حال، چون نرخ سود بانکی از بازدهی سایر بازارها پایینتر است، به نظر میرسد توجیه سپردهگذاری در سیستم بانکی، دلیلی فراتر از نرخ سود دارد.
اصلیترین انگیزه سپردهگذاری، بهویژه در حسابهای قرضالحسنه، امکان دریافت تسهیلات با نرخ پایین است. در شرایط تورمی و نااطمینانی بالا، افراد حاضرند با پذیرش سود حقیقی منفی و هزینه خواب پول، برای دریافت وام اقدام کنند تا آن را به دارایی امن تبدیل کنند.
علاوه بر این، تجربه نااطمینانیهای اقتصادی باعث شده تا جمعیت بیشتری از مردم به سمت سود ثابت و ریسک پایین بانکها، به جای سرمایهگذاریهای پرریسکتر، متمایل باشند. بر این اساس به نظر میرسد عطش دریافت تسهیلات برای ورود به بازارهای با بازدهی بالا، را میتوان محرک اصلی ادامه روند جذب سپرده سیستم بانکی معرفی کرد.
در حالی که بازدهی سپردهگذاری در بانک از ابتدای سال تا پایان آذر ماه کمتر از ۱۵ درصد باقی مانده، بازدهی خرید طلا ۶۷ درصد رقم خورده است. تفاوت بیش از ۵۰درصدی بازدهی ۹ ماهه این دو، گویای نقش انتظارات تورمی و نااطمینانیها است.
بررسیها نشان میدهد در حال حاضر بانکهای کشور بهخصوص بانکهای دولتی و بزرگ برای جذب سپردههای خرد در تلاشند گزینههای پیشروی سپردهگذار را افزایش دهند. افزایش نرخ سود سپردهگذاری، گزینه سرمایهگذاری در صندوق و دریافت تسهیلات، سه گزینهای است که در اختیار مراجعهکنندگان به سیستم بانکی قرار دارد.
در اقتصاد ایران، نرخ بهره حقیقی دهههاست که در بازه منفی قرار دارد. با این حال در اقتصادهای با تورم بالا دریافت تسهیلات از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار میشود و معمولا صفهای طولانی برای دریافت تسهیلات شکل میگیرد.
نکتهای که موجب توجیهپذیری سپردهگذاری در بانک با نرخ سود حقیقی منفی میشود، آن است که همچون نرخ سود اسمی اعلامی، نرخ سود تسهیلات نیز بهصورت دستوری پایین نگه داشته میشود. به گفته معاون بانک مرکزی بیش از ۷۰ درصد سپردهگذاریهای قرضالحسنه در شبکه بانکی با هدف دریافت تسهیلات انجام میشود.
مطالعات اقتصادی نشان میدهد در شرایط نااطمینانی و افزایش ریسک، اشخاص حقیقی و حقوقی به خرید داراییهای امن متمایل میشوند. بر این اساس شاید منطقیترین تصمیمگیری در قبال مبالغ خرد آن است که به واسطه آن تسهیلات دریافت کرد و آن تسهیلات را به دارایی امن تبدیل کرد.