اقتصاد۲۴- شیرین یزدان بخش از بازیگران پیشکسوت سینماست که نهتنها دیر وارد عرصه بازیگری شد، بلکه توانست در زمانی کوتاه، به یکی از چهرههای تأثیرگذار سینمای اجتماعی ایران تبدیل شود. از جدایی نادر از سیمین تا فیلم ابد و یک روز حضور او در نقشهایی کوتاه، اما عمیق، تصویری متفاوت از زنان سالخورده و فرودست در سینمای ایران به نمایش گذاشت؛ زنانی که کمتر دیده میشوند، اما بار سنگینی از روایت را بر دوش میکشند.
شیرین یزدانبخش در سال ۱۳۲۷ در شهر اصفهان متولد شد. برخلاف بسیاری از بازیگران همنسل خود، او از نوجوانی یا جوانی وارد تئاتر، سینما یا تلویزیون نشد و سالهای زیادی از عمرش را خارج از فضای حرفهای هنر گذراند. همین فاصله طولانی از دنیای بازیگری، بعدها به یکی از ویژگیهای منحصربهفرد کارنامه هنری او تبدیل شد؛ چرا که یزدانبخش با تجربه زیستهای عمیق و نگاهی پخته وارد سینما شد.
نقطه آغاز فعالیت شیرین یزدانبخش در سینما به سال ۱۳۸۸ بازمیگردد؛ زمانی که در ۶۱ سالگی برای بازی در فیلم «لطفاً مزاحم نشوید» به کارگردانی محسن عبدالوهاب انتخاب شد. این نقش، اگرچه اولین تجربه سینمایی او بود، اما بهشدت مورد توجه منتقدان قرار گرفت. بازی باورپذیر، کنترلشده و دور از اغراق او باعث شد در همان نخستین حضور، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند؛ اتفاقی نادر برای یک بازیگر تازهوارد.
بیشتر بخوانید: سعید روستایی کیست؟ / نگاهی به آثار مهم فیلمساز جوان
پس از این موفقیت، شیرین یزدانبخش بهتدریج به یکی از گزینههای جدی کارگردانان سینمای اجتماعی تبدیل شد. او اغلب در نقش مادران، زنان تنها، یا شخصیتهایی ظاهر میشد که در حاشیه جامعه زندگی میکنند، اما نقشی کلیدی در پیشبرد داستان دارند. از مهمترین آثار او میتوان به فیلمهایی، چون «جدایی نادر از سیمین»، «استرداد»، «آبجی» و «ابد و یک روز» اشاره کرد.
در فیلم «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی، اگرچه نقش او کوتاه بود، اما حضوری دقیق و تأثیرگذار داشت؛ حضوری که در کنار سایر بازیگران، به شکلگیری فضای واقعگرایانه فیلم کمک کرد. در «ابد و یک روز» ساخته سعید روستایی نیز، یزدانبخش تصویری ملموس از زنی فرسوده در دل یک خانواده آسیبدیده ارائه داد؛ تصویری که با سکوتها و نگاههایش بیش از دیالوگها حرف میزد.
آنچه بازی شیرین یزدانبخش را متمایز میکرد، سادگی و پرهیز از اغراق بود. او از آن دسته بازیگرانی نبود که با دیالوگهای پرشمار یا احساسات نمایشی دیده شود، بلکه قدرت اصلیاش در انتقال حس از طریق جزئیات رفتاری، لحن صدا و نگاه خلاصه میشد. همین ویژگی باعث شد نقشهایش، حتی اگر کوتاه بودند، در ذهن مخاطب باقی بمانند.
او بیشتر در سینما فعالیت داشت و حضورش در تلویزیون محدود بود؛ انتخابی آگاهانه که نشان میداد به کیفیت نقش بیش از کمیت حضور اهمیت میدهد.
مهمترین افتخار کارنامه هنری شیرین یزدانبخش، دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن جشنواره فیلم فجر برای فیلم «لطفاً مزاحم نشوید» است. علاوه بر آن، او در سالهای بعد نیز نامزد دریافت جوایز مختلفی شد و همواره مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. هرچند تعداد جوایزش محدود بود، اما اعتبار هنریاش فراتر از آمار و ارقام جشنوارهای محسوب میشد.
او برای نقشآفرینی در فیلم «بوسیدن روی ماه» نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن در سیامین دوره این جشنواره شد و همزمان دیپلم افتخار بهترین بازیگر در بخش جلوهگاه شرق جشنواره فجر را نیز برای همین فیلم به دست آورد. همچنین او برای بازی در فیلم «ابد و یک روز» نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن از سیوچهارمین جشنواره فیلم فجر شد.
شیرین یزدانبخش در سالهای پایانی عمر با مشکلات جسمی دستوپنجه نرم میکرد. بر اساس اطلاعات منتشرشده، این بازیگر پیشکسوت در نهایت بر اثر سکته مغزی درگذشت. خبر درگذشت او با واکنشهای گستردهای در میان اهالی سینما و مخاطبان همراه شد و بسیاری از سینماگران از او بهعنوان نمونهای از بازیگری صادق، بیحاشیه و متکی بر تجربه زیسته یاد کردند.