اقتصاد۲۴ - روند رو به رشد جمعیت جهان، جامعه بشری را به سمت بهره‌گیری از پتانسیل‌های تولید پروتئین در خشکی‌ها و تامین نیاز خود با استفاده از دریا‌ها و اقیانوس‌ها سوق داد. ظرفیت محدود تولید غذا در خشکی، دریا و اقیانوس سبب شد جامعه بشری توجه ویژه‌ای به پرورش آبزیان و افزایش تولید در واحد سطح داشته باشد.
در این راستا پرورش آبزیان که به‌صورت غیرتجاری و غیرصنعتی در مناطق مختلف دنیا رواج داشت به سمت صنتی شدن و تولید تجاری حرکت کرد. با جستار در پیشینه پرورش میگو در جهان می‌توان به سبقه‌ای قریب به ۶ قرن دست یافت که البته سرآغاز شیوه علمی آن به اقدام دکتر «فوجی ناگا» دانشمند ژاپنی، پدر پرورش میگوی جهان در سال ۱۹۳۳ باز می‌گردد. این اقدام در منطقه خلیج فارس با تحقیقات دکتر «یوشیما اینوموتو» محقق ژاپنی در سال ۱۹۶۹ کلید خورد.
امروزه آمار نشان می‌دهد هر ساله میزان تولید آبزیان پرورشی سهم بیشتری از تولید کل پروتئین حاصل از آبزیان را به خود اختصاص داده است. با پیشرفت علوم، پرورش میگو روند رو به رشدی به خود گرفته به نحوی که هم اینک چنین فعالیت‌هایی برای کشور‌های جنوب شرقی آسیا از منظر ارز آوری، صادرات، اشتغال و بسیاری مولفه‌های دیگر دارای اهمیت بالایی است.
پرورش میگو در منطقه خلیج فارس و دریای عمان ابتدا توسط کشور‌های کویت و بحرین صورت گرفت و تا کنون ۱۸ گونه میگو در این منطقه شناسایی شده که میگوی «موزی» که از نظر تجاری در رده دوم جای دارد بیشتر در آب‌های استان هرمزگان صید می‌شود.
تحقیقات مقدماتی در زمینه پرورش میگو در ایران از سال ۱۳۶۳ انجام گرفت. سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در دهه اخیر سبب توسعه آبزی‌پروری با روندی پایدارشده است. نگرش مثبت مسوولان ملی و منطقه‌ای نیز چشم‌انداز روشنی را برای این صنعت تداعی کرده و ضریب اطمینان و انگیزش سرمایه را دوچندان کرده است.
تاکنون افزون بر ۱۸۰ هزار هکتار اراضی غیر قابل کشاورزی که برای پرورش میگو مناسب است در خطه جنوبی کشور شناسایی شده است که بنابر آمار تا سال ۱۳۸۴ حدود ۴۵ هزار هکتار از این اراضی به متقاضیان این صنعت واگذار شده که حدود هشت هزار و ۷۰۰ هکتار از این اراضی آماده تولید می‌باشد.
در این راستا پرورش آبزیان که به‌صورت غیرتجاری و غیرصنعتی در مناطق مختلف دنیا رواج داشت به سمت صنتی شدن و تولید تجاری حرکت کرد. با جستار در پیشینه پرورش میگو در جهان می‌توان به سبقه‌ای قریب به ۶ قرن دست یافت که البته سرآغاز شیوه علمی آن به اقدام دکتر «فوجی ناگا» دانشمند ژاپنی، پدر پرورش میگوی جهان در سال ۱۹۳۳ باز می‌گردد. این اقدام در منطقه خلیج فارس با تحقیقات دکتر «یوشیما اینوموتو» محقق ژاپنی در سال ۱۹۶۹ کلید خورد.
