اقتصاد۲۴- ایران از جمله کشور‌هایی است که از منابع فراوان انرژی برخوردار است و پس از ۱۹۱۳ همواره به عنوان یکی از صادر کننده‌های اصلی نفت محسوب می‌شده‌است. با توجه به اینکه در میان دو منبع بزرگ انرژی جهان (دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب) قرار دارد، از جایگاه ویژه‌ای در سطح بین‌المللی برخوردار است.
از جمله موارد اهمیت این می‌باشد که یکی از دو کشوری است که قادر است به‌طور مستقل و مستقیم، نفت و گاز استحصال شده از منبع عظیم دریای خزر را صادر کند، که البته از این منظر نیز به دلیل کوتاهی مسافت از رقیب صادراتی خود که روسیه است، می‌تواند پیشی گیرد.
کشــور مــا بــه لحــاظ داشــتن منابــع غنــی و گســترده نفــت و گاز نســبت بــه ســایر کشــور‌ها از وضعیــت ممتــازی برخــوردار اســت. وجــود همیــن منابــع عظیــم و ســهولت دسترســی بــه آنهــا، از یــک ســو تامیــن مطلــوب انــرژی کشــور را در پــی داشــته و از ســوی دیگــر درآمــد ارزی کشــور را ســبب گردیــده اســت.
متاســفانه رفتــار غیرعقلانــی مــا بــا مصــرف انــرژی طــی چندیــن دهــه گذشــته، موجــب مصــرف بــی رویــه آن در بخــش هــای غیرمولــد و آلاینــده محیــط زیســت گردیــده و از ســوی دیگــر ارز حاصــل از صــادرات ایــن منابــع. باعــث وابســتگی شــدید بودجــه دولتــی کشــور بــه درآمدهــای نفتــی شــده اســت.
از جمله موارد اهمیت این می‌باشد که یکی از دو کشوری است که قادر است به‌طور مستقل و مستقیم، نفت و گاز استحصال شده از منبع عظیم دریای خزر را صادر کند، که البته از این منظر نیز به دلیل کوتاهی مسافت از رقیب صادراتی خود که روسیه است، می‌تواند پیشی گیرد.
کشــور مــا بــه لحــاظ داشــتن منابــع غنــی و گســترده نفــت و گاز نســبت بــه ســایر کشــور‌ها از وضعیــت ممتــازی برخــوردار اســت. وجــود همیــن منابــع عظیــم و ســهولت دسترســی بــه آنهــا، از یــک ســو تامیــن مطلــوب انــرژی کشــور را در پــی داشــته و از ســوی دیگــر درآمــد ارزی کشــور را ســبب گردیــده اســت.
متاســفانه رفتــار غیرعقلانــی مــا بــا مصــرف انــرژی طــی چندیــن دهــه گذشــته، موجــب مصــرف بــی رویــه آن در بخــش هــای غیرمولــد و آلاینــده محیــط زیســت گردیــده و از ســوی دیگــر ارز حاصــل از صــادرات ایــن منابــع. باعــث وابســتگی شــدید بودجــه دولتــی کشــور بــه درآمدهــای نفتــی شــده اســت.
بیشتر بخوانید: ویروس کرونا بر مصرف برق چه تاثیری داشته است؟
ایران نهمین مصرف‌کننده انرژی در دنیا
این در حالی است که طبق آخرین آمار ایران، کشورمان نهمین مصرف‌کننده انرژی در دنیا شناخته شده و این مصرف انرژی معادل ۴/ ۳ میلیون بشکه نفت خام در روز است. مطالعات نشان می‌دهد که مصرف انرژی در دنیا طی این سال‌ها دو برابر شده است.
در حال حاضر ایران، بزرگترین دارنده ذخایر هیدروکربوری دنیا (مجموع ذخایر نفت و گاز) به حساب می‌آید. مطابق آمار رسمی و تاییدشده مراجع معتبر بین‌المللی، ایران حدود ۱۵۸ میلیارد بشکه نفت (۳/ ۹ درصد از کل منابع نفتی دنیا) و حدود ۳۳ هزار میلیارد مترمکعب گاز (۱۸ درصد دنیا) در اختیار دارد.
