خداحافظی با حلقه اول روحانیون سیاستمدار

 

اقتصاد۲۴- در زمین سیاست، علاوه بر اینکه سازوکارها مهم هستند، شخصیت‌ها و چهره‌ها هم بی تاثیر نیستند. آن ها هستند که با نوع و نحوه بازی و استراتژی که در روند تحولات سیاسی در پیش می گیرند، نتیجه معادلات سیاسی را تغییر می دهند.

در این میان اما ساختار سیاسی ایران پیوند نزدیک و عمیقی با روحانیت خورده است، آنها که زمانی در قالب مبارزان انقلابی فعالیت می کردند و بعد از انقلاب نیز عهده دار مسئولیت هایی کلیدی و مهم در ساختار سیاسی نظام جمهوری اسلامی شدند آنچنان که حضور یا عدم حضورشان در ساختار سیاست گاها بسیار مشهود و تاثیرگذار بوده است.

دهه ۹۰ اما دهه ای تلخ برای این طیف از سیاسیون بود، روحانیونی که جزو حلقه اول شکل گیری نظام جمهوری اسلامی و اطرافیان امام راحل و رهبر معظم انقلاب بودند، یکی بعد از دیگری دار فانی را وداع گفتند، روحانیونی تاثیرگذار در فضای حوزه و سیاست.

از آیت الله مهدوی کنی که جایگاهی محوری در جریان راست سیاست داشت و شاقول تصمیم گیری های وحدت گرایانه بود تا آیت الله هاشمی که در دهه ای از دنیا رفت که در اوج محبوبیت بین چپ گرایان سیاست بود. در این میان بودند چهره هایی که شاید وجهه فقهی و حوزوی آنها پررنگ تر بود اما از دور نیز دستی بر آتش سیاست داشتند و کم تاثیر نبودند. آخرین نمونه از آن حلقه اولیه روحانیون، آیت الله امینی بود که چند روز پیش و بعد از مدت ها بیماری دار فانی را وداع گفت.

 

به «آیت الله سیاست» معروف بود، چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب از آن چهره‌های تاثیرگذاری بود که تصمیم‌ها و مشورت‌هایش در عملکرد انقلابیون قبل از ۵۷ و سیاسیون بعد از ۵۷ تاثیر زیادی داشت. بیراه نیست اگر گفته شود آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از معمارهای اصلی جمهوری اسلامی بوده است. شخصی که در دو دهه اول انقلاب در دو جایگاه مهم ریاست جمهوری و ریاست مجلس ایفای مسئولیت سیاسی کرد.

سمت‌هایی چون نماینده امام خمینی (ره) در جنگ و یا به تعبیری فرمانده ارشد جنگ نقش او را در تحولات انقلاب اسلامی خاصه در دهه ۶۰ ویژه تر کرد.او در دوران حضورش در پاستور هم از سرعت خود کم نکرد و آنقدر در توسعه و ساخت ایران بعد از جنگ پیش رفت که لقب «سردار سازندگی» را به او دادند. آیت الله هاشمی که در دهه ۷۰ از سوی اصلاح طلبان عالیجناب سرخپوش لقب گرفت و بارها مورد حمله و هجمه واقع شد اما در اواخر دهه ۸۰ و دهه ۹۰ به محبوبیت زیادی در بین چپ گرایان رسید و چشم امید آنها در عالم سیاست شد.

رفسنجانی البته از سال ۱۳۶۸ تا زمان فوت در ۸۲ سالگی، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده داشت. او در همه ادوار مجلس خبرگان رهبری، نمایندگی استان تهران در آن را بر عهده داشت و از ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰، دومین رئیس این مجلس بود. او همچنین رئیس هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد هم بوده است. در نهایت اینکه شخصیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به شکلی بود که در طی چهار دهه حیات سیاسی جمهوری اسلامی، حضوری فعال و پر فراز و نشیب در صحنه سیاست کشور داشت؛ فوت او در دی‌ماه۹۵ و در زمانی رخ داد که ۱۱ روز به آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ و کمتر از پنج ماه به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران باقی مانده بود و نبودن او به گفته چهره های سیاسی باعث شد که حسن روحانی یکی از پشتوانه های جدی حمایت‌گر خود را از دست بدهد.