امروزه آمار نشان می‌دهد هر ساله میزان تولید آبزیان پرورشی سهم بیشتری از تولید کل پروتئین حاصل از آبزیان را به خود اختصاص داده است. با پیشرفت علوم، پرورش میگو روند رو به رشدی به خود گرفته به نحوی که هم اینک چنین فعالیت‌هایی برای کشور‌های جنوب شرقی آسیا از منظر ارز آوری، صادرات، اشتغال و بسیاری مولفه‌های دیگر دارای اهمیت بالایی است.
پرورش میگو در منطقه خلیج فارس و دریای عمان ابتدا توسط کشور‌های کویت و بحرین صورت گرفت و تا کنون ۱۸ گونه میگو در این منطقه شناسایی شده که میگوی «موزی» که از نظر تجاری در رده دوم جای دارد بیشتر در آب‌های استان هرمزگان صید می‌شود.
تحقیقات مقدماتی در زمینه پرورش میگو در ایران از سال ۱۳۶۳ انجام گرفت. سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در دهه اخیر سبب توسعه آبزی‌پروری با روندی پایدارشده است. نگرش مثبت مسوولان ملی و منطقه‌ای نیز چشم‌انداز روشنی را برای این صنعت تداعی کرده و ضریب اطمینان و انگیزش سرمایه را دوچندان کرده است.
تاکنون افزون بر ۱۸۰ هزار هکتار اراضی غیر قابل کشاورزی که برای پرورش میگو مناسب است در خطه جنوبی کشور شناسایی شده است که بنابر آمار تا سال ۱۳۸۴ حدود ۴۵ هزار هکتار از این اراضی به متقاضیان این صنعت واگذار شده که حدود هشت هزار و ۷۰۰ هکتار از این اراضی آماده تولید می‌باشد.
هرمزگان قطب آغاز پرورش میگوی ایران است
استان هرمزگان قطب اصلی آغاز پرورش میگو در ایران به شمار می‌رود چرا که مهد بسیاری از اقدامات حوزه تکثیر و پرورش این گونه آبزی برای نخستین بار در کشور است. تا کنون ۱۳ هزار هکتار از اراضی در قالب مجتمع‌ها، و مزارع بزرگ میگو به متقاضیان واگذار شده است.
در راستای برنامه‌های توسعه‌ای جزیره قشم و با هدف ایجاد اشتغال، توانمندسازی جامعه محلی و استفاده از پتانسیل‌های موجود در صنعت آبزی پروری از سه سال پیش از اولویت‌های این منطقه آزاد قرار گرفت. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، تولید حداقل ۲۰ هزار تن میگو به عنوان هدف اولیه در طرح توسعه پرورش میگوی این جزیره تعیین شده است.
این هدفگذاری باید در سه هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی مستعد تحقق یابد. ایجاد سیستم‌های متراکم و فوق متراکم، ترویج آبزی پروری خُرد، ایجاد بانک مولدین و استفاده از مولدین شناسنامه‌دار با همکاری بخش خصوصی، بهبود ضریب تبدیل غذایی به منظور بهبود ارزش افزوده تولید، اجرای ضوابط بهداشتی و ایمنی زیستی به منظور جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیر از جمله لکه سفید، از مولفه‌های پیش رو به شمار می‌رود.
محاسبه زنجیره تأمین و تولید در صنعت پرورش میگو شامل تکثر و تولید لارو، پرورش و مراکز عمل آوری و بسته‌بندی یکی از مهمترین برنامه‌ها در این زمینه محسوب می‌شود. برآورد صحیح نیاز‌ها در حلقه‌های صنعت میگو و همچنین صنایع جانبی از جمله تولید غذا، تأمین مولد و افزایش تنوع ژنتیکی مولدین از طریق واردات مولدین جدید، کنترل بیمار‌ها و استفاده از مولدین SPF و شناسنامه‌دار می‌تواند نقش موثری در توسعه پایدار این صنعت داشته باشد.
