رویداد۲۴| روزی که باید برای «استاد» جشن تولد میگرفتیم، به سوگنامهای بدل شد که لرزه بر تن فرهنگ و هنر ایران انداخت. بهرام بیضایی، مردی که نامش با هویت، اسطوره و زبان فارسی گره خورده بود، در روز تولد ۸۷ سالگی خود و در حالی که فرسنگها از کوچه پسکوچههای تهران دور بود، بر اثر سرطان در آمریکا از دنیا رفت. او که میگفت «دهها فیلم نساخته دارم»، رفت تا حسرت ساختن «مقصد» و دهها سناریوی دیگر بر دل سینمای ایران بماند.
رفتن او یک ایران را غمگین کرد و با واکنشهای بسیاری هم همراه بود؛ حتی واکنش مقامات رسمی! مثلا مسعود پزشکیان در پیامی با تاکید بر اینکه «بیتردید، آثار ماندگار خالق «روز واقعه» سرمایهای ماندگار برای فرهنگ ایرانزمین است» درگذشت زنده یاد بهرام بیضایی هنرمند و کارگردان برجسته سینما و تئاتر ایران را تسلیت گفت.
محمدرضا عارف، معاون اول رئیسجمهور: «درگذشت جناب آقای بهرام بیضایی، پایانی است بر حضور جسمانی یکی از عمیقترین صداهای تاریخ معاصر هنر این سرزمین؛ اما بیتردید، آغاز ماندگاری پررنگتر نام و اندیشه او در حافظه فرهنگی ایران است. او با آثارش به ما آموخت که هنر، میدان پرسش است، نه تکرار.»
سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: «ایشان در سالهای طولانی فعالیت هنری خود، با خلق آثار نمایشی و سینمایی و توجه به ریشههای فرهنگی و اسطورهای، سهمی درخور در گسترش روایتگری ایرانی ایفا کردند. آثار او در حافظه هنر ایران پایدار خواهد ماند.»
رئیس جبهه اصلاحات با نگاهی به مدیریت فرهنگی کشور نوشت: «درگذشت بهرام بیضایی چهره ماندگار فرهنگ و هنر ایرانی، ضایعهای جبرانناپذیر است. اندیشمندی که با بازخوانی اسطوره، تاریخ و هویت ایرانی، روایتهای ماندگار آفرید. فقدان او یادآور فرصتهایی است که از دست میروند و قدرشان دانسته نمیشود.»
عطاالله مهاجرانی در پیامی نوشت: «فرزانه گرانقدر بهرام بیضایی در روز تولدش با گذران عمری مبارک و موثر درگذشت. از بهرام بیضایی میراث والایی برجای مانده است؛ فیلمهای سینمایی، نمایشنامهها، شاهنامهپژوهی و سبکی ممتاز در نوشتن زبان پارسی. همیشه با شوق کتابهای بیضایی را خواندهام.»
این فعال سیاسی نیز نوشت: «بزرگان هنر ایران یکی پس از دیگری پرواز میکنند. درگذشت بهرام بیضایی را به اهالی هنر و مردم ایران تسلیت میگویم.»
اصغر فرهادی، کارگردان سرشناس، در یادداشتی سوزناک نوشت: «بهرام بیضایی آموزگار بزرگ من که شیفتهوار آثار، سخنان و بالاتر از آن عشقش به فرهنگ این سرزمین را با تمام وجود دنبال کردهام، حالا در غربت دنیا را ترک کرده است. حقیقتاً ایرانیتر از بهرام بیضایی در این روزگار نشناختم و چه تلخ که این ایرانیترین ایرانی، هزاران هزار فرسنگ دور از ایران چشم بر جهان فرو میبندد.»
حسن فتحی با نقد فضای حاکم نوشت: «ایران غمزده یکی از ایرانیترین هنرمندان فرهیخته خود را در غربت و در سالروز تولدش از دست داد. همه ما از او بسیار آموختیم. همه ما اهالی سه چهار نسل تئاتر و سینمای وطنی، مرهون و متاثر از نمایشنامهها و آثار سینمایی او هستیم. اما همه ما آیا در مواجهه با جهل و بیعدالتی و عافیتطلبی و دروغ، مرام و منش حقیقتمحور او را دنبال خواهیم کرد؟»
جعفر پناهی به ایستادگی بیضایی در برابر حذف اشاره کرد: «بیضایی راه آسان را انتخاب نکرد. سالها حذف، سکوت تحمیلی و دوری را به جان خرید، اما زبان و باورش را واگذار نکرد. بسیاری از ما مستقیم و غیرمستقیم از او آموختیم، آموختیم که چگونه در برابر فراموشی بایستیم.»
مهدی یراحی، هنرمند معترض، با جملهای کوتاه و برنده به درگذشت او واکنش نشان داد و نوشت: «حقیقت بیش از جلادانش عمر میکند.»