اقتصاد۲۴- روزهایی هم که اتفاق خاصی نمی‌افتد، سیلابی در کار نیست، زلزله‌ای نیامده، اتوبوسی واژگون نشده و قطاری از ریل خارج نشده، هواپیمایی سقوط نکرده و خطای انسانی‌ای رخ نداده و کسی جانش را از دست نداده و کسی هم بعد از بیدارشدن از خواب از ماجرایی مطلع نشده و جمعه را هم بی‌سرو‌صدا پشت‌سر گذاشته‌ایم و تمام فکرمان فعلا مشغول ماجرای کشور ثالث و ممنوعیت میزبانی تیم‌های ایرانی در مسابقات آسیایی است، مسئولان همیشه پشت‌صحنه کاری می‌کنند تا دوباره وارد فاز جدیدی از حاشیه‌ها و حاشیه‌سازی‌ها شویم و سرآخر هم طبقه متضرر همان مردمی هستند که این‌بار حتی در زدن بنزینی که برای سهمیه‌بندی‌شدن و گران‌شدن آن روزها آشوب و بگیر و ببند را تجربه کردند هم طعم آرامش و راحتی را نچشیدند.
کانال‌های تلگرامی و رسانه‌های رسمی و غیررسمی را که بررسی می‌کنیم لابه‌لای تمام طنازی‌ها و انتشار اخبار یک مساله حسابی آدم را متعجب می‌کند و آن ماجرای معادلات ریاضی در سوختگیری ماشین‌هاست. به قول یکی از همین طنازان مجازی اگر اهمیت یاد گرفتن انتگرال و مشتق و لگاریتم و ... را در دوران تحصیل نفهمیدید، کافی است یک‌بار بنزین بزنید، آن وقت لزوم یادگیری آنها را می‌فهمید.
این بیان اغراق‌گونه از ماجرا البته خیلی از واقعیت امر هم دور نیست. چندبار تجربه و چند پرس‌و‌جو از مردم و جایگاه‌داران می‌تواند به خوبی شما را روشن کند که دقیقا هنگام بنزین‌زدن در جایگاه‌ها ممکن است چه کلاهی سر شما برود و درد قیمت بالای بنزین و سهمیه پایین را چندبرابر کند.
ما که نفهمیدیم چی شد؟
پیرو تمام اخبار و حواشی موجود هم به چند جایگاه مراجعه کردیم و هم با چند نفر از مردمی که درحال زدن سوخت بودند و هم با جایگاه‌داران به گفت‌و‌گو پرداختیم و از این اتفاقات عجیب درحال وقوع در پروسه بنزین‌زدن پرسیدیم. ماحصل تمام این پرس‌وجو‌ها با کمی اضافات و کم‌کردن تقریبا همان چیزی بود که در رسانه‌ها به آن پرداخته شد.
• سلام
+ سلام
• عذر می‌خوام شبهه‌ای اخیرا مطرح کردن که اگر موقع بنزین زدن به جای 3.99 لیتر 4 یا 4.01 لیتر هم بنزین بزنید، حدود 8 لیتر از سهمیه شما کم میشه، این رو شنیدید؟
+ راستش من هم این رو شنیدم، البته بیشتر توی این کانالای مجازی دیدم و خوندم اما خب خودم هنوز چنین مشکلی نداشتم. چون موقع بنزین زدن همیشه قبل عدد رند نازل رو قطع می‌کنم و میذارم سرجاش، تا یادمه قبلا هم همینطور بود باید عدد بنزینی رو گرد می‌کردیم، اگر نه یک مقداری بیشتر کم می‌شد از سهمیه.
جایگاه‌داران هم خبر ندارند
• سلام
+ سلام، بفرمایید.
