مهرشاد نبی، اقتصاد۲۴ - شوک کرونا، جنگ نفتی روسیه و عربستان و در نهایت کاهش شدید قیمت نفت در بازار‌های جهانی، وضعیت بودجه سال ۹۹ را با چالش بیشتری همراه کرده است. امسال دولت دوازدهم در حالی قیمت نفت را برای هر بشکه، حدود ۵۰ دلار تعیین کرده که بازار نفت این روز‌ها سر سازگاری با کشور‌های نفتی ندارد.
سقوط قیمت نفت به کشور‌های عرب حاشیه خلیج‌فارس که با وابستگی عمیقی به صادرات انرژی، اقتصاد خود را می‌چرخانند ضربه زده، اما بی‌تعارف که به قضیه نگاه کنیم، ایران نیز از این ضربه در امان نمانده؛ این را می‌توان از بررسی جز به جزء سند دخل و خرج دولت به خوبی فهمید.
در حالی دولت قیمت نفت را با نگاهی بدبینانه برای سال پیش رو حدود ۵۰ دلار در هر بشکه تعیین کرد، که شیوع کرونا قیمت این محصول زیرزمینی را به کمتر از آنچه در بودجه آمده، رسانده است.
نگاهی به سند بودجه سال جاری نشان می‌دهد که عمده منابع درآمدی دولت در چند بخش فروش نفت، مالیات، انتشار اوراق قرضه و فروش اموال دولتی تعریف شده؛ اما نگاهی به هر یک از این منابع درآمدی نشان می‌دهد که دولت در کسب این درآمد‌ها با چالش‌هایی مواجه است که در این میان به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، با اتفاقات این‌روز‌های بازار نفت، درآمد‌های حاصل از فروش طلای سیاه آنطور که برنامه‌ریزی شده بود، محقق نخواهد شد.
هرج و مرج در بازار بین الملل
با توجه به برافراشته شدن پرچم جنگ در بازار نفت، کشور‌های عضو و غیرعضو سازمان کشور‌های صادرکننده نفت موسوم به اوپک پلاس تلاش دارند با همگرا کردن دیدگاه‌ها، بازار نفت را از بحران کنونی نجات دهند و با کاهش عرضه‌ای خیره‌کننده از سقوط بیشتر قیمت نفت جلوگیری کنند.
این در حالی است که پیش‌تر عربستان سعودی اعلام کرده بود که ریاض خواستار برگزاری نشست فوق‌العاده تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک موسوم به اوپک پلاس با هدف رسیدن به توافقی عادلانه برای کمک به ثبات قیمت و بازار‌های جهانی نفت خام شده است. همچنین رئیس جمهوری روسیه بر لزوم همکاری همه تولیدکنندگان در فراخوان رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر دستیابی به توافقی جامع برای کاهش تولید نفت تأکید کرد.
بیشتر بخوانید: امسال نفت پایین ۴۰ دلار خواهد ماند
اما دو مقام اوپکی (شنبه، ۱۶ فروردین ماه) اعلام کردند که نشست فوق‌العاده اعضای سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و هم‌پیمانانش از طریق ویدئوکنفرانس (دوشنبه ۱۸ فروردین ماه) برگزار نمی‌شود و احتمال می‌رود برگزاری این نشست با هدف مذاکره برای رسیدن به توافق کاهش تولید و جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت‌های جهانی نفت خام تا هشتم یا نهم آوریل (چهارشنبه ۲۰ فروردین یا پنجشنبه ۲۱ فروردین‌ماه) به تعویق بیفتد.
در انتظار نفت گران
دولتمردان با نگاهی بدبینانه برای امسال برنامه نفتی چیده بودند، اما شیوع کرونا از یک طرف و بگومگو‌های نفتی روسیه و عربستان از سوی دیگر، کلیه محاسبات مسئولان را به هم ریخته است.
در همین رابطه محمدعلی خطیبی، نماینده اسبق ایران در اوپک در گفتگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ درباره تبعات ادامه کاهش قیمت نفت در اقتصاد ایران گفت: متاسفانه امسال سال خوبی برای بودجه با نفت ۵۰ دلاری نیست اما اگر در این رقم تغییری صورت بگیرد می‌تواند از تبعات مخرب بر اقتصاد جلوگیری کند.
نماینده اسبق ایران در اوپک با تاکید بر اینکه تحریم‌ها، میزان فروش نفت ایران را کاهش داده است گفت:از این رو برای تقویت اقتصاد کشور تنها افزایش نرخ نفت برای ایران مهم و حائز اهمیت است.
به اعتقاد این کارشناس نفت بین الملل، بازگشت به قیمت بالای ۴۰ دلار یکی از گزینه‌های مطلوب برای اقتصاد ایران است که در صورت عدم تحقق آن شرایط نامناسبی برای کشور رقم خواهد خورد.
خطیبی معتقد است: زیان حاصل از کاهش قیمت نفت در بازار جهانی به مراتب تاثیر مخرب تری نسبت به تحریم‌های نفتی ایران دارد چراکه بودجه سال ۹۹ با نفت ۵۰ دلار، یعنی نیاز اقتصاد کشور به افزایش قیمت نفت فروخته شده در بازار جهانی است. در واقع سکانداران اقتصادی با تعیین نفت ۵۰ دلاری در بودجه اقدام به خودزنی کرده اند.
تاثیر کرونا بر بازار نفت
خطیبی در مورد کاهش شدید قیمت نفت به دلیل شیوع ویروس کرونا گفت: کاهش تقاضای جهانی در پی این اتفاق و همچنین نتیجه اجلاس اخیر اوپک، منجر به سقوط آزاد قیمت نفت شد و در چنین شرایطی احتمال افت بیشتر قیمت نفت وجود دارد چرا که هر کشوری به هر اندازه‌ای که بتواند تولید می‌کند.
این کارشناس نفت بین الملل تصریح کرد: حالا کشور‌های عضو در انتظار تصمیم جدید برای تعیین میزان تولید و در نتیجه افزایش قیمت نفت هستند چراکه اجلاس اوپک که به دلیل شیوع ویروس کرونا و تأثیر آن در کاهش جهانی تقاضای نفت تشکیل شده بود با عدم توافق اوپک و غیراوپک برای کاهش تولید نفت به نتیجه نرسید. در واقع اوپک در اجماع نظر بر سر کاهش تولید نفت موفق بود و تصمیم داشت با کاهش تولید یک میلیون بشکه‌ای، مانع افت قیمت شود، اما این تصمیم نیازمند همراهی کشور‌های غیراوپک بود که محقق نشد.
خطیبی افزود: تقاضا در شرایط کرونا بسیار کاهش یافته است؛ طبق آمار، مصرف نفت نیز حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون بشکه طی این مدت کاهش داشته است؛ بنابراین تا زمانی که کرونا هست کاهش مصرف هم است. اگر برطرف شود بازار به روال گذشته خود بر می‌گردد یعنی مازاد ۱.۵ میلیون بشکه نفت. حالا اگر این توافق‌ها انجام بگیرد پیش بینی می‌شود نفت به رقم حدود ۴۰ دلار برسد و قطعا پس از کرونا نیز این رقم به بالای ۵۰ دلار هم خواهد رسید.