اقتصاد 24، امیرحسین احمدی- وزیر جهاد کشاورزی اخیرا اعلام کرده بود با ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی، ارزش افزوده بخش کشاورزی تا چندین برابر افزایش می یابد، مسئله ای که بسیاری از کارشناسان پیش از این بر آن تاکید کردند، صنعتی که می تواند میزان ارزآوری محصولات کشاورزی برای کشور را چندین برابر کند اما نکته اینجاست که چه زیرساخت هایی برای بهبود این صنایع وجود دارند و چه امکاناتی باید شکل گیرد تا صنایع تکمیلی بتوانند بدون اتلاف محصول، مواد خام کشاورزی را به محصولات فراوری شده تبدیل کنند.
نبود آمار دقیق مشکل اصلی محصولات کشاورزی
غلامحسین هادی زاده رییسی، عضو شورای مرکزی خانه کشاورز، در این‌باره در گفت و گو با اقتصاد 24 گفت: نبود آمار رسمی و درست از میزان محصولات زراعی و باغی همیشه کشور را دچار یک تزلزل و عدم برنامه ریزی می کند، یعنی هیچ کس نمی داند امسال در کشور دقیقا چقدر سیب یا سیب زمینی یا هر محصول دیگری تولید شده و این باعث می شود نه تولید کننده بداند قیمت محصولاتش چقدر خواهد بود و نه اینکه صنایع تبدیلی بدانند چه میزان مواد اولیه برای فرآوری می توانند تهیه کنند.
وی افزود: راه حل این مسئله استفاده از ماهواره و GPS است که از طریق سایت های بین المللی اعلام می کنند که دقیقا سطح زیر کشت هر محصول چه میزان است و همچنین باید کارشناسان میزان بهره وری محصولات کشاورز را ارزیابی کنند تا در نهایت آماری درست کسب شود.
خیلی از محصولات انبارپذیر نیستند
هادی زاده رئیسی ادامه داد: وقتی از این مرحله عبور کردیم به تولید یک محصول می رسیم که در این مرحله ما دو مشکل داریم؛ اول اینکه خیلی از محصولات کیفیت انبارداری ندارند چرا که به محض خارج شدن از مزرعه یا باغ خصوصیت انبارپذیری خود را از دست می دهند که علل بسیاری از جمله کمبود روی، کلسیم، منیزیم و مواد میکرو دارند و علت آن این است که در تغذیه محصولات هیچ اصولی رعایت نمی شود و اصلا قرار نیست سیب زمینی که ماده خشکش پایین هست و باید برای تازه خوری مصرف شود 3 ماه در انبار بماند و وقتی که در این مدت در انبار می ماند ضایعاتش بالا می رود.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز همچنین بیان کرد: علاوه بر این ضربه های مکانیکی به محصولات در هنگام برداشت که به علت برداشت غیراصولی و غیر فنی است به محصولات کشاورزی آسیب می زند که این مسئله خود را در انبار یا پروسه تبدیل نشان می دهد.
ناوگان حمل و نقل موجود، عامل دیگر اتلاف محصولات کشاورزی
وی با بیان اینکه محصولات کشاورزی به صورت غیر استاندارد حمل می شود گفت: در سراسر کشور ناوگان یخچال دار استاندارد نداریم و شاید تمام تریلی های یخچال دار در کشور به 300 عدد هم نرسد.
هادی زاده رئیسی تصریح کرد: کارخانجات ما نیز هیچ سیستمی برای نگهداری محصولات ندارند؛ برای مثال سیب زمینی که برای تولید چیپس فرستاده می شود در سردخانه هایی که هر نوع میوه ای در آن وجود دارد، نگهداری می شود که این کار از اصول فنی به دور است؛ این در حالی است که در دنیا هر صنعتی برای نگهداری کالای مورد نیاز خود پیش بینی های دقیق کرده و متناسب با شرایط نگهداری آن محصول خاص، انبارهای استاندارد تعبیه می کنند اما کشور ما به طور کلی فاقد چنین انبارهایی است و بخش قابل توجهی از ضایعات محصولات کشاورزی در انبارها ایجاد می شود.
کارخانجات ما نیز هیچ سیستمی برای نگهداری محصولات ندارند؛ برای مثال سیب‌زمینی که برای تولید چیپس فرستاده می‌شود در سردخانه‌هایی که هر نوع میوه‌ای در آن وجود دارد، نگهداری می‌شود که این کار از اصول فنی به دور است
برداشت محصولات فنی نیست
وی ادامه داد: در موقع برداشت نیز باغدار و زارع، مقداری از محصول را تلف می کنند که دیگر قابلیت عرضه به بازار را ندارد و اگر همانجا این محصولات تلف شده تبدیل به خوراک دام می شد یا به صورتی خشک می شد، دست‌کم سرمایه ملی کمتر اتلاف می شد.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز اعلام کرد: طبق برآوردهای ما بین 8 تا 11 درصد از محصولات هنگام برداشت، بین 6 تا 8 درصد حین حمل آنها، بین 11 تا 17 درصد در شرایط انبارداری و در پروسه تبدیل نیز بین 9 تا 11 درصد از محصولات کشاورزی تلف می شوند.
وی افزود: برای مثال در صنایع تبدیلی هنگام پوست گیری محصولی مثل سیب زمینی به علت آنکه به طور سنتی انجام می شود بخشی از آن ضایع می شود؛ چرا که صنعت فراوری ما به‌روز نیست و صنعتی قدیم است که هنوز با دیگ و پاتیل و روغن جوشان کار می کند و از صنعت روز دنیا حداقل 30 سال عقب تر است.