بیشتربخوانید: زنگ خطر انقراض کوسه ماهیان خلیج فارس به صدا درآمد
شرایط اقلیمی جزیره قشم امکان پرورش و برداشت دوبار محصول در سال را به راحتی امکان پذیر ساخته و حتی در سیستم‌های فوق متراکم با برنامه‌ریزی و مدیریت تا سه بار در سال، چندان دور از ذهن نیست. در این صورت می‌توان انتظار داشت که چرخه‌های مختلف تولید به نحوی تنظیم گردند که همیشه میگوی تازه جهت عرضه به بازار‌های داخلی و همچنین بازار کشور‌های مجاور در دسترس باشد.
توجه به سایر حوزه‌های کمتر شناخنه شده صنعت آبزی پروری از جمله تکثیر ماهان دریایی و پرورش ماهی در قفس، تکثیر ماهیان تزیینی دریایی، پرورش جلبک‌های دریایی، پرورش آرتمیا و ایجاد صنایع تبدیلی از جمله تولید صنعتی و بهداشتی ماهی خشک می‌تواند در شکوفایی اقثصادی این جزیره بسیار حائز اهمیت برآورد شود.
امکان‌سنجی ایجاد گلخانه‌های کشاورزی و استفاده از منابع آبی در دسترس بویژه در نیم‌سال دوم نیز می‌تواند منجر به تولید محصولات قابل عرضه به بازار مصرف داخلی و کشور‌های حوزه خلیج فارس بشود.
ارتقای میانگین برداشت میگو در هکتار کشور توسط قشم
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: ابراساس مطالعات انجام شده، اقتصاد جزیره قشم بر سه محور کشاورزی، شیلات و تجارت شکل می‌گیرد.
حمیدرضا مومنی اظهار داشت: در حوزه شیلات و صیادی، صید سنتی با زحمت بسیار و آورده محدود انجام می‌شدکه در برنامه‌ریزی‌ها با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب بر ماموریت‌های مناطق آزاد و مبحث امنیت غذایی در برنامه ششم توسعه، تصمیم برآن شد با جدیت از مزایای قشم در این حوزه بویژه اقتصاد دریا محور با اقداماتی اساسی و بنیادی بهره‌برداری شود.
وی افزود: در همین راستا بخش عظمی از کار شیلاتی در قالب دو طرح پرورش ماهی در قفس و پرورش میگو در حال پیشبرد است که از ۲۰۰ هزار تُن تولید ماهی در قفس هدفگذاری شده در برنامه ششم توسعه، ۸۰ هزار تن آن به منطقه آزاد قشم تعلق گرفته است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم تصریح کرد: برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه انجام و تفاهم‌های کارآمدی با بنیاد مستضعفان و بخش خصوصی انجام شده که امسال بخشی از آن به اقتضای شرایط و توان بخش خصوصی به پیش خواهد رفت.
مومنی با بیان اینکه در دومین طرح اجرایی (پرورش میگو) از برنامه زمان‌بندی پیشی گرفته‌ایم، ادامه داد: نهایتا سه هزار هکتار قرار است به این حوزه تخصیص یابد که حدود یک هزار و ۸۰۰ هکتار آن را واگذار و در حال تولید هستیم.
وی اضافه کرد: مزیت ویژه‌ای که در خارج از حوزه دریایی وجود دارد، زنجیره ارزشی است که در قشم ایجاد شده و خوراک و لارو میگو در این منطقه تولید می‌شود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم ابراز داشت: در حوزه تجاری‌سازی پرورش میگو نیز اقداماتی برای تجمیع فعالیت‌ها در شهرک شیلاتی منطقه آزاد قشم در حال انجام است که رونق بخش فرآوری، صادرات، بازاریابی، بازارسازی و سایر شاخصه‌ها را به همراه خواهد داشت.
بیشتربخوانید: میگوی منطقه آزاد قشم در آستانه دروازه جهانی است
مومنی بیان کرد: در حال حاضر صادرات میگو از منطقه آزاد قشم به کشور‌های اروپایی، روسیه و چین انجام می‌شود و ایجاد بازار‌های بلند مدت و جدید در دستور کار قرار دارد.
وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود حداقل ۲۵ هزار تن محصول بتوان در قشم تولید کرد و شرط ما با سرمایه گذاران آن است که ۸۰ درصد از محصول تولیدی صادر شود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم با اشاره به ۳ تا ۳.۵ تُن در هکتاری میانگین برداشت میگو در کشور عنوان کرد: در جزیره قشم برداشت هفت تُن در هکتار نیز به ثبت رسیده و با تداوم این روند می‌توان تاثیرگذاری بسزایی در حوزه اقتصاد و اشتغال داشت و تغییراتی در روش پرورش میگوی کشور نیز ایجاد کرد.
مومنی خاطرنشان کرد: برنامه پیش‌روی سازمان منطقه آزاد قشم بهره‌گیری از روش متراکم و فوق متراکم است که هم اکنون ۲ مزرعه پرورش متراکم در قشم وجود دارد که یک مزرعه در حال فعالیت و دیگری در حال تامین تجهیزات مورد نیاز است.
حمیدرضا مومنی اظهار داشت: در حوزه شیلات و صیادی، صید سنتی با زحمت بسیار و آورده محدود انجام می‌شدکه در برنامه‌ریزی‌ها با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب بر ماموریت‌های مناطق آزاد و مبحث امنیت غذایی در برنامه ششم توسعه، تصمیم برآن شد با جدیت از مزایای قشم در این حوزه بویژه اقتصاد دریا محور با اقداماتی اساسی و بنیادی بهره‌برداری شود.
وی افزود: در همین راستا بخش عظمی از کار شیلاتی در قالب دو طرح پرورش ماهی در قفس و پرورش میگو در حال پیشبرد است که از ۲۰۰ هزار تُن تولید ماهی در قفس هدفگذاری شده در برنامه ششم توسعه، ۸۰ هزار تن آن به منطقه آزاد قشم تعلق گرفته است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم تصریح کرد: برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه انجام و تفاهم‌های کارآمدی با بنیاد مستضعفان و بخش خصوصی انجام شده که امسال بخشی از آن به اقتضای شرایط و توان بخش خصوصی به پیش خواهد رفت.
مومنی با بیان اینکه در دومین طرح اجرایی (پرورش میگو) از برنامه زمان‌بندی پیشی گرفته‌ایم، ادامه داد: نهایتا سه هزار هکتار قرار است به این حوزه تخصیص یابد که حدود یک هزار و ۸۰۰ هکتار آن را واگذار و در حال تولید هستیم.
وی اضافه کرد: مزیت ویژه‌ای که در خارج از حوزه دریایی وجود دارد، زنجیره ارزشی است که در قشم ایجاد شده و خوراک و لارو میگو در این منطقه تولید می‌شود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم ابراز داشت: در حوزه تجاری‌سازی پرورش میگو نیز اقداماتی برای تجمیع فعالیت‌ها در شهرک شیلاتی منطقه آزاد قشم در حال انجام است که رونق بخش فرآوری، صادرات، بازاریابی، بازارسازی و سایر شاخصه‌ها را به همراه خواهد داشت.
بیشتربخوانید: میگوی منطقه آزاد قشم در آستانه دروازه جهانی است
مومنی بیان کرد: در حال حاضر صادرات میگو از منطقه آزاد قشم به کشور‌های اروپایی، روسیه و چین انجام می‌شود و ایجاد بازار‌های بلند مدت و جدید در دستور کار قرار دارد.
وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود حداقل ۲۵ هزار تن محصول بتوان در قشم تولید کرد و شرط ما با سرمایه گذاران آن است که ۸۰ درصد از محصول تولیدی صادر شود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم با اشاره به ۳ تا ۳.۵ تُن در هکتاری میانگین برداشت میگو در کشور عنوان کرد: در جزیره قشم برداشت هفت تُن در هکتار نیز به ثبت رسیده و با تداوم این روند می‌توان تاثیرگذاری بسزایی در حوزه اقتصاد و اشتغال داشت و تغییراتی در روش پرورش میگوی کشور نیز ایجاد کرد.