 

هم‌نشین افرادی چون آیات بهشتی، مطهری و موسوی اردبیلی بود. آن روزهای قبل از انقلاب و روزهای ابتدایی بعد از انقلاب دور هم جمع می‌شدند و درباره اقتصاد و حکومت اسلامی صحبت می‌کرده اند. چند سالی که می‌گذرد فعالیت‌هایشان در این زمینه بیشتر می‌شود و در نهایت این بحث‌ها به تاسیس جامعه روحانیت مبارز تهران می‌ رسد و آیت الله مهدوی کنی از چهره های محوری آن می شود و بعدها به دبیر کلی این تشکل روحانی مهم و تاثیرگذار می رسد. نهادی سنتی از روحانیون سیاسی که البته آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی هم از اعضای موسس آن بود هرچند در اواخر عمر خود به خاطر اختلاف نظرهای سیاسی و برخی دلخوری هادر جلسات آن شرکت نمی کرد.

 

 

 

آیت الله مهدوی کنی که سابقه فعالیت در قبل از انقلاب را داشت و از نزدیکان امام خمینی (ره) بود بعد از انقلاب نیز از روحانیون حاضر در شورای انقلاب بود که با فرمان امام برای به دست گرفتن امور کشور در اواخر دوران رژیم پهلوی تشکیل شد.انقلاب که پیروز می‌شود سرپرستی کمیته انقلاب را عهده‌دار می‌شود. اما این پایان مسئولیت های مهم او در دهه ۶۰ نبود، آیت الله پس از شهادت شهیدان رجایی و باهنر، برای نخست وزیری انتخاب شد هرچند دوره این حضور کوتاه بود اما در کارنامه سیاسی او به ثبت رسیده است.

عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضویت در شورای نگهبان، ریاست مرکز رسیدگی به امور مساجد از دیگر مسئولیت های سیاسی اوست.از دیگر نکات جالب توجه درباره زندگی آیت الله مهدوی کنی ماجرای عدم حضور او در جلسه دفتر نخست وزیری در هشتم شهریور سال ۶۰ است. او در خاطراتش روایت می کند که طولانی شدن یک چرت عصرگاهی مانع از رفتن او به جلسه هشتم شهریور ۱۳۶۰ میشود. آیت الله مهدوی کنیبه غیر از اینکه متولی مدرسه مروی که از بزرگ‌ترین مدارس علمیه کشور است بوده، مسئولیت‌های مهم دیگری هم داشته است که از مهمترین آنها ریاست دانشگاه امام صادق (ع) است. آیت الله مهدوی کنی از آن دست چهره هایی بوده که در اکثر محافل سیاسی با عنوان سیاستمدار سنتی و کهنه کار نظام شناخته می شده است. او در مهرماه سال ۱۳۹۳ زمانی که چهار سال بود ریاست مجلس خبرگان رهبری را بر عهده داشت، درگذشت.

 

گفته‌اند که آیت‌الله بروجردی او را طلبه‌ای خوش‌فکر و زبان حوزه‌های علمیه می‌دانسته است. طلبه‌ای که قبل از پیروزی انقلاب به خاطر سخنرانی‌هایش مدتی از سخنرانی منع و زندانی بود و بعد از انقلاب عهده‌دار سمت‌هایی چون عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و مدیریت حوزه علمیه مشهد را تجربه کرد. صحبت از آیت الله واعظ طبسی است که در سال ۱۳۵۷ امام خمینی (ره) سرپرستی آستان قدس رضوی را به او واگذار می‌کند و پس از دو سال یعنی در سال ۱۳۵۹، او را به عنوان تولیت منصوب کردد.

در همین دوران است که تشکیلات آستان قدس رضوی توسعه زیادی پیداکرد تغییر ضریح امام رضا (ع)، ساخت چند رواق جدید و صحن جامع رضوی محصول دوره مدیریت اوست و البته گسترش فعالیت‌های اقتصادی آستان قدس هم در این دوره اتفاق افتاد. آیت الله از دور نیز دستی بر آتش داشت و از حلقه روحانیون نزدیک به تفکر آیت الله هاشمی بود. او هم از منتقدین سرسخت محمود احمدی نژاد بود به نحوی که پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ نه به استقبال محمود احمدی‌نژاد رفت و نه او را در زیارت حرم رضوی همراهی کرد که خیلی از رسانه ها این موضوع را یک اعتراض سیاسی عنوان کردند. بعدها که بیمار شد و روی تخت بیمارستان بود، وقتی آیت الله هاشمی به ملاقات او رفته بود در توصیف او بیان کرد که آیت‌الله طبسی جایگزینی ندارد.