اقتصاد ۲۴ - از آنجا که اقتصاد ایران به نفت گره خورده و بخش قابل توجهی از هزینه‌های کشور با فروش نفت تامین می‌شود، ضرورت برنامه ریزی جدی در صنعت نفت به شدت احساس می‌شود. از سوی دیگر بار‌ها از اقتصاد دولتی انتقاد شده و خصوصی سازی مورد تاکید قرار گرفته است، سیاستی که حکم می‌کند دولت باید از تصدی گری خارج شود و بخش نظارتی خودش را بیشتر تقویت کند.
این سیاست گذاری به نوعی است که دولت می‌بایست از تصدی گری در همه بخش‌ها فاصله بگیرد و حتی بحث واگذاری صنایع حساسی همچون نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها را مطرح کرد. یکی از سیاست گذاری‌ها در بخش نفت، راه اندازی بورس نفت بود که به صورت یکی از تکالیف قانونی در برنامه سوم توسعه کشور تعریف شد، اما همواره فاصله بین قانون تا اجرا بسیار و البته معنادار است.
اما ضرب این آهنگ جهت رونق و فروش طلای سیاه در بورس محکم نبوده است. هرچند رئیس سازمان بورس با اشاره به روند ارزش معاملات بورس انرژی از ابتدای سال جاری درخصوص لزوم تقویت جایگاه فروش نفت‌خام در این بورس تاکید دارد که نفت منبع انرژی مناسبی است و در بورس انرژی جایگاه دارد لذا باید برای تقویت آن تلاش کرد، اما به گفته شاپور محمدی تنها با ایجاد سیاست طولانی مدت اقتصادی و همچنین آماده سازی بستر شفاف برای عرضه نفت و فراورده‌های نفتی در این بازار برابری فرصت برای مشتریان این محصولات ایجاد خواهد شد.
خریداران محدود با سبک عرضه بورس انرژی
نفت ایران تحریم است و امکان فروش این محصول در خارج از کشور تا حد قابل توجهی از دست رفته، حالا وقتی بازار نفت خارج از کشور به این وضعیت افتاده دیگر نمی‌تواند بازار داخل این محصول را به عنوان یک بازار پویا و اساسی بداند چراکه عرضه و خریدار در بازار داخل محدود است. پس بهترین اقدام، انتخاب جایگزین‌های مطمئن است.
محمد حسن نژاد، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر اینکه باید راه‌های دیگری جهت فروش نفت و دور زدن تحریم این محصول اتخاذ شود، به خبرنگار اقتصاد ۲۴ گفت: بورس انرژی با ماهیت ذاتی، بهترین گزینه برای عرضه نفت به بازار‌های جهانی است.
حسن نژاد با اشاره به اینکه بورس با توجه به اجماع و تسهیل در شفافیت سازی‌هایی که دارد مکان مناسبی برای عرضه نفت است، گفت: ارتباط بورس‌های دنیا با هم یک ویژگی است که در آن فعالان اقتصادی به راحتی تبادل کالا و محصول دارند. این مطلوب بودن فضا زمانی محقق می‌شود که بورس انرژی به بازار جهانی متصل باشد در این صورت یک فعال بازار بورس انرژی ایرانی، به جای آنکه نفت خود را در بازار‌های بورس جهانی عرضه کند و چالش‌های زیادی متحمل شود، نفت را در بازار بورس ایران می‌خرد و به راحتی هم عرضه می‌کند.
حسن نژاد با بیان اینکه خریدار نفت همواره در دو حالت است یا خریدار داخلی است یا خارجی، گفت: پالایشگاه‌ها مهمترین و بزرگترین خریداران نفت در بازار داخل هستند که این بخش نیازی به ورود به بورس جهت خریداری محصول مورد نیاز ندارد، از این رو این محصول مانند سایر محصولات دیگر خریدار زیادی در داخل ندارد یا به طور ساده، فروش نفت با فروش سایر محصولات و کالا‌های دیگر بسیار متفاوت و خاص‌تر است.
وی تصریح کرد: از اینرو پالایشگا‌های داخلی هرگز برای خرید به بورس مراجعه نمی‌کنند، زیرا در یک معامله از پیش تعیین شده و مشخص فعالیت می‌کنند.
