اقتصاد۲۴- نیم میلیونی شدن شاخص کل و گذر از این سد روانی، حتی خوش خیال‌ترین فعالان بازار را هم شوکه کرد، بازدهی حدودا ۲۰۰ درصدی بازار سرمایه در یک سال برای اقتصاد ایران، چیزی شبیه به معجزه بود، معجزه‌ای که بیش از هر عاملی نقدینگی بیش از ۲۲۰۰ هزار میلیارد تومانی جاری در اقتصاد ایران، رقم زد.
شاخص کل از ابتدای سال تاکنون حدود ۸/ ۲ برابر شده و به عبارتی بازدهی حدودا ۱۷۷ درصدی را برای سهامداران به ارمغان آورده است. چنین سودی همچنان در بین تمام بازار‌های سرمایه‌گذاری بی‌نظیر و تقریبا غیرقابل دستیابی است.
به‌نظر می‌رسد چنین سودی در بورس تهران بیش از هر چیزی تحت‌تاثیر نقدینگی بسیار سنگینی است که به سمت سهام روانه شده است. در همین راستا می‌توان به ارزش معاملات خرد (بدون احتساب معاملات بلوک و اوراق) اشاره کرد که طی مدت اخیر در کل بازار سهام به ۶ یا بعضا حتی ۷ هزار میلیارد تومان در یک روز هم رسیده است.
طی یک‌سال اخیر سرعت رشد نقدینگی به بیش از میانگین بلندمدت رسیده است به‌طوری که پیش‌بینی می‌شود نقدینگی کل کشور در پایان سال جاری نسبت به ابتدای سال حدود ۳۰ درصد رشد خواهد داشت. در همین حال به علت زیاد شدن نااطمینانی‌های اقتصاد و افزایش انتظارات تورمی طی دو سال اخیر میل به نگهداری پول نقد کمتر شده و اغلب افراد به سمت سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف روی آورده‌اند. سود حقیقی منفی (پایین‌تر بودن نرخ سود بانکی از نرخ تورم) باعث شده که تمایل به سمت بازار‌های رقیب افزایش پیدا کند.
واقعیت حال حاضر بورس تهران، جهت‌گیری قیمت‌ها با اهرمی تحت عنوان پول است، پول‌هایی که در عدم جذابیت بازار‌های موازی و به انگیزه کسب سود‌های چند صد درصدی در کوتاه‌ترین زمان ممکن، سرمایه‌گذاری در بازار سهام را برگزیده و روانه گردونه معاملات این بازار شده‌اند.
شرایطی که سبب شده تا ارزش معاملات یکهزار میلیارد تومانی که در دو سال اخیر رویایی برای فعالان بازار سهام بود، این روز‌ها درحال نزدیک شدن به پنج هزار میلیارد تومان باشد و دیگر رکوردزنی‌های متوالی در این بازار به امری طبیعی تبدیل شود.
بیشتر بخوانید: بورس پس از عید چه می‌شود؟
فرصتی که بازار سرمایه در سال ۹۸ به اقتصاد داد
شاید بهترین اتفاق اقتصادی سال ۹۸ ورود جریان نقدیندگی به بازار سرمایه بود، امکانی که می‌شد در سال رونق تولید از آن بهره برد.
در شرایطی که رونق بورس تهران و اقبال مردم به این بازار به سطوح بی‌نظیری رسیده، مقام‌های ناظر بورسی و اقتصاد کلان کشور با فرصت‌سوزی پیاپی نتوانستند از این پول‌های جدید به بهترین شکل استفاده کنند. کار‌هایی مانند عرضه شرکت‌های جدید بزرگ در بازار سهام، ایجاد ابزار‌های مالی جدید و عرضه سهام دولت در شرکت‌ها می‌توانست به متعادل شدن قیمت سهام و افزایش عمق این بازار کمک کند. البته به‌نظر می‌رسد بعد از مدت‌ها تعلل مقام ناظر انجام برخی از این کار‌ها را در دستور کار قرار داده است. به‌طوری‌که از ابتدای بهمن‌ماه تاکنون شاهد عرضه ۹ شرکت جدید در بورس و فرابورس بوده‌ایم.
البته همچنان تعداد و ارزش عرضه‌های اولیه در سطوح بسیار پایینی در قیاس با سال‌های گذشته قرار دارد به‌طوری‌که نسبت کل ارزش عرضه‌های اولیه به کل ارزش معاملات خرد روزانه بورس تهران در سال ۹۶ حدود ۶/ ۱۵ درصد بوده است. این نسبت برای سال ۹۷ که در اواخر آن شاهد موجی از عرضه‌های اولیه بزرگ بودیم به بیش از ۹/ ۱۵ درصد رسید. اما در سال‌جاری در پی کم‌کاری مدیران بالادستی اقتصادی در عرضه شرکت‌های جدید و تسهیل مسیر بورسی شدن شرکت‌ها این عدد کمتر از تنها ۵/ ۱ درصد بوده است. به عبارت دیگر در سال جاری در حالی شاهد رشد چشمگیر ارزش معاملات خرد بوده‌ایم که ارزش عرضه‌های اولیه متناسب با آن نبوده است. از این رو نسبت ارزش عرضه‌های اولیه به کل ارزش معاملات بورس تهران بیش از ۹۰ درصد افت داشته است.
