اقتصاد۲۴- شخصی با اینکه از طبیبان شنید که خربزه و عسل با هم ناسازگارند اما این دو را با هم خورد و چون ناخوش شد، فریاد برآورد خربزه و عسل کجا ناسازگارند؟ از تبانی اینهاست که احوالم پریشان است!
با این مقدمه خیلی هم بی ربط نیست اگر بگوییم این روزها برای بیشتر ایرانیان رابطه «ویروس کرونا» با «شب عید» مثل رابطه «خربزه» با «عسل» است؛ درست است که ویروس کرونا و نوروز باستانی سرسوزنی تناسب ندارند و درست است که مردم در آمدن این ویروس به ایران قدرت انتخابی نداشته اند اما تقارن زمانی‌شان باعث شده است تا کوهی از هزینه غیر مترقبه برای خانوارهای ایرانی تراشیده شود.
استقبال عمومی از برپا داشتن آیین نوروز باستانی همیشه دلیل رونق بسیاری از کسب و کارها در پایان سال است؛ در چنین ایامی انتظار افزایش تقاضا به خودی خود کافی است تا عرضه کنندگان برای خروج از جاده انصاف اغوا شوند اما امسال همزمان شدن شیوع ویروس کرونا با روزهای پایانی سال صاحبان برخی کسب و کارها را دو چندان اغوا کرده است.
به موازات آمدن کرونا به ایران هرقدر که از همدلی و هم افزایی مردم برای گرفتار نشدن به این بیماری مرگبار نوشته شده است خیلی بیشتر از آن در مورد بی اخلاقی اشخاص و افرادی نوشته شده است که کرونا را به چشم فرصتی طلایی برای پیشرفت و کسب سود بیشتر دیده اند.
بیشتر بخوانید: خبری از توزیع ماسک در داروخانه‌ها نیست
خیلی از کالاهایی که تا پیش از این برای خانوارها مصرف خاصی نداشتند حالا آنقدر نایابند که دیگر برای خودشان صاحب بازار سیاه شده اند؛ ماسک های و دستکش‌های بهداشتی یکبار مصرف، مواد شوینده و ضد عفونی کننده، انواع الکل طبی و صنعتی و برخی اقلام دارویی در سرلیست کالاهایی هستند که جایی آن را نمی فروشد و اگر هم جایی فروخته شود از سه حال خارج نیست: اول، مقدارش محدود است؛ دوم، جنسش نامرغوب است و سوم قیمتش خیلی گزاف است.
سیر، لیمو، زنجبیل و حتی پِهِن خشک شده الاغ از جمله دیگر اقلامی هستند که تنها به یُمن حضور کرونا قیمتشان در بازار رشد خارق العاده ای داشته است.
هرقدر که از منظر بازار آزاد، دخالت دولت در امور اقتصادی پدیده ای نامیمون و شوم باشد؛ یکه تازی این روزهای کاسبان کرونا آنقدر در چشم هست که دولت ناچار است با نادیده گرفتن اصول اقتصاد آزاد در امور اقتصادی مداخله کند؛ ممنوعیت فروش ماسک و دست کش یک بار مصرف و صحبت از عرضه رایگان آن به مردم؛ کاهش تعرفه ها و ممنوعیت واردات این اقلام، تخصیص اعتبارات ویژه برای تولیدشان و برخورد با محتکران از جمله اقدامات پیشگیرانه ای دولت در این روزهاست.
بیشتر بخوانید: ورود بیش از ۴۰ محموله اقلام بهداشتی به کشور
با این همه تدبیر هنوز بازار جولانگاه فرصت طلبان بی اخلاق است؛ ممکن است داروخانه ها در تبعیت از مقررات دولتی از فروش اقلام بهداشتی و دارویی به شیوه سابق دست کشیده باشند اما حالا عرضه کنندگان جدیدی جایشان را گرفته اند؛ یک پلاستیک فروشی شاید دستکش لاتکس نداشته باشد اما می تواند برای کسانی که این روزها از مرگ عزیزانشان ترسی بالاتر ندارند دستکش نایلونی فراهم کند و آن را به بهایی گزافتر از همیشه بفروشد؛ حالا همه ما هر روز مشابه چنین برخوردی را تجربه می کنیم؛ برروی بسته بندی ها اثری از برچسب قیمت‌ها نیست و اگر هم باشد قیمت‌ها به روز شده اند و طبیعی است که در این شرایط اعتراض هیچ تاثیری ندارد.
امروز در حالی برخی کالاهای مرتبط با پیشگیری از شیوع کرونا در بازار نایاب شده‌اند که حتی اگر یافت نیز شوند به قیمت بالا فروخته می‌شوند. در این میان برخی تولیدکنندگان این محصولات نیز از این فضا سوءاستفاده کرده و با عدم درج قیمت بر روی محصول، آن را به 50 تا 70 درصد بالاتر از قیمت یک ماه پیش به بازار عرضه می‌کنند.
این در حالی است که پیشتر سخنگوی ستاد تنظیم بازار اعلام کرده بود: درج قیمت، الصاق برچسب یا اتیکت روی کالا یا نصب تابلو و نرخنامه در محل یا عرضه به نحوی که قیمت واحد کالا یا دستمزد خدمت برای همگان قابل رویت باشد، الزامی است و تخلفات مربوط به عدم نصب برچسب قیمت بر روی کالاها در اولویت رسیدگی قرار دارد.
این دست موارد قطعا نشان از سوءاستفاده از نیازهای اساسی مردم در زمانه کرونا دارد. این قبیل رفتارها را جز با سیاست‌های ماکیاولی که معتقد بود «هدف وسیله را توجیه می‌کند» نمی‌توان توجیه کرد.
در این میان نباید از ناکارآمدی سیستم نظارتی دولت نیز غافل بود که اگر سیستم درست کار می‌کرد با چنین سوء استفاده‌گرانی باید به شدت برخورد می‌شد.
بیشتر بخوانید: ذبح اخلاق در فروشگاه‌های زنجیره‌ای در روزگار کرونایی/ ایده‌های ماکیاولی برای کسب سود بیشتر!
این وضعیت در حالی است که قرار بود در سراسر کشور طرح مخصوصی برای نظارت بر توزیع کالاهای اساسی به اجرا درآید؛ براین اساس قرار بود از روز پنجم اسفند تا پایان ماه رمضان نظارتی ویژه از سوی ستاد تنظیم بازار برای مهیا نگداشتن شرایط تامین اقلام عمومی فراهم شود؛ آغاز طرح مذکور مقارن با تایید رسمی حضور کرونا در ایران شد و به نظر می رسد این تداخل زمانی وضعیت نظارت بر بازار را بغرنج تر از هر زمان دیگری کرده است.
بیشتر بخوانید: بازرسی‌های جدید بازار کالاهای اساسی چیست؟
فعل و انفعال بازار شب عید امسال گرچه رونق گذشته را ندارد اما هنوز در جریان است و به موازات آن بودن کرونا در ایران دلیلی است تا برای خیلی از کاسبی‌ها بازار گرمی ایجاد شود و از قرار معلوم همه نظارت‌های موجود دولتی برای ایجاد یک بازار منصفانه ناکافی است.