• عذر می‌خوام شما که مسئول جایگاه هستید، این خبر رو شنیدید که اگر به جای 3.99 لیتر 4 یا 4.1 لیتر بزنیم نزدیک 8 لیتر از سهمیه کم میشه؟
+ شما نفر چندمی هستید که می‌پرسید این سوال مردم هم هست. چند باری از من پرسیدن ولی خب من جواب قطعی براشون نداشتم چون به خود ما هم درست و حسابی اطلاع‌رسانی نکردن و ما هم توی همین اخبار و تلگرام و اینا دیدیم و شنیدیم. اما خب رویه اینطور بود که اگر بیشتر از عدد رند بنزین می‌زدی چه حالا یک‌صدم لیتر چه 99صدم لیتر به سمت بالا گرد می‌شد. این قضیه حدود 4 لیتر هم ماجراش اینطور که من فهمیدم اینه که اگر قبل از اینکه نازل رو بذاری و دکمه خروج رو بزنی یعنی موقع سوختگیری کارت رو خارج کنی، از دستگاه حدود 4 لیتر کم میشه، خلاصه که ما هم گیج شدیم و نفهمیدیم چی شده.
۲ سناریوی پیچیده برای یک سوختگیری ساده!
این دو روایت بخشی از گفت‌و‌گوی ما با مردم و جایگاه‌داران بود و چون تقریبا تمامی جواب‌ها حول همین دو پاسخ بود، لازم نیست همه را بنویسیم و روایت کنیم. اما خب سوای این پرس‌و‌جو شخصا هم این مساله را تجربه کردیم و واقعیت تقریبا همین است اما با دو سناریوی مختلف که به آن اشاره می‌کنم.ماجرا از این قرار است که در پروسه سوختگیری و کم‌شدن ناگهانی از سهمیه‌ها دو سناریو وجود دارد. اسم سناریوی اول را گذاشتم سناریوی کم‌کردن یک لیتری، سناریوی دوم هم کم‌شدن حدود 4 لیتری! در سناریوی اول شما به هر میزان که می‌خواهید بنزین می‌زنید، برای مثال چهار لیتر، اگر سوختگیری را قبل از عدد 4 و نازل را در سر جای خودش قرار دهید و دکمه خروج را بزنید، همین مقدار از سهمیه شما کم می‌شود. در همین مدل سوختگیری اگر شما به جای 3.99، 4 یا 4.01 یا 4.99 یا عددی بین اینها سوختگیری کنید، دستگاه عدد را به سمت بالا گرد می‌کند، یعنی 5 لیتر محاسبه می‌کند و اینجا کسی که 4 لیتر بنزین زده است حدود یک لیتر و کسی که 3.98 لیتر بنزین زده 0.01 لیتر ضرر می‌کند.
اما سناریوی دوم که سوژه داغ این روزهای رسانه‌هاست، ماجرای مضرب‌هاست. همان 3.99 و ... که خیلی از آن شنیده‌ایم. در این حالت در دستگاه ماندن کارت سوخت تا پایان عملیات سوختگیری، در جایگاه قرار دادن نازل بعد از اتمام سوختگیری و فشردن دکمه خروج بسیار تعیین‌کننده است. یعنی اگر شما حین سوختگیری یا قبل از در جایگاه قراردادن نازل یا حتی قبل از فشردن دکمه خروج کارت را از دستگاه خارج کنید و مثلا 4 یا 4.01 لیتر هم بنزین زده باشید، دستگاه حدود 8 لیتر از سهمیه شما کم می‌کند. یعنی همان مضرب 3.99 که اصطلاحا به آن پیمانه سوخت می‌گویند.مضاف بر این در سناریوی دوم این پایان ماجرا نیست و در اعداد بالاتر یک‌صدم از مضرب کم می‌شود. یعنی هنگام سوختگیری به میزان 4 لیتر شما باید 3.99 لیتر بنزین بزنید، اما برای 8 لیتر دیگر نباید قبل از 7.99 سوختگیری را قطع کنید، بلکه باید در 7.98 جریان بنزین را به باک خودروی خود قطع کنید تا از سهمیه شما 12 لیتر کم نشود! برای فهم بهتر مساله، یک روایت شکلی هم ارائه می‌کنیم تا به خوبی جا بیفتد که چه بلایی سر روان آدم می‌آورند.