به‌طور کلی، ۴/ ۲ درصد انرژی کل دنیا در ایران تولید می‌شود که در بین کشور‌های دنیا رده نهم از حیث تولید انرژی را دارد. این تولید انرژی معادل ۶/ ۳ میلیون بشکه نفت خام است. همچنین ۸/ ۱ درصد انرژی کل دنیا در ایران مصرف می‌شود که این میزان مصرف سبب شده ایران در بین کشور‌های دنیا جایگاه نهم از نظر مصرف انرژی را داشته باشد. در این راستا، مدیرکل مدیریت مصرف و امور مشترکان توانیر با تاکید بر اینکه جایگاه ایران در حوزه شدت مصرف انرژی مناسب نیست به بررسی عوامل این موضوع پرداخت و راهکار‌هایی را نیز ارائه کرد.
براساس این گزارش، هادی مدقق مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فن آوری‌های نوین توانیرگفت: منظور از شدت انرژی مقدار مصرف انرژی به تولید ناخالص داخلی است. این شاخص بیانگر این است که به ازای تولید به مقدار معینی از کالا و خدمات که بر حسب واحد پول مشخص می‌شود چه مقدار انرژی مصرف می‌شود. برای مثال در ازای تولید یک تن سیمان چه مقدار برق و گاز مصرف می‌شود. این موضوع یکی از شاخص‌های نشان‌دهنده بهره‌وری انرژی در یک کشور و یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی انرژی است.
وی با بیان اینکه جایگاه ایران در حوزه شدت مصرف انرژی مناسب نیست، گفت: ایران یا همیشه در انتهای لیست قرار دارد یا در یکی مانده به آخر، درحالی‌که شدت مصرف انرژی در کل دنیا مخصوصا در کشور‌های اروپایی رو به بهبود است. کشور‌هایی که بحث انرژی و بهره‌وری انرژی برایشان اهمیت دارد و منابع فسیلی ندارند روی بحث بهره‌وری کار می‌کنند. مدیرکل مدیریت مصرف و امور مشترکان توانیر با اشاره به وضعیت تجهیزات خانگی عنوان کرد: رتبه انرژی تجهیزات خانگی در طول چند سال گذشته رو به بهبود بوده است. برای مثال رتبه انرژی یخچال‌ها در چند سال گذشته در بازار F یا G بوده، اما درحال حاضر A یا A پلاس است. متاسفانه این روند در کشور منفی و شدت مصرف انرژی در ایران رو به افزایش است. درواقع به اندازه‌ای که مصرف انرژی زیاد می‌شود تولید ناخالص داخلی زیاد نمی‌شود.
براساس این گزارش، مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی، در خصوص تحویل گاز به نیروگاه‌ها گفت: سال گذشته روزانه میلیون مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها توسط وزارت نفت تحویل داده می‌شود و تحویل سوخت گاز نیروگاه‌ها نسبتا خوب است، اما تغییر آن‌چنانی ایجاد نشده است.
سخنگوی صنعت برق ادامه داد: با توجه به کاهش تأمین سوخت گاز نیروگاه‌ها از سوخت گازوئیل و مازوت برای تولید برق استفاده می‌شود. هر چند در شرایط فعلی وضعیت ذخایر گازوئیل نیازمند این است که بیشتر شود.
آمار‌های رسمی نشان می‌دهد که شدت مصرف انرژی از سال ۱۳۷۷ به تدریج افزایش یافته که این موضوع بیانگر بیشترین میزان مصرف انرژی در بخش خانگی است یعنی ارزش افزوده‌ای به ازای مصرف انرژی برای کشور ایجاد نمی‌شود، هرچند این بخش به عنوان بزرگترین مصرف کننده انرژی شناخته شده است؛ بنابراین باید سیاست‌های مناسب در جهت اصلاح قیمت انرژی و کاهش یارانه‌های انرژی، دستیابی به انرژی هسته‌ای جهت بهره‌مندی از مناسب‌ترین انرژی تجدیدپذیر (انرژی خورشیدی، بادی و ...) و همچنین افزایش بهبود تکنولوژی و نوسازی تجهیزات تولید به منظور کاهش مصرف انرژی و بهبود کارایی در ایران به کار گرفته شود.