صنایع تبدیلی کشاورزی مهجور مانده اند
هادی زاده رئیسی علت این مسئله را بی توجهی به صنعت فراوری خواند و اظهار کرد: سرمایه گذاری در بخش فراوری در کشور انجام نشده است؛ صنایعی که امروز در دنیا مواد غذایی تولید می کنند پالایشگاه دارند، برای مثال گوجه فرنگی ابتدا به پالایشگاه می رود و مواردی که از آن لازم است استخراج می شود و بعد به صنعت داده می شود. کسی پوست گوجه را می خواهد، شخصی دیگر رنگ آن را و هر کس بخش دیگر از این محصول را و این پالایشگاه است که نیاز همه این صنایع را برطرف می کند.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ادامه داد: ما در کشور خود چنین روندی را نداریم و در حقیقت محصولات خود را پالایش نمی کنیم و محصول اولیه را بدون هیچ پالایشی می خواهیم تولید کنیم اما باید بدانیم که سودآوری محصولا فراوری شده بسیار بالاتر از خام فروشی است؛ برای مثال طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی 5 درصد از سیب زمینی فراوری شده صادراتی به اندازه 95 درصد سیب زمینی خام برای ما ارزآوری داشته است.
وی افزود: این مسئله نشان می دهد که قدرت ارزآوری صنایع تبدیلی چقدر بالا و برای کشاورز به چه میزان پایین است و این شکاف و فاصله را خود کشاورزان باید پرکنند؛ یعنی باید ترغیب به سرمایه گذاری شوند که محصول خامشان را فراوری و پس از آن صادر کنند تا هم بنیه اقتصادی خود را قوی کنند و هم بدانند که بازارهای هدف چه می خواهند.
ما محصول اولیه را بدون هیچ پالایشی می‌خواهیم تولید کنیم اما باید بدانیم که سودآوری محصولا فراوری شده بسیار بالاتر از خام فروشی است؛ برای مثال طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی 5 درصد از سیب‌زمینی فراوری شده صادراتی به اندازه 95 درصد سیب‌زمینی خام برای ما ارزآوری داشته است
حلقه اتصال میان تولید و تجارت وجود ندارد
عضو خانه کشاورز ایران همچنین بیان کرد: بازارهای هدف ما در اختیار بازرگانان است و آنها به سیستم تولید انتقال نمی دهند که چه می خواهند تولید شود و در نتیجه مثل سه جزیره جداگانه از هم هستند، کشاورز برای خود تولید می کند، بخش فراوری و بازرگانی نیز به همین گونه به فعالیت خود ادامه می دهند و در این میان چیزی که زیاد ایجاد می شود ضایعات محصول است.
هادی زاده رئیسی تصریح کرد: حلقه مفقوده، اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی است؛ رسالت اتاق این است که حلقه تولید را به حلقه فراوری که صنایع تبدیلی باشند و همچنین به تجارت، متصل کند.
چند سالی است که بخش کشاورزی به اتاق اضافه شده است ولی اتاق ایران به هیچ عنوان بخش کشاورزی را به بازی نمی‌گیرد، حتی در هیات نمایندگان به قدری تعداد کشاورزان اندک است که اصلا به حساب نمی‌آیند
اتاق بازرگانی توجهی به کشاورزی ندارد
هادی زاده اظهار کرد: چند سالی است که بخش کشاورزی به اتاق اضافه شده است ولی اتاق ایران به هیچ عنوان بخش کشاورزی را به بازی نمی گیرد، حتی در هیات نمایندگان به قدری تعداد کشاورزان اندک است که اصلا به حساب نمی آیند و در خیلی از استان های کشور این بازرگانان هستند که روسای کمیسیون های کشاورزی اتاق ها هستند؛ من با قاطعیت می گویم که درصد ریاست یک کشاورز بر کمیسیون کشاورزی بیشتر از 10 درصد نیست چرا که همه یا عضو صنعت یا عضو بازرگانی اند و با این اوصاف چگونه قرار است این حلقه ها متصل شوند؟
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ایران گفت: راه حل این مسئله عضویت منسجم کشاورزان در اتاق است و وقتی عضو شدند باید در انتخابات شرکت کنند و در کمیسیون کشاورزی نقش ایفا کنند تا به بخش کشاورزی به صنعت و پس از آن به تجارت منتقل شود؛ بازرگانان بازارهای هدف را می شناسند و صنعتگران هم خواست بازرگانان را تامین می کنند و کشاورز هم ماده خام را تولید می کند و در این صورت است که حلقه کامل می شود، درغیر اینصورت نامتجانس و گسسته است.
کشور ما محکوم به خام فروشی است. عرضه گیاهان دارویی در خارج به طور میانگین 61 برابر میزان خامی است که در ایران به فروش می‌رسد
ایران محکوم به خام فروشی است
وی درباره توسعه کشت گیاهان دارویی نیز گفت: برای توسعه این بخش از کشاورزی، پالایشگاه نیاز است؛ در کشوری مثل هند 18 پالایشگاه بزرگ وجود دارد که گیاهان دارویی را پالایش می کنند.
هادی زاده رئیسی ادامه داد: کشور ما محکوم به خام فروشی است، عرضه گیاهان دارویی در خارج به طور میانگین 61 برابر میزان خامی است که در ایران به فروش می‌رسد. کسی که خارج از کشور در پالایشگاه محصول ما را پالایش می کند و عناصر مختلف را از آن استخراج می کند، به اندازه کل مواد خامی که ما عرضه می کنیم سود دریافت کند. بنابراین ما نیازمند چندین پالایشگاه گیاهان دارویی با به‌روزترین تکنولوژی های دنیا هستیم، در غیر اینصورت کشت گیاهان دارویی هم در مسیر توسعه کشاورزی به هیچ جا نخواهد رسید.