اطلاع‌رسانی ضعیف و عدم اقناع افکار عمومی
3.99، 7.98، 11.97، 15.96، 19.95، 23.94، 27.93، 31.92، 35.91، 39.99، 43.89، 47.88، 51.87، 55.86، 59.85 این اعداد را به خاطر بسپارید، البته قرار نیست امتحان گرفته شود یا اینکه با آنها بازی کنیم. اینها را به خاطر بسپارید تا همان چندرغاز سهمیه بنزینی که در کارت‌های سوخت هست را از دست ندهید. همانطور که گفتیم چند روزی است ماجرای مضرب سوخت و پیمانه سوخت و حساب و کتاب‌های اینچنینی بر سر زبان‌ها افتاده و همین اعداد ماجرا را پیچیده کرده و مطالباتی را ایجاد کرده است. نحوه اطلاع‌رسانی‌ها و واکنش‌ها و حتی عدم اقناع افکار عمومی در پیشبرد چنین برنامه‌ای فعلا اندک مطالباتی است که تا امروز جز چند اطلاعیه و اظهارنظر واکنش خاصی نسبت به آنها صورت نگرفته است و حتی در جریان پیگیری‌ها مسئولان مربوطه حاضر به پاسخگویی نبودند.
بعد از اوج گرفتن حواشی و اعتراضات رسانه‌ای، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «طراحی سامانه هوشمند سوخت برای جلوگیری از تخلف حاصل از بیرون کشیدن کارت حین سوختگیری، بدین‌‌شکل است که با وارد کردن کارت هوشمند سوخت در کارتخوان و مشخص شدن مقدار سهمیه، با آغاز سوختگیری، ابتدا 3.99 لیتر از سهمیه کسر می‌شود و سوختگیری آغاز می‌شود؛ پس از پایان پیمانه نخست،3.99 لیتر دیگر از سهمیه کم می‌شود و دوباره سوختگیری ادامه می‌یابد و این فرآیند به صورت پیمانه‌پیمانه تا پایان سوختگیری ادامه خواهد داشت. اگر حین سوختگیری کارت از کارتخوان بیرون کشیده شود، مقداری که باقی مانده 3.99 لیتر است که از سهمیه آن کارت کسر می‌شود (برای نمونه اگر فرد ۲ لیتر سوختگیری کرده است و کارت را بیرون بکشد،1.99 لیتر بیشتر از سهمیه آن کارت کم می‌شود) و اگر همان کارت، دوباره وارد همان کارتخوان شود، سهمیه‌ای که بیشتر از لیتراژ برداشت شده از نازل کم شده است، به کارت برگردانده می‌شود. تاکید می‌شود در صورت خارج کردن زودهنگام کارت سوخت از کارتخوان جایگاه، سوختگیری قطع و لیتراژ یادشده از سهمیه کسر می‌شود، بنابراین تنها به اندازه لیتراژ سوختگیری‌شده، هزینه محاسبه خواهد شد.
شایان یادآوری است هموطنان ابتدا کارت سوخت شخصی را داخل کارتخوان قرار دهند، سپس رمـز چهار‌رقمی آن را وارد کنند، نازل را بردارند و سوختگیری را آغاز کنند، پس از پایان سوختگیری، نازل را به درستی سر جای خود قرار دهند و پس از مشاهده پیام «کارت را بردارید» کارت سوخت شخصی خود را از کارتخوان خارج کنند. هموطنان عزیز توجه کنند از برداشتن کارت سوخت شخصی خود از کارتخوان جایگاه عرضه سوخت پیش از قرار دادن نازل در جای خود، خودداری کنند.»
مضاف بر این شهرام رضایی، مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هم در این رابطه اعلام کرد: «نگرانیهای ایجاد‌شده در سطح جامعه برای محاسبه میزان سوختگیری به منظور جلوگیری از کاهش سهمیه کارت سوخت بی‌مورد بوده و هیچ نیازی نیست برای سوختگیری و زدن بنزین چنین اعدادی لحاظ شود. فقط باید افراد بعد از اتمام سوختگیری نازل را در جایگاه خود قرار داده و تا قبل از ندیدن «عبارت لطفا کارت خود را بردارید»، کارت خود را از نازل خارج نکنند. در صورت رعایت اصول سوختگیری صحیح به هیچ‌وجه هیچ سهمیه‌ای از کارت سوخت شخصی افراد کسر نمی‌شود. افراد می‌توانند به میزان نیاز سوختگیری کنند و به هیچ عنوان نیاز به سوختگیری چهار لیتر- چهار لیتر نیست.»