زهرا لونی کارشناس ارشد اقتصاد انرژی، گفت: شدت مصرف انرژی در ایران سه برابر بالاتر از متوسط شدت انرژی در دنیاست. به طوری که شاخص شدت انرژی جهان در سال ۲۰۱۵ معادل ۰.۱۴۹ بوده که نسبت به سال ۲۰۱۴، ۲.۶۱ درصد کاهش یافته است. کشور‌های انگلستان، آلمان، ژاپن و ترکیه به ترتیب با ۰.۰۸، ۰.۱، ۰.۱۱ و ۰.۱۱ کمترین شدت انرژی و روسیه، ایران و چین به ترتیب با ۰.۳۴، ۰.۲۲ و ۰.۱۹ بیشترین شدت انرژی را در سال ۲۰۱۵ داشته‌اند.
او ادامه داد: انرژی در کشور‌های مختلف از سال ۱۹۹۰ تا کنون کم شده، در ایران افزایش یافته است. اکنون ایران بعداز روسیه، بالاترین شدت مصرف انرژی را در جهان دارد.
این درحالی است که برخی از کارشناسان بر این باورند که عمدتا گاز نسبت به فراورده‌های دیگر بیشترین مصرف را دارد.
در حال حاضر ایران، بزرگترین دارنده ذخایر هیدروکربوری دنیا (مجموع ذخایر نفت و گاز) به حساب می‌آید. مطابق آمار رسمی و تاییدشده مراجع معتبر بین‌المللی، ایران حدود ۱۵۸ میلیارد بشکه نفت (۳/ ۹ درصد از کل منابع نفتی دنیا) و حدود ۳۳ هزار میلیارد مترمکعب گاز (۱۸ درصد دنیا) در اختیار دارد.
به‌طور کلی، ۴/ ۲ درصد انرژی کل دنیا در ایران تولید می‌شود که در بین کشور‌های دنیا رده نهم از حیث تولید انرژی را دارد. این تولید انرژی معادل ۶/ ۳ میلیون بشکه نفت خام است. همچنین ۸/ ۱ درصد انرژی کل دنیا در ایران مصرف می‌شود که این میزان مصرف سبب شده ایران در بین کشور‌های دنیا جایگاه نهم از نظر مصرف انرژی را داشته باشد. در این راستا، مدیرکل مدیریت مصرف و امور مشترکان توانیر با تاکید بر اینکه جایگاه ایران در حوزه شدت مصرف انرژی مناسب نیست به بررسی عوامل این موضوع پرداخت و راهکار‌هایی را نیز ارائه کرد.
براساس این گزارش، هادی مدقق مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فن آوری‌های نوین توانیرگفت: منظور از شدت انرژی مقدار مصرف انرژی به تولید ناخالص داخلی است. این شاخص بیانگر این است که به ازای تولید به مقدار معینی از کالا و خدمات که بر حسب واحد پول مشخص می‌شود چه مقدار انرژی مصرف می‌شود. برای مثال در ازای تولید یک تن سیمان چه مقدار برق و گاز مصرف می‌شود. این موضوع یکی از شاخص‌های نشان‌دهنده بهره‌وری انرژی در یک کشور و یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی انرژی است.
وی با بیان اینکه جایگاه ایران در حوزه شدت مصرف انرژی مناسب نیست، گفت: ایران یا همیشه در انتهای لیست قرار دارد یا در یکی مانده به آخر، درحالی‌که شدت مصرف انرژی در کل دنیا مخصوصا در کشور‌های اروپایی رو به بهبود است. کشور‌هایی که بحث انرژی و بهره‌وری انرژی برایشان اهمیت دارد و منابع فسیلی ندارند روی بحث بهره‌وری کار می‌کنند. مدیرکل مدیریت مصرف و امور مشترکان توانیر با اشاره به وضعیت تجهیزات خانگی عنوان کرد: رتبه انرژی تجهیزات خانگی در طول چند سال گذشته رو به بهبود بوده است. برای مثال رتبه انرژی یخچال‌ها در چند سال گذشته در بازار F یا G بوده، اما درحال حاضر A یا A پلاس است. متاسفانه این روند در کشور منفی و شدت مصرف انرژی در ایران رو به افزایش است. درواقع به اندازه‌ای که مصرف انرژی زیاد می‌شود تولید ناخالص داخلی زیاد نمی‌شود.
