اقتصاد۲۴ - هنوز یک هفته از تایید رسمی حضور کرونا در ایران نگذشته بود که شوک تازه‌ای به سبد هزینه‌های زندگی وارد شد؛ به صورت مشخص مواد غذایی، اقلام بهداشتی و دارویی و حمل نقل بخش‌هایی از این سبد هستند که نوک پیکان تغییرات جدید به سمت آن‌ها نشانه گرفته شده است.
شاهد این مدعا افزایش بی‌سابقه تقاضای عمومی برای خرید کالا‌های بهداشتی نظیر ماسک صورت و مواد ضد عفونی کننده است که امروز تا مرز نایاب شدن و ممنوع المعامله شدن داروخانه‌ها نیز پیش رفته است؛ همچنین افزایش تمایل عمومی به جایگزین کردن خودرو‌های شخصی با ناوگان حمل و نقل عمومی و یا پرهیز چند روز اخیر عموم مردم از خوردن غذای رستوران‌ها و جایگزین کردن آن با غذا‌های سالمتر از جمله این موارد است.
فرامرز توفیقی، رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شورا‌های اسلامی کار کشور، شخصی که همیشه این موقع از سال درگیر چانه زنی برای افزایش دستمزد‌های سال جدید است درباره هزینه‌های جدیدی که ویروس کرونا با آمدنش به ایران ایجاد کرده است به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: مثل روز روشن است که کرونا هزینه‌های بهداشتی و دارویی مردم را افزایش داده است؛ این گرانی قابل انکار نیست، اما ثبت رسمی آن فرآیندی زمانبر است و احتمالا اتفاقی است که مسئولان مربوطه بعد از اتمام تعطیلات نوروزی وجودش را اعتراف خواهند کرد.
وی در توضیح طولانی بودن زمان ثبت رسمی این تغییرات می‌گوید: در حال حاضر فقط مرکز آمار ایران مجاز به تهیه شاخص دوره‌ای قیمت‌های اقلام اساسی است؛ ماموران این سازمان باید برای ارزیابی و ثبت دوره‌ای تغییرات قیمت‌ها به بازار کالا‌های مختلف مراجعه کنند؛ طبق روال این ارزیابی به صورت ماهانه بود و نتیجه آن برای ماه بعد اعلام می‌شود بنابراین تهیه چنین آماری از تغییرات اسفند ماه اقدامی است که نتیجه آن در فرودین ماه سال بعد مشخص خواهد شد.
حتی با فرض چشم پوشی از تشریفات اداری مربوط به ثبت رسمی بهای کالا‌های مصرفی اسفند ماه، نزدیک بودن این ارقام به قیمت‌های واقعی زمان خود موضوعی است که توفیقی درباره آن می‌گوید: خیلی وقت‌ها مرکز آمار ایران قیمت‌هایی را ثبت می‌کند که به صورت دستوری در بخشنامه‌ها تعیین شده اند، اما نمی‌توان آن‌ها را در هیچ بازاری خرید؛ این اتفاق تنها محدود به اقلام بهداشتی و درمانی نیست؛ در این قبیل گزارش‌ها معمولا قیمت ثبت شده چای، قند، برنج، شکر، میوه و... از قیمت‌های واقعی فروش کمتر است.
واقعیت این است که آمدن کرونا به ایران بعد از گرانی ناگهانی قیمت بنزین دومین شوک بزرگی بود در سال ۹۸ به سبد هزینه‌های بهداشتی و درمانی خانوار‌های مزدبگیر وارد شده است؛ ادعایی که توفیقی درباره آن می‌گوید: آخرین آمار ثبت شده از این سبد به دی ماه امسال و زمانی که تازه تبعات گرانی مزد خود را نشان داد، مربوط می‌شود؛ مطابق این آمار هزینه‌های بهداشتی و درمانی خانوار‌ها برای دهک‌های اول (فقیر) و دهم (ثروتمند) به ترتیب ۴.۶۷ و ۹.۸۳ رشد داشته است که رشد تورمی آن به ترتیب چیزی معادل ۰.۶ و ۰.۱۱ درصد خواهد بود.
این کارشناس تعیین هزینه‌های زندگی با یادآوری اینکه هزینه اقلام بهداشتی و درمانی در کنار هزینه‌های مواد غذایی و آشامیدنی، پوشاک، آموزش و مسکن و حمل و نقل مجموعه هزینه‌های زندگی یک خانوار را تشکیل می‌دهند؛ در تحلیل آمار فوق به خبرنگار اقتصاد۲۴ گفت: رشد هر کدام از این هزینه‌ها به معنی پول بیشتری است که از جیب خانوار‌ها خارج شده است؛ اما الزاما زندگی در دهک‌های پایین و بالایی از استاندارد برابری پیروی نمی‌کند؛ وقتی دهک محروم‌تر پول کمتری بابت بهداشت و درمانش پرداخت می‌دهد یعنی بار مالی ناشی از افزایش بهای بنزین یا آمدن کرونا به ایران الگوی رفتاری این خانوار‌ها را تغییر داده است.