مومنی خاطرنشان کرد: برنامه پیش‌روی سازمان منطقه آزاد قشم بهره‌گیری از روش متراکم و فوق متراکم است که هم اکنون ۲ مزرعه پرورش متراکم در قشم وجود دارد که یک مزرعه در حال فعالیت و دیگری در حال تامین تجهیزات مورد نیاز است.
ایجاد ۵ هزار فرصت شغلی در سال جهش تولید
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم در گفتگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: پتاسیل‌های سرشار جزیره قشم بستر مناسبی را برای فعالیت‌های پرورشی آبزیان مهیا ساخته است.
منصور آزاد تاکید کرد: بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها باید بر اساس رشد و ارتقای جامعه محلی استوار باشد تا بتوان از مجرای آن سطح زندگی و اقتصاد منطقه را ارتقا داد.
وی با اشاره به اقبال عمومی ایجاد شده در سرمایه‌گذاران بواسطه برنامه‌ها توسعه‌ای-حمایتی، تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود تا انتهای سال جاری حدود ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال در این حوزه سرمایه‌گذاری شود.
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم افزود: تحقق این مهم زنجیره‌های اقتصادی ارزشمندی را در قشم فعال می‌کند و ارزش افزوده اقتصادی بسیار بالای ایجاد شده با ارز آوری، جهش اقتصادی را که حاصل جهش تولید است را در جزیره پدید می‌آورد.
آزاد بیان کرد: تولید حدود ۲۰ هزار تن میگو در قشم طی سه سال آتی هدفگذاری شده که می‌توان تا پایان سال جاری نیمی از آن را محقق کرد.
وی عنوان کرد: جزیره قشم در پی دستیابی به تولید ۴۰ تن در هکتار و سه بار برداشت در سال است که باتوجه به پتانسیل‌های موجود دور از انتظار نیست.
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم با بیان اینکه حجم تولید میگو در مزارع پرورشی قشم در سال ۹۸ افزون بر یک هزار و ۵۰۰ تن بوده است، خاطرنشان کرد: صنعت پرورش میگو در قشم در سال جهش تولید افزون بر پنج هزار اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد خواهد کرد.
بیشتربخوانید: پرورش‌دهندگان میگو در قشم صاحب اتحادیه می‌شوند
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد قشم نیز با اشاره به سرمایه‌گذاری سه هزار و ۲۸۰ میلیارد ریالی و ایجاد ۶۱۴ فرصت شغلی در حوزه شیلاتی قشم طی سال ۹۸، اظهار داشت: در همین بازه زمانی ۲۳ مجوز ایجاد شرکت صادر که افزون بر ۱۶ شرکت در زمینه پرورش میگو با سه هزار میلیارد ریال سرمایه افزون بر ۵۱۲ فرصت شغلی ایجاد کرده است.
کیهان عباسیان افزود: حجم سرمایه و اشتغال شرکت‌های پرورش میگو قشم در کل شرکت‌های حوزه شیلاتی این جزیره در سال ۹۸ به ترتیب ۹۱ درصد و ۸۳ درصد می‌باشد.
منصور آزاد تاکید کرد: بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها باید بر اساس رشد و ارتقای جامعه محلی استوار باشد تا بتوان از مجرای آن سطح زندگی و اقتصاد منطقه را ارتقا داد.
وی با اشاره به اقبال عمومی ایجاد شده در سرمایه‌گذاران بواسطه برنامه‌ها توسعه‌ای-حمایتی، تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود تا انتهای سال جاری حدود ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال در این حوزه سرمایه‌گذاری شود.
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم افزود: تحقق این مهم زنجیره‌های اقتصادی ارزشمندی را در قشم فعال می‌کند و ارزش افزوده اقتصادی بسیار بالای ایجاد شده با ارز آوری، جهش اقتصادی را که حاصل جهش تولید است را در جزیره پدید می‌آورد.