براساس این گزارش، مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی، در خصوص تحویل گاز به نیروگاه‌ها گفت: سال گذشته روزانه میلیون مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها توسط وزارت نفت تحویل داده می‌شود و تحویل سوخت گاز نیروگاه‌ها نسبتا خوب است، اما تغییر آن‌چنانی ایجاد نشده است.
سخنگوی صنعت برق ادامه داد: با توجه به کاهش تأمین سوخت گاز نیروگاه‌ها از سوخت گازوئیل و مازوت برای تولید برق استفاده می‌شود. هر چند در شرایط فعلی وضعیت ذخایر گازوئیل نیازمند این است که بیشتر شود.
آمار‌های رسمی نشان می‌دهد که شدت مصرف انرژی از سال ۱۳۷۷ به تدریج افزایش یافته که این موضوع بیانگر بیشترین میزان مصرف انرژی در بخش خانگی است یعنی ارزش افزوده‌ای به ازای مصرف انرژی برای کشور ایجاد نمی‌شود، هرچند این بخش به عنوان بزرگترین مصرف کننده انرژی شناخته شده است؛ بنابراین باید سیاست‌های مناسب در جهت اصلاح قیمت انرژی و کاهش یارانه‌های انرژی، دستیابی به انرژی هسته‌ای جهت بهره‌مندی از مناسب‌ترین انرژی تجدیدپذیر (انرژی خورشیدی، بادی و ...) و همچنین افزایش بهبود تکنولوژی و نوسازی تجهیزات تولید به منظور کاهش مصرف انرژی و بهبود کارایی در ایران به کار گرفته شود.
زهرا لونی کارشناس ارشد اقتصاد انرژی، گفت: شدت مصرف انرژی در ایران سه برابر بالاتر از متوسط شدت انرژی در دنیاست. به طوری که شاخص شدت انرژی جهان در سال ۲۰۱۵ معادل ۰.۱۴۹ بوده که نسبت به سال ۲۰۱۴، ۲.۶۱ درصد کاهش یافته است. کشور‌های انگلستان، آلمان، ژاپن و ترکیه به ترتیب با ۰.۰۸، ۰.۱، ۰.۱۱ و ۰.۱۱ کمترین شدت انرژی و روسیه، ایران و چین به ترتیب با ۰.۳۴، ۰.۲۲ و ۰.۱۹ بیشترین شدت انرژی را در سال ۲۰۱۵ داشته‌اند.
او ادامه داد: انرژی در کشور‌های مختلف از سال ۱۹۹۰ تا کنون کم شده، در ایران افزایش یافته است. اکنون ایران بعداز روسیه، بالاترین شدت مصرف انرژی را در جهان دارد.
این درحالی است که برخی از کارشناسان بر این باورند که عمدتا گاز نسبت به فراورده‌های دیگر بیشترین مصرف را دارد.
مصرف روزانه ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز در کشور
بر این اساس محمد عسگری سخنگوی شرکت ملی گاز ایران، گفت: روزانه ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز معادل چهار میلیون بشکه نفت در کشور مصرف می‌شود.
در حال حاضر ۵۹۲ میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی مصرف می‌شود که لازم است مشترکان نسبت به نحوه مصرف خود توجه داشته باشند چرا که در غیر این صورت برای تامین گاز صنایع و نیروگاه‌ها با مشکل مواجه خواهیم شد.
همچنین مهدی جمشیدی دانا مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز گفت: میانگین مصرف گاز طبیعی خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده در ماه گذشته ۲۹۶ میلیون مترمکعب، مصرف صنایع عمده ۱۲۴ میلیون مترمکعب و مصرف نیروگاه‌ها ۱۶۹ میلیون مترمکعب در روز بوده است.
او با بیان اینکه میانگین مصرف روزانه گاز طبیعی خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده نسبت به فروردین‌ماه ۵۳ میلیون مترمکعب کاهش یافته، گفت: افزایش دمای هوا در هفته‌های اخیر موجب کاهش مصرف شده است و این روند با افزایش دما در مناطق سردسیر کشور ادامه می‌یابد.
حمل و نقل جهانی، ۲۲ %مصرف انرژی و ۲۷ %آلایندگی‌های مشتقات کربن را بخود اختصاص داده و روند آلایندگی رو به افزایش است. لازم به توضیح است که کشور‌های صنعتی بیشترین مصرف انرژی را دارند.