این مساله در دستور کار کمیسیون انرژی قرار می‌گیرد
در همین رابطه البته با دو نفر از نمایندگان مجلس هم تماس گرفتیم که غلامرضا شرفی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس به «فرهیختگان» گفت: «نکته اول این است که اگر دستگاهی که به منظور پیمان‌گذاری مقدار مصرف کارت هوشمند سوخت در جایگاه‌های پمپ بنزین کارگذاری شده، دچار نقص فنی باشد، باید مشکلش رفع شود و اصلا پیش از وقوع چنین اتفاقی در این زمینه اطلاع‌رسانی درست صورت گیرد، چراکه مردم که نمی‌توانند با خودشان ماشین حساب به داخل جایگاه پمپ‌بنزین ببرند. با توجه به اینکه ممکن است افراد در این شرایط عجله نیز داشته باشند و عملا امکان این محاسبه برای افراد مقدور نباشد.
در هر صورت این موضوع خوشایند افکار عمومی نیست و احتمالا در دستور کار کمیسیون انرژی قرار خواهد گرفت و ما هم در کمیسیون انرژی نظرات کارشناسی را در رابطه با این مساله مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بتوانیم تصمیم درستی در این رابطه بگیریم. هرچند من هم امیدوارم کمیسیون‌های تخصصی این مساله هرچه زودتر این مساله را به صورت کارشناسی بررسی کنند و راهکاری جدی برای آن درنظر بگیرند.» علاوه بر شرفی با اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی هم تماس گرفتیم و او ضمن بی‌اطلاعی از اصل ماجرا خاطرنشان کرد: «من مطلع نیستم و خبری هم از این موضوعات ندارم. خیلی وقت‌ها مصاحبه‌ای را انجام می‌دهیم بعد یک موضوع دیگر صورت می‌گیرد. از طرفی تصمیمات متمرکز نیست و یکجا انجام نمی‌گیرد. برای مثال ما تصمیمی را اعلام می‌کنیم اما در عمل تصمیم دیگری اجرایی می‌شود، مثل قضیه بنزین. درنتیجه حقیقتا من مصاحبه نمی‌کنم. در مورد بحث مکانیسم پیمانه‌ای سوخت هم اطلاعات دقیقی ندارم، اظهارنظری نیز در این رابطه نمی‌کنم.»
تا کی ضربه به اعتماد عمومی؟
فشار روانی و ایجاد بی‌اعتمادی در مردم چند وقتی است شاکله اصلی سیاست‌های اجرایی را تشکیل می‌دهد. عدم ارتباط‌گیری با مخاطبان، عدم اقناع افکار عمومی و سیاست‌های یهویی همه اتفاقاتی است که جز بی‌اعتماد کردن مردم نسبت به دولت و سیاست‌های اجرایی کشور آورده دیگری ندارد و همین مساله عصبیت‌های فردی آنها را در چنین شرایط حساسی خصوصا اقتصادی و معیشتی افزایش می‌دهد و تبعات زیادی را به همراه خواهد داشت. در همین مورد سوختگیری‌های معادله‌ای، فلسفه پیمانه‌ای کردن حجم سوخت، ایجاد مضرب و سیاست‌های این مدلی هنوز برای مردم مشخص نیست و سوال اینجاست که چرا به جای چنین مسیرهای پیچیده‌ای مکانیسمی طراحی نمی‌شود که بعد از قطع شدن سوختگیری یا خروج کارت از دستگاه میزان محاسبه بنزین خروجی به لیتر و دهم لیتر و ... محاسبه و قیمت‌گذاری شود؟