«پیشگیری بهتر از درمان است» یک مثل قدیمی است که بر موثرتر بودن و کم هزینه‌تر بودن رعایت بهداشت فردی و عمومی در مقابل استفاده از خدمات دارویی و درمانی مراکز بیمارستانی تاکید دارد؛ اما اینکه این مثل در روزهای بعد از آمدن کرونا به ایران نیز کارکرد سابق را داشته باشد، موضوعی است که توفیقی درباره آن می‌گوید: کرونا هزینه پیشگیری را افزایش داده است، ترس از آن باعث شده تا تعادل موجود میان عرضه و تقاضا برهم بخورد؛ این تغییرات به سمت ایجاد هزینه‌های بیشتر است و برای همین خانواده‌های دهک‌های پایین‌تر ناگزیر هستند تا در کنار استفاده بیشتر از رویه خوددرمانی برای تامین اقلام بهداشتی نیز از کالا‌های مشابه ارزانتر استفاده کنند؛ کالا‌هایی که در مقایسه با نمونه‌های قبلی از کیفیت و کمیت پایین‌تر برخوردارند.
این فعال صنفی کارگری ادامه می‌دهد: غیر از هزینه‌های دارویی و بهداشتی بخش‌های دیگری از سبد هزینه‌های زندگی هستند که حالا تغییراتشان تابع حضور کرونا در ایران است؛ خیلی‌ها دیگر به استفاده از حمل و نقل عمومی تمایلی ندارند و حالا چند روزی است که برای تردد از وسیله شخصی استفاده می‌کنند؛ خیلی‌ها از الان نگرانند که در صورت قرنطینه شدن چگونه اقلام ضروری را تهیه کنند و برای همین از حالا شروع به خرید مواد غذایی و... کرده اند؛ همه این‌ها تغییرات آنی است که در تقاضا ایجاد شده، اما افزایش قیمت تبعاتی است که نتیجه آن به صورت آتی خواهد بود.
توفیقی که باور دارد بخشی از این تغییرات نتیجه زیرساخت‌های ضعیف خدمات رفاهی در ایران است؛ ادامه می‌دهد: رفاه فقط به معنی وفور کالا در پشت ویترین و انبار مغازه‌ها نیست؛ تجربه نشان داده که در ایران به وقت بحران هیچ رفاهی ماندگار نیست؛ نگاه به چین و کره نکنید که بعد از کرونا ترتیباتی برای تامین اقلام ضروری بدهند.
بیشتر بخوانید: پاسخ به مهمترین سوالات درباره کرونا
این فعال صنفی با تاکید بر اینکه همه این تغییرات آنی قیمت‌ها اتفاقاتی است که در ارتباط با حوزه پیشگیری خواهد افتاد، یادآور می‌شود: در بخش درمان بیماران مبتلا به کرونا هرچند قرار است مسئولیت اصلی متوجه نظام بیمه‌های اجتماعی و درمانی باشد، اما بعید است که وضع ناکارآمد بیمه‌ای بتواند از عهده این مشکلات برآید، برای همین اینجا هم هیچ بعید نیست دستکم بخشی از سنگینی بار مسئولیت بر دوش مردم مبتلا و خانواده هایشان گذاشته شود که این به معنی هزینه تراشی بیشتر برای خانوار‌های دهک پایینی جامعه است.
توفیقی در جمع بندی خود از شرایط پیشروی اقتصاد خانوار می‌گوید: ابتلا به ویروس کرونا بعد از چند ماه فروکش خواهد کرد، اما در همین مدت ترس از این ویروس موجی از انتظار و تلقین را در بازار‌های کالا‌های اساسی ایجاد خواهد کرد که بعید است به راحتی فروکش کنند؛ فراموش نکنیم غیر از تبعات کرونا، تبعات ورود ایران به لیست سیاه FATF هم در کمین بعلیدن درآمد خانوار‌های ایرانی نشسته است؛ تبعات منفی این اتفاقات به صورت خزنده خود را در نیمه‌های بهار آینده نشان خواهند داد، زمانی که ثبت سفارشات خرید خارجی به دلیل محدودیت‌های بانکی دشوار می‌شود و در نتیجه خانواده‌ها موج جدیدی از گرانی را در زندگی خود تجربه خواهند کرد.