حدود ۹۸ %انرژی مصرفی حمل و نقل را سوخت‌های فسیلی مثل بنزین با ۴۲ درصد و دیزل ۳۱ درصد تشکیل می‌دهد و بقیه شامل وغیره ... است
در حال حاضر ۵۹۲ میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی مصرف می‌شود که لازم است مشترکان نسبت به نحوه مصرف خود توجه داشته باشند چرا که در غیر این صورت برای تامین گاز صنایع و نیروگاه‌ها با مشکل مواجه خواهیم شد.
همچنین مهدی جمشیدی دانا مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز گفت: میانگین مصرف گاز طبیعی خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده در ماه گذشته ۲۹۶ میلیون مترمکعب، مصرف صنایع عمده ۱۲۴ میلیون مترمکعب و مصرف نیروگاه‌ها ۱۶۹ میلیون مترمکعب در روز بوده است.
او با بیان اینکه میانگین مصرف روزانه گاز طبیعی خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده نسبت به فروردین‌ماه ۵۳ میلیون مترمکعب کاهش یافته، گفت: افزایش دمای هوا در هفته‌های اخیر موجب کاهش مصرف شده است و این روند با افزایش دما در مناطق سردسیر کشور ادامه می‌یابد.
حمل و نقل جهانی، ۲۲ %مصرف انرژی و ۲۷ %آلایندگی‌های مشتقات کربن را بخود اختصاص داده و روند آلایندگی رو به افزایش است. لازم به توضیح است که کشور‌های صنعتی بیشترین مصرف انرژی را دارند.
حدود ۹۸ %انرژی مصرفی حمل و نقل را سوخت‌های فسیلی مثل بنزین با ۴۲ درصد و دیزل ۳۱ درصد تشکیل می‌دهد و بقیه شامل وغیره ... است
مصرف بنزین به ۴۴ میلیون لیتر رسید
مصرف انرژی در حمل و نقل اساساً برای جابجایی مسافر و بار است. خودرو‌های سبک شامل انواع اتومبیل، موتورسیکلت، کامیون سبک، مینی بوس، ... و خودرو‌های سنگین انواع اتوبوس، هواپیما، قایق و قطار است. حدود ۷۵ %انرژی مصرفی بخش حمل و نقل را، حمل و نقل جاده‌ای به خود اختصاص داده است. تقریباً دو سوم انرژی بخش حمل و نقل را بخش حمل مسافر و یک سوم را حمل بار مصرف می‌کند.
این در حالی است که یک مقام مسئول در شرکت پخش ملی فرآورده‌های نفتی کشور در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: مصرف بنزین در کشور در روز‌های ابتدایی امسال کاهشی بوده است و با توجه به کاهش تردد خودرو‌ها در ایام تعطیلات نوروز و همچنین توجه مردم به توصیه‌های بهداشتی، میزان مصرف بنزین روند نزولی خود را ادامه داده است. در این راستا میانگین مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین ماه سال ۹۹ به ۴۴ میلیون لیتر رسیده است.
او ادامه داد: میزان مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین‌ماه سال ۹۸، ۹۴ میلیون لیتر بود؛ براین اساس میانگین مصرف روزانه بنزین در نیمه اول فروردین امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۰ میلیون لیتر کاهش یافته است.
این در حالی است که یک مقام مسئول در شرکت پخش ملی فرآورده‌های نفتی کشور در گفتگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: مصرف بنزین در کشور در روز‌های ابتدایی امسال کاهشی بوده است و با توجه به کاهش تردد خودرو‌ها در ایام تعطیلات نوروز و همچنین توجه مردم به توصیه‌های بهداشتی، میزان مصرف بنزین روند نزولی خود را ادامه داده است. در این راستا میانگین مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین ماه سال ۹۹ به ۴۴ میلیون لیتر رسیده است.
او ادامه داد: میزان مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین‌ماه سال ۹۸، ۹۴ میلیون لیتر بود؛ براین اساس میانگین مصرف روزانه بنزین در نیمه اول فروردین امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۰ میلیون لیتر کاهش یافته است.
منبع: باشگاه خبرنگاران