اقتصاد ۲۴ - اقتصاد ایران که در طول دهه‌های گذشته، به درآمد‌های نفتی وابستگی کامل پیدا کرده است و با وجود تمام شعار‌ها و برنامه‌هایی که با هدف کاهش وابستگی بودجه جاری به نفت شکل گرفته، عملا با برنامه ریزی بخش زیادی از هزینه‌های خود را از طریق این منبع مالی جبران خواهد کرد.
از ابتدای سال ۹۷ و همزمان با از سرگیری تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه اقتصاد ایران، کشورمان به یک تغییر مسیر اساسی روی آورده، تغییر مسیری که هر چند علت اصلی آن اجبار در جبران کاهش درآمد‌های نفتی بوده، اما در صورت بلندمدت شدن می‌تواند برای اقتصاد ایران یک موهبت بزرگ به شمار آید.
تحلیل‌ها از وضعیت بازار کالا‌های صادراتی ایران نشان می‌دهد که با وجود اعمال محدودیت‌های جدی، هنوز برخی فرصت‌ها دست نخورده باقی مانده‌اند. یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها، استفاده از بازار کشور‌های همسایه است که عراق به عنوان بازار بزرگ و مهمی برای ایران محسوب می‌شود.
به گفته رضا رحمانی وزیر صمت، میزان مبادلات تجاری دو کشور ایران و عراق تا سال ۱۴۰۰ برای ۲۰ میلیارد دلار هدف گذاری شده است.
آمار‌ها نشان می دهد عراق ۲۰ درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده و دومین مقصد عمده کالا‌های ایرانی بوده است.
با وجود آنکه حضور قدرتمند ایران در بازار کشور‌هایی مانند عراق در کوتاه‌مدت قابلیت جانشینی ندارد و تاجران ایرانی نفوذ قابل قبولی در این کشورها دارند، اما با توجه به پیشرفت قابل توجه فناوری و تغییرات پر سرعتی که در بازارهای اقتصادی صورت می‌گیرد، حفظ بازار نیاز به وفق پیدا کردن با این تغییرات دارد.
ناگفته نماند، صادرات کالا‌ها و محصولات پتروشیمی و معدنی بخش قابل توجهی از صادرات غیرنفتی ایران به عراق را شامل می‌شود.
رقابت برای تصاحب بازار عراق
سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در خصوص صادرات نفتی به بازار عراق در گفتگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ گفت: تجار ایرانی همچنان به دنبال حفظ بازار صادراتی به عراق هستند و با وجود ناآرامی‌ها در عراق، اما صادرات فرآورده‌های نفتی به این کشور ادامه دارد.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با تاکید بر اینکه سایر کشورها به ویژه همسایه‌ها و کشور‌های منطقه به دنبال تصاحب بازار عراق هستند و از اینرو تجارت با عراق به پیگیری‌های آگاهانه نیاز دارد و باید به طور مستمر بر عملکرد آن نظارت و پیگیری صورت گیرد، گفت: نباید فرصت‌های صادرات فرآورده‌های نفتی به بازار عراق را از دست داد چراکه با کوچکترین ناآگاهی و غفلت این بازار را به راحتی از دست خواهیم داد.
حسینی با اشاره به ظرفیت بزرگ بازار عراق بیان داشت: این بازار ظرفیت عظیمی برای توسعه صنایع مختلف کشور است.
نقش کمرنگ شرکت‌های بزرگ در بازار عراق
دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق گفت: شرکت‌های ایرانی فعال در تجارت هنوز از خیلی از ظرفیت‌های موجود در عراق استفاده نکرده‌اند، ازاین رو فرصت برای سایر کشورها فراهم می‌شود تا به بخش‌های مختلف بازار عراق دستیابی داشته باشند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر یکی از مهم‌ترین نیازها برای ارتباط با بازارهای خارجی به خصوص عراق، کسب اطلاعات از این بازار است که با اطلاعات مناسب تجارت تجار ایرانی می‌تواند به گونه‌ای جهت حفظ و توسعه باشد.
به گفته حسینی برای نفوذ کالای ایرانی، علاوه بر نظارت و کنترل قیمت‌ها مطابق با شاخص تولید و همچنین قیمت رقابتی برای بازار، به ابزار‌هایی نظیر مکان یابی توزیع، نوع و شکل قابل ارائه محصول، انجام روش‌های ترویجی و تبلیغاتی و سرمایه‌گذاری مشترک باید مورد توجه ویژه قرار گیرد و این موضوع در صادرات ایران به عراق به برنامه‌ریزی خاص نیاز دارد.
دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق افزود: برای اینکه بتوانیم در بازار حرفی برای گفتن داشته باشیم و به اهداف توسعه صادرات غیر از نفت خام دست یابیم باید محور‌های اصلی این موضوع را در نظر بگیریم.
وی تصریح کرد: تقویت بازار صادرات محصولات نفتی عراق از سوی تجار ایرانی بزرگترین گام درراستای توسعه صادرات غیر نفتی است که این حرکت نیاز به ابزار‌هایی از جمله تجمیع و تکمیل زنجیره تولید تا توزیع دارد و در این بین نقش شرکت‌های بزرگ و توانمند و ایجاد حرکتی توسعه‌گرا و حمایتی از سوی دستگاه‌های اجرایی مرتبط در بخش تولید، توزیع، تامین و نظارت را می‌طلبد.
حسینی با تاکید بر اینکه عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس با هدف صادرات به کشور‌های همسایه مدت زمانی است که آغاز و مورد استقبال بخش خصوصی ایران قرار گرفته است، گفت: در حال حاضر خریدار در بخش خصوصی وجود دارد و مراجعه به بورس برای ثبت سفارش و صادرات در جریان است.
وی با تاکید بر اینکه صادرات به عراق ظرفیت افزایش تا ۱۵ میلیارد دلار را دارد گفت: این بازار نیاز به توسعه دارد و در این راستا مشارکت شرکت‌های بزرگ از ضرورت ها است چراکه با ورود این شرکت‌ها، دلالان کمتر می‌توانند در بازار نقش داشته باشند.