آزاد بیان کرد: تولید حدود ۲۰ هزار تن میگو در قشم طی سه سال آتی هدفگذاری شده که می‌توان تا پایان سال جاری نیمی از آن را محقق کرد.
وی عنوان کرد: جزیره قشم در پی دستیابی به تولید ۴۰ تن در هکتار و سه بار برداشت در سال است که باتوجه به پتانسیل‌های موجود دور از انتظار نیست.
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم با بیان اینکه حجم تولید میگو در مزارع پرورشی قشم در سال ۹۸ افزون بر یک هزار و ۵۰۰ تن بوده است، خاطرنشان کرد: صنعت پرورش میگو در قشم در سال جهش تولید افزون بر پنج هزار اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد خواهد کرد.
بیشتربخوانید: پرورش‌دهندگان میگو در قشم صاحب اتحادیه می‌شوند
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد قشم نیز با اشاره به سرمایه‌گذاری سه هزار و ۲۸۰ میلیارد ریالی و ایجاد ۶۱۴ فرصت شغلی در حوزه شیلاتی قشم طی سال ۹۸، اظهار داشت: در همین بازه زمانی ۲۳ مجوز ایجاد شرکت صادر که افزون بر ۱۶ شرکت در زمینه پرورش میگو با سه هزار میلیارد ریال سرمایه افزون بر ۵۱۲ فرصت شغلی ایجاد کرده است.
کیهان عباسیان افزود: حجم سرمایه و اشتغال شرکت‌های پرورش میگو قشم در کل شرکت‌های حوزه شیلاتی این جزیره در سال ۹۸ به ترتیب ۹۱ درصد و ۸۳ درصد می‌باشد.
شکوفایی اقتصادی قشم نیازمند توجه به ظرفیت‌های مغفول مانده است
محاسبه زنجیره تأمین و تولید در صنعت پرورش میگو شامل تکثر و تولید لارو، پرورش و مراکز عمل آوری و بسته‌بندی یکی از مهمترین برنامه‌ها در این زمینه محسوب می‌شود. برآورد صحیح نیاز‌ها در حلقه‌های صنعت میگو و همچنین صنایع جانبی از جمله تولید غذا، تأمین مولد و افزایش تنوع ژنتیکی مولدین از طریق واردات مولدین جدید، کنترل بیمار‌ها و استفاده از مولدین SPF و شناسنامه‌دار می‌تواند نقش موثری در توسعه پایدار این صنعت داشته باشد.
شرایط اقلیمی جزیره قشم امکان پرورش و برداشت دوبار محصول در سال را به راحتی امکان پذیر ساخته و حتی در سیستم‌های فوق متراکم با برنامه‌ریزی و مدیریت تا سه بار در سال، چندان دور از ذهن نیست. در این صورت می‌توان انتظار داشت که چرخه‌های مختلف تولید به نحوی تنظیم گردند که همیشه میگوی تازه جهت عرضه به بازار‌های داخلی و همچنین بازار کشور‌های مجاور در دسترس باشد.
توجه به سایر حوزه‌های کمتر شناخنه شده صنعت آبزی پروری از جمله تکثیر ماهان دریایی و پرورش ماهی در قفس، تکثیر ماهیان تزیینی دریایی، پرورش جلبک‌های دریایی، پرورش آرتمیا و ایجاد صنایع تبدیلی از جمله تولید صنعتی و بهداشتی ماهی خشک می‌تواند در شکوفایی اقثصادی این جزیره بسیار حائز اهمیت برآورد شود.
امکان‌سنجی ایجاد گلخانه‌های کشاورزی و استفاده از منابع آبی در دسترس بویژه در نیم‌سال دوم نیز می‌تواند منجر به تولید محصولات قابل عرضه به بازار مصرف داخلی و کشور‌های حوزه خلیج فارس بشود.
منبع: فارس