ژوبین صفاری، اقتصاد۲۴- طبق آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد (۲۰۱۹) رتبه ایران در مولفه مهارت دانش آموختگان دانشگاهی در میان ۱۴۱ کشور تحت بررسی ۱۳۳ است و در مولفه همکاری میان دانشگاه ها، صنعت و واحد‌های تحقیق و توسعه نیز رتبه ایران ۱۲۴ بوده است. مسئله‌ای که نشان می‌دهد علیرغم تولید فراوان علم در دانشگاه‌های کشور، این علم کمتر در صنعت کشور کاربردی شده است. از سوی دیگر با وجود دانشگاه‌های صنعتی در کشور فارغ التحصیلان این دانشگاه‌ها در صنایع کوچک و بزرگ ما به کار گرفته نمی‌شوند که بخشی از آن به دلیل سیستم ناکارآمد و رابطه سالار جذب نیرو است و بخش دیگر به کم دانشی فارغ التحصیلان و یا غیرکاربردی بودن دانش فارغ التحصیلان مربوط است.
نکته جالب توجه آن است که چندی پیش معاون دانشگاه صنایع و معادن گفته بود تنها ۰.۱ درصد پایان‌نامه‌های دانشگاهی به درد نیاز جامعه می‌خورند. این به معنای آن است که علم تولید شده در کشور عملاً کاربردی ندارد در حالی که رتبه ایران در گزارش مجمع جهانی اقتصاد در مولفه انتشارات علمی، در میان ۱۴۱ کشور تحت بررسی ۴۲ است؛ بنابراین جایگاه متفاوت ایران در دو مولفه مهارت دانش آموختگان دانشگاهی و انتشارات علمی به عنوان دو کارکرد شناخته شده دانشگاه‌ها در کشور کاملا مشهود است.
کارشناسان معتقدند در حال حاضر تمرکز اصلی آئین نامه ارتقاء اساتید دانشگاه‌ها بر داشتن مقالات متعدد بوده و میزان مهارت دانش آموختگان دانشگاهی در کانون توجه نیست.
اما در این زمینه چرا اقدامات موثری صورت نگرفته است؟
کدام صنایع از دانشگاه بهره نمی‌برند؟
آلبرت بغوزیان استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در این خصوص به اقتصاد ۲۴ گفت: از زمانی که واحد ارتباط صنعت با دانشگاه در کشور راه اندازی شده است این خلاء برای مسئولان علمی و صنعتی کشور احساس شده است، اما در برخی از صنایع مانند نفت این کمبود کمتر احساس می‌شود چرا که این صنعت به طور جداگانه موسسه آموزشی جداگانه دارد و از ابتدا بنایی برای پیوند علم و صنعت در این حوزه گذاشته شد.
وی افزود: هر چند به لحاظ تکنولوژی در این صنعت نیز عقب ماندگی‌هایی وجود دارد، اما به لحاظ استفاده از نیروی متخصص و تکنسین در این خصوص مشکل چندانی وجود ندارد.
بغوزیان تصریح کرد: در دانشکده صنعت نفت بسته به نیاز این صنعت حتی حسابداران و متخصصین مالی نیز کامل با این صنعت آشنا می‌شوند و برای دانشجویان در صورت نیاز دوره‌های تخصصی در خارج از کشور برگزار می‌شود، اما در همین زمینه اگر سایر دانشگاه‌ها در رشته نفت را بررسی کنیم خواهیم دید از کمبود منابع برای تجهیز آزمایشگاه‌ها رنج می‌برند و فارغ‌التحصیلان با دستگاه‌های تخصصی کار نکرده اند.
وی افزود: همچنین مدرسان آن‌ها نیز در این صنعت فعال نبودند و تنها به لحاظ تئوریک دانش خود را به دانشجویان منتقل می‌کردند. فارغ التحصیلان این رشته از دانشگاه‌ها به دلیل نداشتن دانش فنی عموماً بیکار بودند.
این استاد دانشگاه گفت: اما در صنعتی مانند خودرو پیوند چندانی بین این صنعت با دانشگاه وجود ندارد. این صنایع معمولاً واحد‌های تحقیق و توسعه را در خود دارند، اما در تمام دنیا صنایع برای خود واحد R&D ندارند بلکه همان دانشگاه را به عنوان پشتوانه عملی و تئوری خود می‌پذیرند و هزینه تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه‌ها را هم می‌پردازند.
بحران رابطه سالاری در پیوند صنعت و دانشگاه
بغوزیان همچنین با اشاره به اقدامات صورت گرفته در سال‌های اخیر گفت: این اواخر حرکت‌های خوبی برای پیوند بین دانشگاه و صنعت صورت گرفته است، اما صنایع ما مانند خودروسازی، صنایع الکترونیک نیاز دارند تا این پیوند را عمیق‌تر کنند.
وی درباره رتبه بندی صورت گرفته نیز گفت: باید در نظر داشت گاهی اختلاف رتبه ما با ۲۰ رتبه پیشین خود ۱ یا ۲ نمره است، اما به هر حال باید شاخص‌های سنجش این رتبه بندی نیز بررسی شود.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: صنایع کوچک ما اتفاقاً نیاز بیشتری به دانشگاه دارند. ایجاد واحد تحقیق و توسعه برای صنایع کوچک به صرفه نیست مگر اینکه این صنایع راه کپی برداری را در پیش بگیرند که در نهایت ثمربخش نخواهد بود.
بغوزیان یادآور شد: متاسفانه به دلیل رابطه سالاری در برخی از سمت ها، به کارگیری افراد نه بر اساس مهارت که با رابطه انجام می‌شود. همین موضوع سبب می‌شود تا انگیزه مهارت آموزی در فارغ التحصیلان نیز کاهش پیدا کند.
اساتید با علم تخته سیاهی یا کاربردی؟
این استاد دانشگاه با بیان اینکه برخی از اساتید تجربه کاری چندانی ندارند، افزود: البته صنایع نیز از این اساتید چندان استفاده‌ای نکردند؛ بنابراین استادان دانشگاه هم تنها علم تخته سیاهی دارند که در این شرایط مثال‌ها و ارجاعات آن‌ها هم بدوی، کلیشه‌ای و کهنه می‌شود.
وی تصریح کرد: این موضوع در رشته‌های علوم انسانی نیز صادق است. علوم انسانی مرتبط با صنعت هم از عقب ماندگی در علم رنج می‌برند و معمولاً اساتید آن با صنایع به طور مستقیم در ارتباط نیستند.
بغوزیان تاکید کرد: از سوی دیگر دریافتی‌های استادان دانشگاه انگیزه‌ای برای به روز کردن آن‌ها نمی‌دهد بنابراین همه چیز در چاپ مقاله‌هایی خلاصه می‌شود که هیچ گاه عینیت پیدا نمی‌کنند.
این اقتصاددان در پایان یادآور شد: ممکن است در انتشارات علمی رتبه خوبی داشته باشیم، اما این علم منتشر شده و نتایج آن در صنعت کاربرد نداشته است. به طور کلی آنچه مشخص است از دل دانشگاه‌های ما علم کاربردی خارج نمی‌شود.