ایراد‌های بورس انرژی را نادیده نگیرید
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار اقتصاد ۲۴ مبنی بر ایراد‌های موجود در بورس انرژی برای عرضه نفت، گفت: مسدود بودن حساب ارزی برای شرکت سپرده گذاری مرکزی، فعال نبودن دفاتر کارگزاری‌ها در خارج از کشور، عدم انتشار اطلاعیه عرضه نفت به زبان‌های بین المللی در سایت بورس انرژی و از همه مهمتر فقدان تبلیغ و زیرساخت، عرضه نفت در بورس انرژی را با مشکلات زیادی مواجه کرده است به طور‌ی که می‌توان ادعا داشت عرضه نفت در بورس ناموفق و نشدنی است.
وی تصریح کرد: متاسفانه هنوز این کاستی‌ها در بورس کشور وجود دارد. همین موارد، مسیر رونق عرضه در بورس را در بیشتر مواقع متوقف کرده است.
به اعتقاد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس موضوعی که در خصوص فروش نفت از کانال بورس انرژی مورد بحث و یا گا‌ها مورد نقد قرار می‌گیرد، خرید نفت در بورس و به صورت سوآپ به کشور‌های دیگر به فروش رساندن است که این تصور اشتباهی است که در قالب تردید فروش نفت در بورس مطرح شده است چراکه موضوع تحریم نفت ایران با ترفند دور زدن تحریم‌ها شکل و قالب دیگری به خود می‌گیرد.
حسن نژاد یادآور شد: سال‌ها نفت ایران بدون مشکل در بازار‌های جهانی فروخته می‌شد. طبق پایبندی مانند سایر اعضای عضو اوپک به محدودیت در تولید و قیمت، اما ایران توان فروش دو میلیون بشکه در روز را داشت. در حالی که امروز فروش نفت ایران با چالش‌های جدی رو به رو شده و امکان فروش آن به سادگی وجود ندارد.
وی تاکید کرد: بنا بر اعلام تحریم گر نفت ایران، هر کسی نفت از ایران بخرد، مورد جریمه‌های سنگین آمریکا قرار می‌گیرد. حالا اگر قرار باشد که نفتمان را به واسطه بدهیم و با جابجایی نام افراد، شرکت و یا دست به دست چرخاندن این محصول، به فروش نفت در بازار جهانی مطمئن شویم که دیگر هیچ جای نگرانی نبود و تا الان دولت با افراد زیادی در داخل و خارج ارتباط می‌گرفت، به راحتی با یک یا چند جایگزین نفت را می‌فروخت و ارز حاصل را به کشور وارد می‌کرد!
فضا برای سرمایه گذاری در فروش نفت خوب نیست
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه فضا برای سرمایه گذاری در فروش نفت خوب نیست، به انتقاد از روند فعلی بورس انرژی پرداخت و گفت: عرضه و تقاضا و خریدار و فروشنده محور‌های تعیین بازار یک محصول هستند. نفت نیز با همین رابطه اقتصادی به فروش می‌رسد حالا چه در بازار داخل و چه در بازار خارج. حالا با توجه به اینکه سهم بزرگ دولت از ارزآوری فروش نفت تامین می‌شود نمی‌تواند به راحتی این فروش را در اختیار سایر سرمایه داران قرار دهد.
حسن نژاد با انتقاد دوباره از شرایط فعلی عرضه نفت در بورس انرژی گفت: ایجاد بستر برای حضور فعالان بخش خصوصی در راستای عرضه نفت از طریق بورس انرژی اولین و مهمترین گام است هرچند برای ادامه در این مسیر باید افرادی که سرمایه‌های کلانی دارند برای ساخت پالایشگاه‌های کوچک ترغیب شوند، سرمایه‌گذاری کنند و پالایشگاه بسازند و برای خرید نفت مراجعه کنند که این یک پروسه چندین ساله از ابتدای دریافت مجوز تا راه اندازی پالایشگاه را می‌طلبد که برای شرایط فعلی زمانبر است.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در پایان تاکید کرد: از اینرو هدف از داشتن بورس این است که نفت را در بورس انرژی به اشخاص بدهیم و آنان دیگر مالک نفت باشند و بتوانند این نفت را در خارج از کشور بفروشند؛ هرچند تردید‌ها و نگرانی‌های دولت برای مشارکت خصوصی‌ها در ساخت پالایشگا‌ها وجود دارد، اما باید بدانند امکان کنترل معاملات بورس به سادگی وجود دارد.