نفت و ابهام آینده از بازار سرمایه
هر چند بازار سرمایه طی سال ۹۸ به لطف ورود جریان نقدیندگی رکورد‌های پیاپی را ثبت کرد، اما بحران کرونا در جهان و کاهش قیمت نفت سبب شد تا روز‌های پایانی اسفند شاخص اصلاح داشته باشد. هر چند کارشناسان دلایل دیگری، چون تسویه اعتباری‌ها و البته اخلال در هسته معاملات را نیز دلیل ریزش بورس در روز‌های پایانی می‌دانند، اما بررسی‌ها حاکی از آن بود که تاثیر سقوط نفت به حدی زیاد بوده که حدود ۹۰ درصد از کل نماد‌های بورسی در محدوده منفی معامله می‌شوند. این اتفاق در حالی رخ داد که برخی از تحلیلگران این تاثیر را موقتی می‌دانستند و بر این باور بودند که بازار پتانسیل رشد دوباره را دارد.
با این حال، اما ابهام در سرنوشت و سمت و سوی اقتصاد، سرمایه گذاران را دچار نوعی بی اعتمادی کرده است. هر چند بازار سرمایه ذاتاً نیاز به صبر دارد و متاسفانه سهامداران تازه وارد عموماً هیجانی رفتار می‌کنند.
رشد بورس در سال ۹۹ ادامه خواهد داشت؟
در این میان مهم‌ترین پرسش این است که بازار با وجود نوسانات، تغییرات و تمام اتفاقات در سال ۹۸ چه سرنوشتی را در سال آتی خواهد داشت، آیا مانند سال جاری روز‌های خوشی در راه است و یا روند نزولی را در پیش خواهد گرفت؟ هنگامی که این پرسش مطرح می‌شود بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیلگران در پاسخ می‌گویند اگر برخی از مولفه‌ها را مدنظر قرار داد و بتوان نقدینگی را مدیریت کرد قطعا بازار بورس می‌تواند همانند سال ۹۸ رشد خوبی را تجربه کند.
رونق بورس برای دومین سال در حالی تکرار شد که ادامه این مسیر برای بسیاری از سرمایه‌گذاران محل پرسش است. هرچند محرک اصلی رشد سهام در ماه‌های اخیر رفتار سرمایه‌گذاران و به ویژه تازه‌وارد‌ها بوده، اما در طولانی‌مدت عوامل بنیادی به رقابت با این فضا می‌پردازند. در چشم‌انداز بورس ۹۹ نگرانی‌هایی از جمله نشانه‌های رکود در بازار جهانی، عدم رشد دلار متناسب با برآورد بورس‌بازان و همچنین ناهماهنگی شاخص قیمت‌ها با انتظارات تورمی مشاهده می‌شود.
با این حال احمد پویان‌فر، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه در این باره پیش‌بینی کرد شاخص بورس همچنان رشد کند و رشد بازار سرمایه در سال ۹۹ بیشتر از سال ۹۸ خواهد بود.
پویان‌فر با تاکید بر اینکه در حال حاضر تنها بازاری که می‌تواند نقدشوندگی جذب کند بازار سرمایه است، اظهار کرد: در این راستا خوشبختانه یا متاسفانه افراد غیر حرفه‌ای در سراسر کشور به سرمایه‌گذاری در بورس گرایش پیدا کرده‌اند و یکی از دلایل اینکه به هر نحوی فارغ از توجه به متغیر‌های بنیادی قیمت سهام رشد می‌کند نیز همین موضوع است. به همین دلیل نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه افرادی که به صورت غیر حرفه‌ای وارد بازار می‌شوند رفتار‌های احساسی بیشتری از خود نشان می‌دهند و به راحتی در نوسانات قیمت‌ها دچار زیان و خسران می‌شوند. در کل، چون فرصت جایگزین کردن سرمایه‌گذاری برای مردم وجود ندارد قیمت‌ها در بورس همچنان رشد خواهد کرد.
وی با تاکید بر اینکه رشد بازار سرمایه در سال آینده بیشتر از این میزان هم خواهد شد، افزود: لایحه بودجه سال آینده حدود ۵۰ درصد کسری دارد. این کسری بودجه باید از طریق تزریق پول یا استقراض دولت از بانک مرکزی جبران شود. این استقراض دولت از بانک مرکزی احتمالا تورم را بالا می‌برد و تورم بالا به معنی این است که رشد قیمت‌ها را در بازار بورس حتی به صورت اسمی شاهد خواهیم بود؛ در نتیجه پیش‌بینی می‌شود شاخص بورس همچنان رشد کند. البته باید تاثیر مسائل سیاسی را هم در این بازار در نظر گرفت.